Thực hiện quy định tại khoản 1 Điều 64 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã xây dựng và hoàn thiện dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của các Nghị định có liên quan đến đơn vị thực hiện phòng, chống rửa tiền.

TĂNG TÍNH ĐỘC LẬP CHO CƠ QUAN PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN

Theo đó, Ngân hàng Nhà nước đề xuất thành lập Cục phòng chống rửa tiền(PCRT) trên cơ sở tổ chức lại Cục Phòng chống rửa tiền từ một đơn vị thuộc Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng (TTGSNH) thành một đơn vị thuộc Ngân hàng Nhà nước.

Theo quy định tại Nghị quyết số 18-NQ/TW, việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy không được tăng thêm đầu mối và biên chế. Thực hiện quy định trên, Ngân hàng Nhà nước đề xuất sáp nhập Vụ Ổn định tiền tệ - tài chính với Vụ Dự báo, thống kê; đồng thời đổi tên gọi của Vụ Dự báo, thống kê thành Vụ Dự báo, thống kê - Ổn định tiền tệ, tài chính. 

Cục Phòng chống rửa tiền được Thống đốc Ngân hàng Nhà nước phân cấp, ủy quyền để quyết định một số vấn đề thuộc phạm vi quản lý nhà nước về phòng chống rửa tiền như sau.

Thứ nhất, phân cấp, ủy quyền cho Cục trưởng Cục phòng chống rửa tiền được ban hành văn bản cá biệt, văn bản hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ về chuyên ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Cục.

Thứ hai, phân cấp, ủy quyền cho Cục trưởng Cục phòng chống rửa tiền trong tiếp nhận, xử lý, chuyển giao, trao đổi thông tin về phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố trong và ngoài nước.

Cụ thể: (1) yêu cầu các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan cung cấp thông tin, hồ sơ, tài liệu liên quan đến rửa tiền, tài trợ khủng bố và tội phạm khác liên quan đến rửa tiền; (2) chuyển giao thông tin hoặc hồ sơ vụ việc liên quan đến rửa tiền, tài trợ khủng bố hoặc tội phạm khác liên quan đến rửa tiền cho cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật; (3) lập danh sách cảnh báo tổ chức, cá nhân có rủi ro cao về rửa tiền theo quy định của pháp luật; cảnh báo những vấn đề nảy sinh liên quan đến rủi ro rửa tiền, tài trợ khủng bố hoặc tội phạm khác liên quan đến rửa tiền; (4) phối hợp trao đổi thông tin với các cơ quan có chức năng thanh tra, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án và các cơ quan quản lý nhà nước khác.

Thứ ba, phân cấp, ủy quyền cho Cục trưởng Cục Phòng chống rửa tiền ký kết các biên bản ghi nhớ hợp tác (MOU) với các cơ quan trong nước và quốc tế về phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Thứ tư, phân cấp, ủy quyền cho Cục Phòng chống rưat tiền tiếp cận thông tin được thu thập/lưu giữ bởi các cơ quan khác một cách trực tiếp hoặc gián tiếp.

Thứ năm, phân cấp, ủy quyền cho Cục Phòng chống rửa tiền trong giám sát đối tượng báo cáo trong việc thực hiện báo cáo theo quy định tại khoản 11 Điều 48 của Luật Phòng chống rửa tiền năm 2022; phối hợp cung cấp thông tin giám sát cho cơ quan thanh tra các bộ, ngành để phục vụ cho công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát về phòng chống rửa tiền.

NỖ LỰC BẢO VỆ UY TÍN QUỐC TẾ, MÔI TRƯỜNG KINH DOANH

Hiện nay, có 03 tổ chức quốc tế quan trọng gắn với hoạt động phòng, chống rửa tiền tại Việt Nam là: (1) FATF: Lực lượng đặc nhiệm tài chính về phòng chống rửa tiền; (2) APG: Nhóm Châu Á - Thái Bình Dương về phòng chống rửa tiền; và (3) Nhóm Egmont: Nhóm các đơn vị tình báo tài chính Egmont.

Trong đó, nhóm Egmont là tổ chức phi chính thức được thành lập năm 1995; thành viên là các tổ chức tình báo tài chính (FIU).

Theo Ngân hàng Nhà nước, với chức năng nhiệm vụ hiện nay, Cục Phòng chống rửa tiền được xác định là Tổ chức tình báo tài chính (FIU) của Việt Nam. Nhóm Egmont có hơn 160 thành viên là FIU của các quốc gia trên thế giới. Mục tiêu của Nhóm Egmont là cung cấp diễn đàn cho các FIU để tăng cường hợp tác, trao đổi kinh nghiệm và thông tin tình báo tài chính an toàn nhằm phòng chống rửa tiền, phòng chống tài trợ khủng bố, phòng chống tài trợ phổ biến vũ khí huỷ diệt.

Trước thềm Hội nghị toàn thể của FATF vào tháng 6/2023, thay mặt Chính phủ Việt Nam, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đã ký cam kết cấp Chính phủ với FATF về việc thực hiện Kế hoạch hành động gồm 17 hành động do FATF đưa ra cho Việt Nam trong khoảng thời gian nhất định (hoàn thành trước tháng 5/2025).  Trong 17 hành động có 2  hành động đảm bảo tính độc lập của FIU và tăng cường chất lượng và số lượng các sản phẩm phân tích và chuyển giao thông tin tình báo tài chính.

Hành động số 9: “Việt Nam cần đảm bảo và thể hiện sự độc lập và tự chủ về kỹ thuật của Cục Phòng chống rửa tiền, bao gồm liên quan đến: chức năng phân tích và phổ biến của nó; phân bổ đầy đủ nguồn lực (cả nhân lực và tài chính), và theo đuổi các thỏa thuận và tham gia độc lập vào việc trao đổi thông tin dù cho đơn vị này nằm trong cơ cấu của Ngân hàng Nhà nước hoặc với tư cách là một cơ quan độc lập (Tháng 9/2024);

Hành động số 10: Cục Phòng chống rửa tiền cần nâng cao chất lượng và số lượng phân tích tình báo tài chính (cả hoạt động và chiến lược) và chuyển giao (chủ động hoặc theo yêu cầu) tới các Cơ quan thực thi pháp luật phù hợp với hồ sơ rủi ro của Việt Nam thông qua: tăng số lượng báo cáo giao dịch đáng ngờ (STR) được phân tích; tạo cơ chế phản hồi với các đối tượng báo cáo để cải thiện chất lượng STR, và tiếp cận các nguồn thông tin rộng nhất có thể và sử dụng các công cụ công nghệ và phân tích thích hợp (tháng 5/2025).

Việc hoàn thành chương trình hành động trong khung thời gian mà FATF đặt ra nhằm giải quyết những thiếu hụt trong cơ chế phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố là cấp bách.

Khi bị FATF liệt vào danh sách quốc gia có rủi ro cao về rửa tiền, FATF sẽ cảnh báo đến tất cả các tổ chức tài chính phải quan tâm “đặc biệt” đến quan hệ kinh doanh và giao dịch với cá nhân, tổ chức ở các quốc gia đó.

Quốc gia sẽ phải cam kết thực hiện một chương trình hành động nhằm giải quyết những thiếu hụt trong cơ chế phòng chống rửa tiền/tài trợ khủng bố/tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt dưới sự giám sát chặt chẽ của FATF. Trường hợp quốc gia không hoàn thành chương trình hành động này trong khung thời gian mà FATF đặt ra, FATF sẽ yêu cầu các nước  áp dụng các biện pháp trừng phạt “cứng rắn” đối với các quốc gia này nhằm bảo vệ hệ thống tài chính toàn cầu khỏi những rủi ro về rửa tiền/tài trợ khủng bố/tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt.

Như vậy, một khi quốc gia bị rơi vào Danh sách công khai của FATF sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng về uy tín quốc tế, môi trường kinh doanh.