Với diện tích hơn 57.000 ha, Vườn quốc gia Vũ Quang là một trong những vùng lõi quan trọng về đa dạng sinh học của khu vực Bắc Trung Bộ. Nằm trên dãy Trường Sơn, nơi tiếp giáp biên giới Việt – Lào, khu rừng nguyên sinh này ẩn chứa nhiều tầng giá trị: sinh thái, cảnh quan, môi trường, lịch sử và văn hóa bản địa.

KHƠI DẬY GIÁ TRỊ TỰ NHIÊN TỪ RỪNG ĐẶC DỤNG

Mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh đã phê duyệt Đề án du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí tại Vườn quốc gia Vũ Quang giai đoạn 2025 – 2030. Đề án không chỉ đặt mục tiêu thu hút du khách, mà còn hướng đến phát triển bền vững, tạo sinh kế cho người dân và góp phần bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học.

Vườn quốc gia Vũ Quang sở hữu hệ thực vật và động vật phong phú thuộc hàng bậc nhất cả nước. Về thực vật, nơi đây ghi nhận 1.823 loài thuộc 202 họ thực vật bậc cao có mạch, trong đó có nhiều cây gỗ quý như pơmu, lim xanh, hoàng đàn giả, sồi ba cạnh, sấu cổ thụ…

Hệ động vật cũng đặc biệt ấn tượng với 94 loài thú, 315 loài chim, 88 loài cá, 58 loài bò sát, 33 loài lưỡng cư và 316 loài bướm. Một số loài đặc hữu và nguy cấp chỉ còn tồn tại ở dãy Trường Sơn như sao la, mang lớn, vượn đen má trắng, thỏ vằn Trường Sơn, gấu chó...

Không chỉ là "kho tàng sống" về đa dạng sinh học, Vũ Quang còn là vùng đất giàu giá trị lịch sử, gắn với tên tuổi cụ Phan Đình Phùng – người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa nổi tiếng chống Pháp cuối thế kỷ XIX. Thành căn cứ của nghĩa quân và rừng sấu cổ thụ vẫn còn được lưu giữ, trở thành điểm nhấn lịch sử trong hành trình khám phá của du khách.

DU LỊCH SINH THÁI VÀ CỘNG ĐỒNG: LỐI ĐI BỀN VỮNG

Phát triển du lịch tại Vườn quốc gia Vũ Quang sẽ không theo hướng đại trà, xâm lấn mà chọn con đường du lịch xanh – chú trọng gìn giữ môi trường và phát triển cộng đồng.

Theo đề án, đến năm 2030, tỉnh Hà Tĩnh đặt mục tiêu thu hút ít nhất 15.000 lượt khách mỗi năm, trong đó có tối thiểu 8% khách quốc tế, 30% du khách lưu trú qua đêm. Tổng doanh thu du lịch dự kiến đạt 20 tỷ đồng mỗi năm, trong đó thu từ cho thuê môi trường rừng tối thiểu 500 triệu đồng.

Điểm đặc biệt của mô hình này là gắn kết người dân địa phương vào chuỗi giá trị du lịch. Dự kiến có khoảng 500 lao động sẽ được tạo việc làm ổn định, trong đó 100 lao động trực tiếp và 400 lao động gián tiếp. Người dân bản địa sẽ được đào tạo kỹ năng du lịch, phục vụ, hướng dẫn viên, chế biến ẩm thực, làm đồ lưu niệm, tổ chức hoạt động văn hóa cộng đồng… góp phần cải thiện thu nhập và nâng cao đời sống.

Vườn quốc gia Vũ Quang hiện quản lý hơn 52.000 ha rừng đặc dụng và gần 4.300 ha rừng phòng hộ, sản xuất. Đây là nguồn tài nguyên quý giá để phát triển các loại hình du lịch như dã ngoại, nghỉ dưỡng, du lịch mạo hiểm, thám hiểm rừng sâu, leo núi, du lịch bằng thuyền trên các hồ nước lớn như Ngàn Trươi, Đá Hàn với hàng chục hòn đảo lớn nhỏ.

Cụ thể, các tuyến du lịch sinh thái được đề án xác định gồm: khám phá vườn thực vật; chinh phục đảo Đá Bàn và thác Thang Đày; hành trình đến với quần thể pơmu ngàn năm tuổi; về thăm thành cụ Phan Đình Phùng, rừng sấu cổ thụ; chinh phục đỉnh Rào Cỏ – nóc nhà của Vũ Quang.

Các sản phẩm du lịch đặc trưng sẽ bao gồm dịch vụ lưu trú, nghỉ dưỡng, ẩm thực bản địa, cắm trại trong rừng, thuyền độc mộc khám phá lòng hồ, hoạt động nghiên cứu khoa học, hội thảo chuyên đề về đa dạng sinh học, giáo dục môi trường, trải nghiệm văn hóa dân tộc thiểu số…

Tỉnh Hà Tĩnh kỳ vọng thu hút ít nhất 5 nhà đầu tư chiến lược để liên kết, hợp tác phát triển các loại hình du lịch nói trên. Đây sẽ là đòn bẩy để nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, dịch vụ hiện đại nhưng thân thiện môi trường, hướng đến tiêu chuẩn du lịch xanh quốc tế.

VĂN HÓA BẢN ĐỊA – NGUỒN LỰC MỀM CHO DU LỊCH VŨ QUANG

Nếu rừng xanh là “xương sống” của du lịch sinh thái Vũ Quang thì văn hóa bản địa chính là “hồn cốt” tạo nên sự khác biệt. Vùng đất này là nơi sinh sống của cộng đồng người Kinh, Mường, Thái, Chứt... với đời sống tinh thần phong phú, ẩm thực đặc sắc và nhiều nghi lễ truyền thống đặc trưng miền biên viễn.

Đề án phát triển du lịch tại Vườn quốc gia Vũ Quang xác định phát huy giá trị văn hóa bản địa là một trong những trụ cột chính. Các tour tuyến sẽ được thiết kế để du khách không chỉ đến với thiên nhiên mà còn được sống cùng người dân – cùng ăn, cùng ở, cùng lao động và tìm hiểu các nghề thủ công truyền thống như đan lát, dệt vải, làm thuốc nam…

Ẩm thực địa phương cũng là điểm nhấn không thể bỏ qua. Từ cơm lam, cá suối nướng, gà đồi, măng rừng đến rượu cần, mật ong rừng… mỗi món ăn đều mang đậm hương vị núi rừng và tình người xứ sở. Những lễ hội dân gian, điệu múa xòe, khèn Mông, hát giao duyên... sẽ được tổ chức để du khách hòa mình vào không gian văn hóa thực thụ.

Thông qua phát triển du lịch sinh thái gắn với cộng đồng, người dân không chỉ có thêm thu nhập mà còn giữ gìn được những di sản cha ông để lại. Việc nâng cao ý thức bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường, giữ gìn tập quán tốt đẹp sẽ là nền tảng để du lịch tại Vũ Quang phát triển bền vững, hài hòa giữa kinh tế, xã hội và sinh thái.

Với sự chung tay của chính quyền, cộng đồng và nhà đầu tư, Vườn quốc gia Vũ Quang đang từng bước chuyển mình từ một vùng lõi đa dạng sinh học quý giá thành điểm đến hấp dẫn của du lịch xanh, du lịch cộng đồng – nơi mà mỗi bước chân lữ khách không chỉ khám phá thiên nhiên kỳ thú, mà còn góp phần hồi sinh một miền đất giàu bản sắc giữa đại ngàn Trường Sơn.