Đề xuất rút ngắn quy trình và thủ tục bầu cử để đáp ứng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Theo Tờ trình do Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải trình bày, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND là cần thiết, nhằm tạo cơ sở pháp lý sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Việc này cũng nhằm đảm bảo thống nhất, với việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp cùng các luật có liên quan.

"Luật chỉ sửa đổi, bổ sung những nội dung có liên quan đến sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy đã có chỉ đạo rõ của cấp có thẩm quyền; những vấn đề cấp thiết xuất hiện trong thực tế để cụ thể hóa các chỉ đạo, kết luận của Trung ương Đảng và kịp thời khắc phục một số bất cập đã được tổng kết trong triển khai Luật Bầu cử thời gian qua", Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho biết.

Luật sẽ được sửa theo hướng điều chỉnh giảm thời gian thực hiện một số quy trình, thủ tục trong công tác bầu cử (trọng tâm là khoảng thời gian từ thời điểm nộp hồ sơ ứng cử đến ngày khai mạc kỳ họp thứ nhất của Quốc hội, HĐND các cấp khóa mới) nhưng vẫn đảm bảo chặt chẽ, công khai, dân chủ, khả thi.

Theo đó, dự thảo Luật sửa đổi 25 điều có nội dung liên quan đến tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Cụ thể, lược bỏ toàn bộ các quy định có nội dung liên quan đến Hội đồng nhân dân cấp huyện như: Hội đồng nhân dân; đại biểu Hội đồng nhân dân cấp huyện; Ủy ban nhân dân cấp huyện, các tổ chức phụ trách bầu cử, đơn vị bầu cử cấp huyện…

Đồng thời, điều chỉnh, bổ sung một số nội dung có liên quan đến mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, như: Thẩm quyền quyết định việc xác định khu vực bỏ phiếu; việc tăng số lượng thành viên của Ủy ban bầu cử ở cấp xã; bổ sung thành phần đại diện Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã tham dự các hội nghị hiệp thương ở tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; bổ sung quy định chuyển tiếp, quy định đối với những nơi hiện không tổ chức Hội đồng nhân dân phường.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật sửa đổi 20 điều có nội dung liên quan đến giảm thời gian thực hiện một số bước trong quy trình bầu cử. Trong đó, đối với khoảng thời gian từ thời điểm cuối nộp hồ sơ ứng cử tới ngày bầu cử: rút ngắn từ 70 ngày theo quy định tại khoản 1 Điều 35 Luật hiện hành xuống còn 42 ngày, nhưng vẫn bảo đảm tổng thời gian từ hạn cuối công bố ngày bầu cử đến ngày bầu cử là 115 ngày như Luật hiện hành.

Đối với khoảng thời gian từ ngày bầu cử đến ngày khai mạc kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa mới, điều chỉnh giảm thời gian một số bước như: thời hạn công bố kết quả bầu cử, danh sách trúng cử; thời gian tiếp nhận khiếu nại kết quả bầu cử và xem xét giải quyết khiếu nại kết quả bầu cử; thời gian tiến hành bầu cử thêm, bầu cử lại.

"Với các điều chỉnh rút ngắn như đề xuất thì ngày khai mạc kỳ họp thứ nhất của Quốc hội khóa mới sớm nhất có thể là sau ngày bầu cử chỉ 22 ngày (Luật Tổ chức Quốc hội đang cho phép tối đa là 60 ngày)", bà Nguyễn Thanh Hải cho biết.  

Ngoài ra, luật còn sửa đổi, bổ sung 5 điều liên quan đến các vướng mắc trong công tác bầu cử cần sửa ngay và bổ sung 1 khoản vào điều hướng dẫn thi hành.

Trình bày Báo cáo thẩm tra luật sửa đổi, Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình cho biết, Ủy ban tán thành với việc xây dựng và ban hành Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn để trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 9. 

Về sửa đổi các quy định liên quan đến việc tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp, khoản 5 Điều 1 dự thảo Luật sửa đổi giao Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định việc xác định khu vực bỏ phiếu.

Đa số ý kiến trong cơ quan thẩm tra tán thành với việc sửa đổi của dự thảo Luật. Tuy nhiên, đề nghị làm rõ ngay trong Điều luật về trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc kiểm tra, kiểm soát, giám sát việc xác định khu vực bỏ phiếu. Có ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định Ủy ban nhân dân cấp xã thống nhất với người đứng đầu các đơn vị có thể thành lập khu vực bỏ phiếu riêng để quyết định việc xác định khu vực bỏ phiếu.

Một số ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định theo hướng "Việc xác định khu vực bỏ phiếu do Ủy ban nhân dân cấp xã xác định và được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê chuẩn".

Về sửa đổi các quy định nhằm điều chỉnh giảm thời gian thực hiện quy trình, thủ tục bầu cử, đa số ý kiến tán thành với việc điều chỉnh giảm thời gian thực hiện quy trình, thủ tục bầu cử còn 42 ngày.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị cân nhắc việc giảm thời gian ở một số bước để bảo đảm tính khả thi, như: thời gian từ khi nộp hồ sơ ứng cử đến ngày cuối cùng tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ hai còn 2 ngày; thời gian từ Hội nghị hiệp thương lần thứ hai đến lần thứ ba còn 17 ngày; thời gian tiếp nhận khiếu nại còn 3 ngày; thời gian xem xét, giải quyết khiếu nại còn 7 ngày....

Bên cạnh đó, đại diện cơ quan thẩm tra cũng cho biết một số ý kiến đề nghị chỉ quy định nguyên tắc trong Luật về mốc thời gian của quy trình bầu cử và giao Hội đồng bầu cử quốc gia hướng dẫn chi tiết.