Theo Tổng cục Hải quan, trung bình mỗi năm số lượng tờ khai luồng xanh đạt khoảng 7-8 triệu tờ và được phân luồng trên hệ thống thông quan điện tử, chiếm tỷ trọng lớn trên 66%. Nhờ đó, thời gian thông quan cho tờ khai luồng xanh rất nhanh.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy một số doanh nghiệp lợi dụng chính sách tạo thuận lợi cho thông quan hàng hóa để thực hiện các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại. Trước thực trạng này, Tổng cục Hải quan triển khai nhiều giải pháp để kiểm soát việc lợi dụng tờ khai luồng xanh hòng gian lận đối với các doanh nghiệp trong hoạt động xuất nhập khẩu.  

LỢI DỤNG KẼ HỞ ĐỂ BUÔN LẬU

Thống kê từ Tổng cục Hải quan cho thấy, năm 2022, số lượng tờ khai luồng xanh là 9,48 triệu tờ khai, chiếm tỷ lệ 65,14%, giảm 1% so với cùng kỳ 2021; luồng vàng là 4,45 triệu tờ khai, chiếm tỷ lệ 30,58%, tăng nhẹ 0,79% so với cùng kỳ năm 2021. Còn số tờ khai luồng đỏ là 623,6 nghìn tờ khai, chiếm tỷ lệ 4,28%, tăng 0,21% so với cùng kỳ 2021.

Trong khi đó, trong 9 tháng của năm 2023, số lượng tờ khai luồng vàng đạt 3,03 triệu tờ khai, chiếm tỷ lệ 29,6%, tỷ lệ tờ khai luồng vàng giảm 0,07%.

Còn số lượng tờ khai luồng đỏ đạt 351,6 nghìn tờ khai, chiếm tỷ lệ 3,43% và giảm 0,09% so với cùng kỳ năm trước.

Theo đánh giá của Tổng cục Hải quan, thời gian thông quan cho tờ khai luồng xanh rất nhanh, các công việc được thực hiện thông qua hệ thống thông quan tự động, do đó, doanh nghiệp không phải đến cơ quan hải quan và có thể trực tiếp lấy hàng tại cảng.

Chính vì vậy, có một số doanh nghiệp lợi dụng chính sách tạo thuận lợi trong thông quan hàng hóa để thực hiện các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi.

Cơ quan này chỉ rõ các đối tượng lợi dụng hệ thống phân luồng tự động, khi biết trước kết quả phân luồng xanh, doanh nghiệp có thể xếp thêm hoặc dỡ bớt hàng nhằm gian lận, hợp thức hóa gian lận hoặc trà trộn hàng lậu vào.

Bên cạnh đó, có đối tượng lợi dụng việc được miễn kiểm tra hồ sơ, kiểm tra thực tế để làm giả hồ sơ, chứng từ; khai báo sai về tên hàng, chủng loại, xuất xứ, loại hình; không khai hoặc khai thiếu mã văn bản pháp quy đối với hàng hóa phải quản lý chuyên ngành; hoặc khai báo vào nhóm mặt hàng đơn giản, nằm ngoài danh mục quản lý chuyên ngành của các bộ, ngành…

Số lượng tờ khai được hệ thống thông quan điện tử phân luồng Xanh chiếm tỷ trọng lớn (trên 66%) trong khi đó, nguồn lực, phương tiện, trang thiết bị để kiểm soát của cơ quan hải quan lại hạn chế.

Vì vậy, việc kiểm soát hoạt động lợi dụng tờ khai luồng xanh gặp nhiều khó khăn trong khi các đối tượng buôn lậu thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn.

PHÂN LOẠI RỦI RO ĐỂ NGĂN NGỪA GIAN LẬN

Để kiểm soát và ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm trong việc lợi dụng tờ khai luồng xanh để buôn lậu, gian lận thương mại, Tổng cục Hải quan đã và đang quyết liệt triển khai đồng bộ thống nhất các biện pháp nghiệp vụ có tính phân lớp quản lý để kiểm soát, ngăn ngừa, phát hiện kịp thời các gian lận của doanh nghiệp trong việc phân luồng.

Theo trên, trong năm 2022, qua hoạt động xác định trọng điểm, áp dụng các biện pháp kiểm soát rủi ro đối với các lô hàng được vận chuyển qua các cảng biển thuộc TP. Hồ Chí Minh và Hải Phòng, cơ quan hải quan phát hiện 295 lô hàng luồng xanh và luồng vàng vi phạm nhập hàng không khai báo, khai sai chủng loại, số lượng, nhập hàng không đủ điều kiện.

Luỹ kế 9 tháng của năm 2023, tổng số tiền xử phạt 21,4 tỷ đồng, số tiền truy thu thuế 80,73 tỷ đồng, chỉ bao gồm số tiền xử phạt vi phạm trên 10 triệu đồng và xử phạt qua công tác kiểm tra sau thông quan trên 20 triệu đồng.

Một số giải pháp nổi bật được cơ quan hải quan áp dụng như: tăng cường thu thập thông tin nghiệp vụ, xây dựng hồ sơ rủi ro, hồ sơ tuyến trọng điểm về hàng hóa nhập khẩu trước khi hàng đến cảng và các dấu hiệu, tiêu chí đánh giá lô hàng rủi ro, lựa chọn soi chiếu trước thông quan để kịp thời, chủ động phát hiện các lô hàng vi phạm ngay khi cập cảng.

Đồng thời, kiểm tra không xâm nhập bằng soi chiếu trước khi thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhập khẩu tại cửa khẩu nhập; soi chiếu đối với hàng xuất khẩu sau khi đã thông quan tại cửa khẩu xuất; kiểm tra sau thông quan; thanh tra chuyên ngành và các biện pháp nghiệp vụ phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới..

Cùng với đó, đánh giá, phân loại mức độ tuân thủ, mức độ rủi ro của doanh nghiệp xuất nhập khẩu để áp dụng các biện pháp quản lý hải quan phù hợp.

Cơ quan hải quan cũng thường xuyên rà soát, phân tích thông tin dữ liệu về tờ khai luồng xanh; đối chiếu, đánh giá với thông tin doanh nghiệp trên Hệ thống thông tin quản lý rủi ro (CRMS) và các hệ thống dữ liệu trong toàn ngành để sàng lọc, xác định trọng điểm các tờ khai rủi ro, doanh nghiệp trọng điểm theo các tiêu chí đánh giá.

Tăng cường xác lập, theo dõi, phân tích, đánh giá danh sách các lô hàng, doanh nghiệp trọng điểm theo từng chỉ số tiêu chí, áp dụng biện pháp kiểm tra soi chiếu trước đối với các lô hàng nhập khẩu chưa mở tờ khai có dấu hiệu rủi ro theo tiêu chí.

Ngoài ra, cơ quan hải quan phối hợp với các lực lượng trong và ngoài ngành đẩy mạnh thực hiện các biện pháp kiểm soát theo chuyên đề đặc biệt tại các địa bàn trọng điểm theo tuyến đường, ngành hàng, lĩnh vực, loại hình.