Đề xuất lộ trình “3 giai đoạn” khi chuyển đổi từ chế độ thuế khoán sang tự kê khai

Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho rằng việc xóa bỏ chế độ thuế khoán là điều cần thiết và phù hợp với xu hướng hiện đại hóa quản lý tài chính công nhằm đảm bảo công bằng, minh bạch cũng như thúc đẩy sự phát triển bền vững của khu vực kinh tế tư nhân.

Bên cạnh điểm tích cực, tại Báo cáo đánh giá tác động thủ tục hành chính nêu rõ, trình trạng quá tải hệ thống có thể xảy ra khi hàng triệu hộ kinh doanh cùng chuyển đổi trong giai đoạn đầu triển khai (2025-2026).

Do đó, đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ và đào tạo đội ngũ hỗ trợ kỹ thuật là điều quan trọng. Ngoài ra, chi phí tuân thủ quy định mới cũng là yếu tố cần phải xem xét tới. Nhiều hộ kinh doanh cho biết chi phí tuân thủ này có thể dao động từ vài trăm đến hàng chục triệu đồng mỗi năm. Điều này đòi hỏi các chính sách hỗ trợ tài chính phù hợp với bối cảnh thực tiễn.

Cụ thể, ở giai đoạn đầu (năm 1-2), trọng tâm là chuẩn bị nền tảng kỹ thuật và triển khai thí điểm. Chính vì vậy, Nhà nước cần hoàn thiện khung hành lang pháp lý, đồng thời cung cấp phần mềm kế toán đơn giản và hóa đơn điện từ miễn phí, tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng ghi chép sổ sách và kê khai thuế cho hộ kinh doanh nhỏ.

Ngoài ra, Viện đề nghị Nhà nước hỗ trợ miễn phí phần mềm, chi phí thiết bị đầu vào (máy tính bảng, mạng internet) và trợ cấp chi phí đào tạo cho các hộ ở vùng sâu, vùng xa trong giai đoạn đầu triển khai.

Sang giai đoạn hai (năm 2-4), dự kiến mở rộng áp dụng thuế kê khai bắt buộc với các hộ có doanh thu ở mức nhất định nhưng cần đi kèm các ưu đãi thuế tạm thời như (i) giảm 20-30% thuế trong năm đầu, (ii) hỗ trợ chi phí thuê kế toán và tiếp cận tín dụng vi mô ưu đãi.

Về mặt kỹ thuật, theo Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, cần nâng cấp hệ thống quản lý thuế tại địa phương, tích hợp nền tảng kê khai - thanh toán - nộp thuế và tiếp tục đào tạo kỹ năng tài chính - số cho hộ kinh doanh,

Giai đoạn ba (năm 4-5) là giai đoạn chuẩn hóa và kết thúc hoàn toàn chế độ thuế khoán trên toàn quốc.

Bước sang giai đoạn này, hộ kinh doanh sẽ được tích hợp vào hệ thống quản lý thuế quốc gia như các doanh nghiệp nhỏ, cũng như được hỗ trợ công cụ kế toán điện tử tự động và tiếp tục hưởng ưu đãi thuế khi chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Viện đề nghị Nhà nước cần hỗ trợ tài chính cho các hộ ở vùng khó khăn trong quá trình chuyển đổi, cũng như thúc đẩy chính sách bảo hiểm xã hội, tín dụng, đào tạo lao động cho các hộ đã chính thức hóa.

Đối mặt với những rủi ro tiềm ẩn trên, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc xem xét ban hành một lộ trình thực hiện việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai theo từng giai đoạn. Song song với đó, cần có các chính sách hỗ trợ về kỹ thuật và tài chính phù hợp để bảo đảm tính khả thi.

Phản hồi về góp ý của Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Bộ Tài chính cho biết Nghị quyết số 198/2025/QH15 đã quy định từ ngày 01/1/2026 xóa bỏ hình thức khoán thuế. Chính vì vậy, Luật quản lý thuế sẽ phải sửa đồi quy định về chính sách quản lý thuế đối với hộ kinh doanh để thực hiện theo phương pháp tự kê khai từ ngày 01/1/2026. Do đó, dự thảo Luật sẽ quy định mô hình quản lý thuế hộ kinh doanh cho phù hợp với đặc thủ của đối tượng này.