Tại tọa đàm “Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Cần chính sách đồng bộ và khả thi” do Tạp chí Công Thương tổ chức, ông Đặng Hải Dũng, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Bộ Công Thương, cho rằng Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được xây dựng với mục tiêu chính là đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Đây là một trong những thách thức đặt ra cho không chỉ Việt Nam mà hầu hết các quốc gia trên thế giới.

THÁCH THỨC MỚI ĐÒI HỎI PHẢI SỬA ĐỔI

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, trong thời gian khoảng 10 năm tới theo ông Dũng sẽ có những thách thức phi truyền thống mới ảnh hưởng đến sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

Đó là những thách thức liên quan đến biến đổi khí hậu ở rất nhiều khía cạnh. Các thị trường nước ngoài hiện nay đều đưa ra những hàng rào kỹ thuật dưới dạng những tiêu chuẩn xanh, tiêu chuẩn ESG đối với hàng hóa xuất khẩu. Khi ra thị trường quốc tế, những hàng hóa này phải đảm bảo là những hàng hóa tiêu thụ ít năng lượng, phát thải ít ra môi trường…

Riêng đối với thị trường châu Âu, từ năm 2026, họ bắt đầu áp dụng thuế carbon, tức là họ sẽ kiểm đếm lượng phát thải carbon trên sản phẩm chúng ta xuất cho họ.

“80% phát thải của các sản phẩm nằm ở phát thải từ các quá trình đốt năng lượng để sản xuất trong toàn bộ quá trình sản xuất, còn lại 20% liên quan đến việc chúng ta xử lý chất thải thế nào, xả thải ra sao,…”, ông Dũng cho biết.

Với những thách thức này, trước kia chúng ta tiết kiệm năng lượng để đảm bảo có đủ điện và năng lượng, nhưng tới đây, nếu xuất khẩu không đảm bảo các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội sản phẩm của Việt Nam sẽ bị đánh thuế. Như vậy, nếu không thực hiện được các cam kết giảm phát thải trên từng sản phẩm thì tính cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam sẽ giảm, và phải đối diện với nhiều vấn đề khó khăn khi xuất hàng vào các thị trường quốc tế.

Thách thức nữa liên quan đến đứt gãy chuỗi cung ứng. Đây là điều mà chúng ta có thể thấy qua thời kì Covid-19. Những biến động chính trị ảnh hưởng trực tiếp lên chuỗi cung ứng, đặc biệt là chuỗi cung ứng năng lượng, những thay đổi giá dầu, giá khí,… cũng làm cho chúng ta mất chủ động trong việc hoạch định về thị trường hay chính sách sản phẩm của từng quốc gia.

“Do đó, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) thời gian tới đây sẽ phải xử lý được hai thách thức này, giúp dự báo được nhu cầu về năng lượng cho nền kinh tế trong 1, 2 hoặc thậm chí là 5 năm tới để chủ động hơn trong sản xuất, cung ứng và quản lý năng lượng”, ông Dũng nhấn mạnh.

KÌ VỌNG CHÍNH SÁCH ĐỘT PHÁ

Ông Nguyễn Phương Tuấn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, cho rằng việc sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả lần này bám sát 4 nhóm chính sách.

Bao gồm: Chính sách về nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước đối với vấn đề sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; chính sách về quản lý phát triển đối với các công ty dịch vụ kiểm toán năng lượng, phát triển nguồn nhân lực; chính sách ưu đãi tài chính, lập quỹ thúc đẩy phát triển sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả và chính sách về chuyển đổi thị trường, quản lý hiệu suất, dán nhãn năng lượng.

Đồng thời, cơ quan soạn thảo (Bộ Công Thương) phải rà soát để đảm bảo tính đồng bộ của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả với hệ thống pháp luật.

Đồng tình, ông Đặng Hải Dũng nhấn mạnh tính ưu việt của Luật sửa đổi, bổ sung này, đó là chúng ta có một công cụ mới về quỹ hỗ trợ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Dự kiến, khi Quốc hội thông qua, các doanh nghiệp chuyển đổi dây chuyền sản xuất hoặc sản xuất những phương tiện, thiết bị sẽ có cơ hội tiếp cận những hỗ trợ về kỹ thuật.

Còn khi quỹ được vận hành chính thức, doanh nghiệp sẽ được tiếp cận được các nguồn vốn ưu đãi có thể huy động được từ các tổ chức quốc tế. Những hỗ trợ này có thể thông qua công cụ hỗ trợ lãi vay hoặc hỗ trợ bảo lãnh vốn và rất nhiều các công cụ tài chính.

“Chúng tôi đang thiết kế theo hướng là quỹ xã hội hóa. Quỹ này sẽ hoạt động theo phương hướng bảo toàn nguồn vốn”, ông Dũng cho biết.

Bổ sung thêm, ông Tuấn cho rằng sửa đổi, bổ sung Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả lần này cũng là một cách thức để chúng ta đáp ứng được cam kết với quốc tế, đó là đạt phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

Những nội dung của dự án luật sửa đổi, bổ sung về cơ bản đã đáp ứng được các tiêu chí mà Việt Nam là thành viên, nhất là đối với Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu.

Cùng với việc sửa đổi Luật, ông Dũng cho biết một số biện pháp sẽ được tăng cường trong thời gian tới, như tăng cường kiểm soát các khâu từ khai thác đến vận chuyển, vận hành (Nghị quyết 55 đưa ra); các tập đoàn, tổng công ty sẽ xây dựng kế hoạch triển khai; các Bộ, ngành chủ quản được giao nhiệm vụ phải xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; tăng cường đào tạo lại, cập nhật kiến thức để đảm bảo người quản lý năng lượng được tiếp cận, cập nhật với các thông tin mới nhất và đáp ứng được yêu cầu đặt ra.