Các đợt nắng nóng khắp Đông Nam Á đánh dấu sự trở lại của El Nino - hiện tượng khí hậu gây ra hạn hán và thiếu hụt mưa. Đầu tháng 6, Cơ quan quản lý Khí quyển và Đại dương Mỹ (NOAA) cũng đã xác nhận El Nino xuất hiện vào tháng 5.

Trong khi đó, Bộ Nông nghiệp, Thủy sản và Lâm nghiệp (DAFF) của Úc dự báo, hiện tượng El Nino sẽ gây ra ảnh hưởng đến tổng sản lượng và giá trị của vụ đông của Úc, con số này sẽ giảm lần lượt 34% và 17% vào năm 2023 - 2024, thấp hơn khoảng 3% so với mức trung bình 10 năm tính đến năm 2022 - 2023. Là một trong những nhà xuất khẩu nông sản lớn, DAFF cũng dự báo giá trị xuất khẩu nông sản sẽ giảm 17% trong năm 2023-2024.

Không nằm ngoài sự ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, tại Việt Nam, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia Việt Nam cho biết, xác suất 70 - 80% El Nino phát triển từ giữa hè 2023 và kéo dài sang năm 2024.

Nghiên cứu mới đây của HSBC cho thấy, nông nghiệp Việt Nam là một trong những lĩnh vực có nguy cơ bị ảnh hưởng lớn từ hiện tượng EL Nino. Trong đó, tác động chính có thể gây ra đối với 3 lĩnh vực là lượng gạo, cà phê và thiếu điện.

Hiện nay, gạo Việt đang đắt hàng nhờ El Nino nhưng thời tiết bất lợi cũng ảnh hưởng đến gieo trồng. Vụ hè thu năm nay đang chậm hơn so với cùng kỳ năm 2022, chủ yếu do thời tiết nóng và mưa đến muộn. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ước tính khoảng 10.000 - 15.000 ha lúa hè thu có thể đối mặt nguy cơ thiếu nước và xâm nhập mặn. Trong khi đó, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) ước tính xuất khẩu gạo của Việt Nam dự kiến giảm 7% thời gian tới.

Việt Nam và Thái Lan là hai nước xuất khẩu gạo lớn thứ ba và thứ hai, tương đương gần 30% thị phần thế giới. Trong lịch sử, các đợt El Nino đã gây ra sụt giảm sản lượng gạo. Đợt nắng nóng, hạn hán năm 2015 - 2016 đã khiến sản lượng tại hai thị trường này giảm hơn 10%.

Tương tự như gạo, cà phê cũng là cây trồng khác có nguy cơ bị ảnh hưởng do các tác động của El Nino. Theo số liệu của HSBC, sản lượng cà phê Việt Nam - chủ yếu là hạt Robusta đã giảm 10% trong giai đoạn El Nino 2015 - 2016.

Không chỉ vậy, gần đây, nhưng hạn hán còn có tác động vượt ra khỏi lĩnh vực nông nghiệp, làm gián đoạn sản xuất công nghiệp do thiếu năng lượng. Thủy điện là một trong hai nguồn điện chính tại phía Bắc đang bị sụt giảm sản lượng do các hồ cạn nước vì hạn hán.

Năm 1997 và 2015 là hai thời điểm El Nino có cường độ mạnh đã khiến cho sản lượng thủy điện Việt Nam giảm lần lượt 10% và 8%. Với tỷ trọng thủy điện chiếm hơn 29% trong cơ cấu nguồn điện. Theo nghiên cứu của HSBC, nguồn cung năng lượng của Việt Nam có thể bị ảnh hưởng bởi El Nino nhiều hơn so với các quốc gia châu Á - Thái Bình Dương khác.

Hầu hết hồ chứa lớn tại miền Bắc giảm mực nước, trong đó Lai Châu, Sơn La, Tuyên Quang, Thác Bà về gần mực nước chết (ngưỡng an toàn để phát điện) vào cuối tháng 5. Đây là lý do khiến tổng công suất huy động được của thủy điện ở phía Bắc chỉ hơn 17.000 MW, không đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng, dẫn tới phải cắt điện ở các địa phương vào đầu tháng 6.

Theo Hiệp hội doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), thiếu điện là một trong những vấn đề quan ngại. Kết quả khảo sát của EuroCham cho thấy, 92% thành viên được hỏi cho hay thiếu điện ảnh hưởng đến doanh thu, trong đó, 29% bị mất từ 10% doanh thu trở lên.

“Khoảng 60% doanh nghiệp châu Âu được hỏi cho rằng thiếu điện tạo ra một số thách thức với họ, và khoảng 10% bị tác động nghiêm trọng”, EuroCham cho biết thêm.

Đồng quan điểm, nghiên cứu của HSBC cũng cho rằng rủi ro năng lượng do hạn hán gây ra cần được theo dõi chặt chẽ hơn vì nó có thể ảnh hưởng tới sản xuất, trong bối cảnh các doanh nghiệp đang đối mặt với thách thức sụt giảm đơn hàng xuất khẩu.

Tuy nhiên, theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), tín hiệu đáng mừng là thời gian gần đây do mưa vừa, mực nước tại tất cả hồ chứa trên cả nước đều vượt ngưỡng phát điện an toàn, hệ thống điện miền Bắc trở lại trạng thái ổn định.