Ngày 1/12, Liên minh châu Âu (EU) công bố kế hoạch hạ tầng được mong đợi từ lâu có tên Global Gateway, hứa hẹn huy động tới 300 tỷ Euro (khoảng 340 tỷ USD) trong giai đoạn năm 2021-2027 để đầu tư cho các dự án hạ tầng hiện tại bên ngoài EU. Đây sẽ là các dự án hạ tầng như cáp quang, hành lang giao thông sạch và hệ thống truyền tải điện sạch…, theo Nikkei Asia.

ƯU TIÊN KHU VỰC TƯ NHÂN, CẠNH TRANH VỚI SÁNG KIẾN VÀNH ĐAI VÀ CON ĐƯỜNG

Theo SCMP, kế hoạch dài 14 trang Global Gateway không đề cập tới Trung Quốc, nhưng tại họp báo công bố kế hoạch tại Brussels (Bỉ), bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC), mô tả đây là sáng kiến “thay thế thực sự” cho Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.

Khi được hỏi liệu Global Gateway có thể cạnh tranh với Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, bà von der Leyen khẳng định “chắc chắn có thể”.

“Chúng tôi có thể làm vậy. Nhiều quốc gia đã có kinh nghiệm với các khoản đầu tư của Trung Quốc. Họ cần những đề nghị đầu tư khác và tốt hơn”, Chủ tịch EC nói. “Và chúng tôi ưu tiên khu vực tư nhân – khu vực không tồn tại theo đúng nghĩa như vậy ở Trung Quốc”.

Vốn đầu tư cho kế hoạch này sẽ được huy động từ khoản vay, viện trợ không hoàn lại và bảo lãnh, được phân phối qua hình thức công, tư, trong đó hơn 50% đến từ đầu tư trực tiếp.

Kế hoạch này sẽ bao gồm khoản viện trợ không hoàn lại lên tới 18 tỷ Euro (20 tỷ USD) theo các chương trình hỗ trợ bên ngoài khác của EU, và khoản 145 tỷ Euro (164 tỷ USD) nữa từ các tổ chức  tài chính như Ngân hàng Đầu tư và Ngân hàng châu Âu, Ngân hàng Tài thiết và Phát triển châu Âu. Ngoài ra, khoảng 135 tỷ Euro (153 tỷ USD) sẽ đến từ Quỹ Phát triển Bền vững Châu Âu +, tổ chức bảo lãnh cho nhà đầu tư vào các dự án của EU.

Hiện tại, chưa có dự án nào được khởi động, tuy nhiên EU cho biết đang đặc biệt quan tâm tới khu vực châu Phi, Trung Á và Mỹ Latinh, và tập trung vào các lĩnh vực bao trùm là khí hậu, kỹ thuật số và giao thông.

Phản ứng trước kế hoạch này, ông Zhang Ming, đại sứ Trung Quốc tại EU khẳng định Bắc Kinh sẽ “chào đón nếu kế hoạch (của EU) thực sự cởi mở”.

“Ngược lại, bất kỳ bên nào nỗ lực nhằm biến các dự án cơ sở hạ tầng thành công cụ địa chính trị đều sẽ không thành công trước những kỳ vọng của cộng đồng quốc tế và gây tổn hại tới lợi ích chính bên đó”, ông Zhang nói.

EU ĐANG “THỨC TỈNH”?

Khi được hỏi liệu Global Gateway có sẵn sàng hợp tác với Trung Quốc hay không, một quan chức cấp cao EU cho biết “Chúng tôi không quyết định đối tác như vậy… Chúng tôi đi theo hướng sẽ hợp tác với bất kỳ bên nào, miễn là họ muốn cùng làm việc trên cùng nguyên tắc với chúng tôi”.

Quan chức này cho biết các dự án sẽ phải đáp ứng những tiêu chí nghiêm ngặt về quyền xã hội, việc làm, sự minh bạch và quản trị, trung hòa khí hậu và phát triển bền vững. Với các trường hợp không đảm bảo điều kiện nhân quyền hoặc xảy ra đảo chính tại những quốc gia nhận đầu tư, chúng tôi có thể sẽ tạm dừng thực hiện hợp đồng.

EU từ lâu đã bày tỏ quan ngai về hoạt động đầu tư và cho vay của Trung Quốc tại các quốc gia trên thế giới, trong đó có nhiều nước ở châu Âu. Ứng viên thủ tướng Hungary Peter Marki-Zay từng cho biết, nếu đắc cử trong cuộc bầu cử năm 2020, ông sẽ xem xét lại các khoản vay của Trung Quốc cho Hungary mà ông gọi là “đắt đỏ” trong chương trình Sáng kiến Vành đai và Con đường.

Theo các nhà phân tích, Global Gateway cho thấy EU “đang thức tỉnh” và nhìn nhận nghiêm túc việc cần phải cạnh tranh với Trung Quốc về mặt tài chính.

“Đây không chỉ là một quy trình đầu tư tài chính mà là một nỗ lực tổng thể cân nhắc các giá trị chính trị và thậm chí cả những câu hỏi về vấn đề an ninh”, nhà nghiên cứu Andrew Small tại Hội đồng Châu Âu về Quan hệ Đối ngoại, nhận định.

Còn theo ông Michael Clauss - đại sứ Đức tại EU và từng là đại sứ Đức tại Trung Quốc, Global Gateway có thể giúp EU nâng cao vai trò địa chính trị. Với nhiều nước đối tác, các đề xuất hợp tác dựa trên quy tắc và giá trị sẽ là một sự thay thế hấp dẫn cho Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.