Theo CNN, phiên tòa kéo dài một tuần tại Tòa án Chancery bang Delaware (Mỹ) sẽ xem xét chương trình thưởng dành cho ông Musk được hội đồng quản trị Tesla thông qua vào năm 2018.

Thời điểm đó, Tesla cho biết gói thưởng này, bao gồm các quyền chọn mua cổ phiếu mới mức giá cố định, có thể trị giá tới 56 tỷ USD – chương trình thưởng lớn nhất trong lịch sử tại một công ty niêm yết. Hiện tại, giá trị ròng của gói thưởng này là 50,9 tỷ USD.

Chuyện giám đốc cấp cao của các doanh nghiệp hàng đầu thế giới nhận lương vài chục triệu USD vốn đã gây tranh cãi. Do đó, gói thưởng hàng chục tỷ USD dành cho ông Musk thu hút sự quan tâm lớn. Gói thưởng này không bằng tiền mặt và được trả dưới dạng quyền chọn mua cổ phiếu, được trao cho ông Musk mỗi khi Tesla đạt được các cột mốc về vốn hóa, doanh thu và lợi nhuận.

Kể từ khi gói thưởng cho ông được công bố vào tháng 3/2018, vốn hóa của Tesla đã tăng hơn 1.000%. Khi giá cổ phiếu Tesla lập kỷ lục, gói thưởng này đã đưa tài sản của ông Musk lên hơn 300 tỷ USD.

Để so sánh, năm 2021, CEO của các công ty trong nhóm S&P 500 được thưởng bình quân 18,3 triệu USD. Con số này nhiều gấp 324 lần mức lương trung bình của nhân viên tại các công ty này. Một vài trường hợp đáng chú ý có thể kể đến là CEO của công ty thương mại điện tử Amazon Andy Jassy nhận thưởng tới hơn 212 triệu USD năm 2021. CEO Apple Tim Cook và CEO Microsoft Satya Nadella nhận lần lượt gần 100 triệu USD và 50 triệu USD trong năm ngoái.

GÓI THƯỞNG KHỦNG GỒM NHỮNG GÌ VÀ ĐƯỢC TRẢ THẾ NÀO?

Theo các chuyên gia về quản trị doanh nghiệp, phiên tòa tuần này là một vụ việc nghiêm trọng đối với Tesla. 

Nguyên đơn trong vụ xét xử này là ông Richard J. Tornetta, thay mặt các cổ đông Tesla. Ông cho rằng ông Musk đã lợi dụng quyền kiểm soát của mình với công ty và ban giám đốc để có được gói thưởng khổng lồ và dùng làm nguồn tiền cho “tham vọng xâm chiếm sao Hỏa của bản thân”.

Vào tháng 3/2018, khi gói thưởng trên được thông qua, ông Musk được xếp hạng thứ 41 trong danh sách 500 tỷ phú Bloomberg Billionaire Index, chủ yếu nhờ Tesla và SapceX. Khi đó, Tesla là một công ty đầy triển vọng nhưng cũng gặp nhiều rắng rối. Công ty này đã lỗ gần 2 tỷ USD vào năm trước đó và đang chật vật để đạt mục tiêu sản xuất hàng loạt xe Model 3. Năm đó, ông Musk thậm chí nói rằng mình đang ở “địa ngục về sản xuất và hậu cần”, thậm chí đùa rằng Tesla sắp phá sản.

Nhiều người đã hoài nghi về việc liệu Tesla có thể tồn tại là một nhà sản xuất ô tô độc lập hay không.

Gói thưởng dành cho ông Musk gồm 20,3 triệu quyền mua cổ phiếu thưởng và chia làm 12 đợt. Với việc cổ phiếu Tesla được chia tách với tỷ lệ 1:5, ông Musk được cho là sẽ nhận được khoản thưởng là quyền mua hơn 101 triệu cổ phiếu nếu hoàn thành tất cả các mục tiêu theo gói thưởng này.

Để nhận thưởng trong số 12 đợt, Musk phải đạt được cả mục tiêu về doanh thu, lợi nhuận và vốn hóa trung bình trong khoảng thời gian 6 tháng. Nếu bất kỳ chỉ số nào không hoàn thành, thu nhập của Musk trong giai đoạn đó sẽ bằng 0.

Với chỉ số về vốn hóa, vốn hóa của Tesla được chia thành 12 mức. Mức đầu tiên là 100 tỷ USD và mỗi mức tăng thêm 50 tỷ USD. Mức cao nhất là vôná hóa 650 tỷ USD trong vòng 10 năm kể từ khi công bố kế hoạch. Chỉ số còn lại gồm doanh thu và lợi nhuận trước thuế, lãi vay, khấu hao.

Một điều kiện nữa để nhận được là ông Musk phải ở lại Tesla và giữ chức vụ CEO hoặc Chủ tịch kiêm Giám đốc sản phẩm tới năm 2028.

Ban đầu dự kiến được chi trả trong vòng 1 thập kỷ, gói thưởng này cuối cùng lại diễn ra trong thời gian ngắn. Năm 2020, Tesla là mã cổ phiếu tăng trưởng tốt nhất và trở thành nhà sản xuất ô tô giá trị nhất tại Mỹ. Nhờ đó, ông Musk đã đạt được nhiều cột mốc để kích hoạt các đợt thưởng dành cho mình. Ông dự kiến sẽ nhận được đợt thưởng cuối cùng vào đầu năm 2023 – sớm hơn thời điểm dự kiến của gói thưởng tới 5 năm.

Năm nay, các cổ phiếu công nghệ và toàn bộ thị trường chứng khoán Mỹ nói chung đều chứng kiến sự sụt giảm mạnh, kéo theo tài sản của CEO Tesla. Bên cạnh đó, việc chi 44 tỷ USD mua lại Twitter cũng khiến tài sản của ông Musk giảm đáng kể so với mức đỉnh, xuống còn 184 tỷ USD, theo Bloomberg Billionaire Index. Tuy nhiên, ông vẫn là người giàu nhất thế giới. 

VỤ KIỆN NGHIÊM TRỌNG ĐỐI VỚI TESLA

Trở lại với ông Tornetta, người đâm đơn kiện ông Musk và Tesla vào tháng 6/2018, cáo buộc hội đồng quản trị Tesla đã vi phạm nghĩa vụ ủy thác của mình với việc gây lãng phí, còn ông Musk  vi phạm nghĩa vụ ủy thác của chính mình vì làm giàu bất chính.

Trong đơn kiện năm 2018, ông Tornetta nói rằng việc dùng gói thưởng trên để khích lệ ông Musk là không cần thiết vì bản thân vị tỷ phú đã là cổ đông nắm cổ phần lớn nhất tại Tesla.

Vụ kiện được tòa án phân loại là một vụ kiện tập thể vào tháng 1/2021 và đã kéo dài gần 2 năm qua do bị chuyển qua lại trên hệ thống theo quy định cũng như động thái bác bỏ đơn kiện của Tesla.

Đơn kiện của ông Tornetta cũng cáo buộc rằng hội đồng quản trị Tesla đã xây dựng một kế hoạch thưởng dành cho ông Musk bao gồm cả người thân cận của vị CEO như em trai Kimbal Musk và hai người bạn của ông - Anthony Gracias và Steve Jurvetson. (Hai người này hiện đã không còn là thành viên hội đồng quản trị Tesla).

“Đây là một vụ kiện khá nghiêm trọng đối với Tesla. Công ty này sẽ đối mặt gánh nặng lớn khi phải chứng minh rằng gói thưởng và quy trình xây dựng gói thưởng này đã diễn ra một cách công bằng”, giáo sư về quản trị doanh nghiệp Carla Hayn tại trường kinh doanh thuộc Đại học California, Los Angeles, nhận xét.

“Gói thưởng đó rất lớn. Liệu họ có cần thiết phải thưởng lớn đến vậy cho ông Musk để đảm bảo lợi ích cho ông ấy và giữ ông ấy làm CEO của công ty hay không?”, nữ giáo sư đặt câu hỏi.

Bà cho biết, vào năm 2018, cả hai công ty tư vấn là Institutional Shareholder Services và Glass Lewis đều khuyến nghị các cổ đông Telsa phản đối gói thưởng này. Khi đó, Institutional Shareholder Services cảnh báo rằng “gói thưởng này sẽ mang lại cơ hội được trả lương cao chưa từng thấy trong thập kỷ tới của ông Musk. Công ty này cũng nhấn mạnh rằng bản thân ông Musk đã sở hữu 22% cổ phần Tesla và có các lợi gắn liền với số cổ phần này. Tuy nhiên, sau đó, cổ đông Tesla đã thông qua gói thưởng.

Theo bà Hayn, mối quan hệ thân thiết của ông Musk với các thành viên hội đồng quản trị có thể là một vấn đề nghiêm trọng đối với Tesla trong vụ kiện này.

“Bởi vì toàn bộ hội đồng quản trị chịu sức ảnh hưởng lớn của ông Musk, thật khó để biết rằng bất cứ điều gì họ làm sẽ tuân theo quy trình phù hợp”, bà nói.

Hội đồng quản trị Tesla nói rằng họ xây dựng gói thưởng cho CEO sau hơn 6 tháng phân tích cẩn thận với một cố vấn về lương thưởng hàng dầu cũng như thảo luận với chính ông Musk.

Trước vụ kiện này, ông Musk đã nhiều lần phải ra tòa tại tòa án Chancery bang Delaware. Tháng trước, thương vụ mua lại Twitter của ông đã được xét xử chính tại đây khi mạng xã hội này kiện buộc vị tỷ phú phải thực hiện thỏa thuận đã cam kết. Năm ngoái, ông Musk phải điều trần tại đây trong một vụ tranh chấp liên quan tới thương vụ mua lại công ty SolarCity của Tesla. Hồi tháng 4 năm nay, một thẩm phán đã ra ra phán quyết có lợi cho ông.

Phong cách quản lý khác người của ông Musk cũng sẽ là một chủ đề gây chú ý. Ông hiện điều hành nhiều dự án riêng ngoài Tesla, bao gồm công ty hàng không vũ trụ SpaceX; công ty xây đường hầm The Boring Co.; công ty về công nghệ liên quan tới não Neuralink; và Twitter.