Dịch Covid-19 và nhiều rào cản quy định hiện hành khiến hoạt động kinh doanh của các công ty tài chính sụt giảm. Tuy nhiên điều này không làm giảm bớt sức hút đối với dòng vốn ngoại, bởi tín dụng tiêu dùng đang chờ điểm bùng nổ mới.

CÔNG TY TÀI CHÍNH TIÊU DÙNG GẶP KHÓ

Số liệu từ Tổng cục Thống kế cho biết, 9 tháng đầu năm 2021, số người đang trong độ tuổi lao động nhưng thiếu việc làm là 1,3 triệu người, tăng 187,2 nghìn người so với cùng kỳ năm trước.

Không chỉ những người mất việc làm, mà ngay cả người lao động đang có việc cũng chịu tác động không nhỏ từ đại dịch Covid-19. Khảo sát của Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ đã chỉ ra rằng, gần 19% được hỏi đều cho biết, họ đã bị giảm lương tới 50%.

Đáng chú ý, nhóm đối tượng bị mất việc và giảm lương lại chủ yếu gồm người lao động có thu nhập thấp, công nhân viên, tiểu thương… Đây lại là khách hàng trọng tâm của các công ty tài chính tiêu dùng. Do đó, các công ty tài chính không tránh khỏi những ảnh hưởng.

Thực tế, thống kê của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tại 12 công ty tài chính tiêu dùng thành viên cho thấy, đến cuối tháng 9/2021, tổng dư nợ tín dụng các công ty tài chính đạt khoảng 130.000 tỷ đồng, gần như không tăng trưởng so với cuối năm 2020.

Đồng thời, do khách hàng vay của các công ty tài chính đều là khách hàng dưới chuẩn nên nguy cơ nợ xấu do đại dịch Covid-19 đang hiện hữu. Tỷ lệ nợ xấu bình quân tại các công ty tài chính đang ở mức 9-10%, trước đó vào thời điểm cuối năm 2020 tỷ lệ nợ xấu chỉ khoảng 6%.

Ở khía cạnh khác, các công ty tài chính tiêu dùng đang hoạt động căn cứ theo Nghị định 39/2014/NĐ-CP; Thông tư 39/2016/TT-NHNN; Thông tư 43/2016/TT-NHNN; Văn bản hợp nhất số 39/VBHN-NHNN; Thông tư 19/2016/TT-NHNN và các văn bản sửa đổi bổ sung. Tuy nhiên, quá trình thực thi còn gặp nhiều vướng mắc, bất cập và hạn chế.

Tại một hội nghị mới đây về tín dụng tiêu dùng, đại diện HD Saison than thở, đang xuất hiện sự bất cập khi đánh đồng quy định tỷ lệ nợ xấu tại công ty tài chính với ngân hàng. Bởi theo thông lệ quốc tế, tỷ lệ nợ xấu của các công ty tài chính thường rơi khoảng 8-10%. Nếu Ngân hàng Nhà nước tiếp tục áp mức 3% như giống như tại ngân hàng thì các công ty tài chính sẽ bị ảnh hưởng rất đến chỉ số tài chính, kéo theo hạn mức tăng trưởng tín dụng được cấp thấp.

Hay như một lãnh đạo công ty tài chính khác mong muốn nhà quản lý điều chỉnh lộ trình giảm tỷ lệ tổng dư nợ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng so với tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng để có thể mở rộng quy mô công ty, đảm bảo đáp ứng yêu cầu thiết thực của người dân trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp và khó lường; đồng thời, nhằm chuẩn bị các cơ sở cho hoạt động phục hồi sau đại dịch.

Nhìn chung, giới chuyên môn cho rằng, sự tổn thất thu nhập của lao động và rào cản chính sách đang khiến các công ty tài chính kinh doanh khó khăn, kém hiệu quả trong thời gian vừa qua.

SẴN SÀNG CHO ĐIỂM BÙNG NỔ TÍN DỤNG TIÊU DÙNG

Mới đây, một thương vụ mua bán, sáp nhập (M&A) lớn nhất trong lĩnh vực tài chính ngân hàng đã hoàn tất thoả thuận. Cụ thể, sau 6 tháng kể từ khi VPBank và Công ty Tài chính Tiêu dùng SMBC (SMBCCF – một công ty con do tập đoàn Sumitomo Mitsui Financial Group của Nhật Bản sở hữu 100% vốn) ký hợp đồng chuyển nhượng vốn vào tháng 4/2021, hai bên đã hoàn thành các bước và thủ tục cần thiết để SMBCCF chính thức nắm giữ 49% vốn điều lệ tại FE Credit.

Trước đó, ngân hàng SHB đã công bố việc chuyển nhượng 100% vốn tại SHB Finance cho ngân hàng Ayudhya, thành viên chiến lược của tập đoàn MUFG (Nhật Bản). Hay xa hơn, ngân hàng Techcombank và MBBank cũng đều bán đi 50% vốn các công ty tài chính của mình.

Với xu hướng dịch chuyển vốn sở hữu trên, thị trường xuất hiện một loạt câu hỏi: Liệu hoạt động của các công ty tài chính tiêu dùng còn tăng trưởng lùi đến bao giờ? Có phải do đang gặp khó nên các ngân hàng đều muốn bán công ty tài chính? Tại sao tập đoàn nước ngoài lại muốn mua công ty tài chính tại Việt Nam?

Thật ra, không phải đến bây giờ tín dụng tiêu dùng mới gặp khó. Nhìn về quá khứ, tín dụng tiêu dùng tại Việt Nam từng trải qua giai đoạn “đóng băng” như cuối năm 2008, khi cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu bắt đầu nhen lên và lan rộng. Cơ chế áp trần lãi suất cho vay đã hạn chế vay vốn của các cá nhân.

Rồi trần lãi suất được gỡ bỏ. Nhờ vậy, tín dụng tiêu dùng đã có giai đoạn “vàng” 2013-2019 với tốc độ tăng trưởng kép khoảng 35%/năm. Nên nhớ, cũng trong giai đoạn này, tín dụng tiêu dùng đã được nhìn nhận như một giải pháp góp phần tích cực vào khả năng phục hồi của nền kinh tế, đồng thời là “cánh tay nối dài” của Chính phủ để đẩy lùi vấn nạn “tín dụng đen”.

Nói như vậy để thấy rằng, trong bối cảnh “bình thường mới”, rất có thể tín dụng tiêu dùng một lần nữa được ưu tiên tháo gỡ nút thắt chính sách để phát huy tối đa năng lực kích cầu, hỗ trợ thị trường và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu nhìn nhận, Việt Nam có hơn 98 triệu dân, trong đó dân số trẻ chiếm tỷ lệ lớn. Với việc tín dụng tiêu dùng không tính nhà ở mới tương đương 12% trong tổng dư nợ kinh tế (tại Trung Quốc 21%, nhóm các nước ASEAN 34%), mỗi khi nhu cầu bị nén lại, thị trường này thường bùng nổ rất mạnh sau đó.

Thế nhưng, muốn sẵn sàng cho điểm bùng nổ tín dụng tiêu dùng, các công ty tài chính buộc phải nhanh chóng tìm mọi cách tái cơ cấu, củng cố năng lực của mình. Và như đã nói, lựa chọn của họ đều hướng đến các tập tài chính nước ngoài lớn. Đồng thời, nếu để ý sẽ thấy, cả hai thương vụ mua vốn công ty tài chính tiêu dùng lớn nhất trong năm 2021 đều đến từ các tập đoàn tài chính lớn nhất của Nhật Bản.  

Từng chia sẻ với báo chí về lựa chọn nhà đầu tư, ông Ngô Chí Dũng, Chủ tịch VPBank cho biết, mặc dù FE Credit đang gặp khó khăn do ảnh hưởng bởi Covid 19 nhưng sau khi hoàn tất giao dịch bán vốn cho SMBC, hoạt động của FE Credit chính thức bước sang một chương mới, không chỉ dừng lại ở công ty tài chính tiêu dùng dẫn đầu tại Việt Nam với khoảng 50% thị phần, 20.000 điểm giới thiệu dịch vụ trên toàn quốc. Trong khi đó, ở góc độ nhà đầu tư, đại diện SMBC đánh giá sự kết hợp giữa kinh nghiệm của SMBC với lợi thế thị trường, nền tảng số hóa của FE Credit sẽ là sự chuẩn bị sẵn sàng cho điểm bùng nổ tài chính tiêu dùng sắp tới.

Cũng ở vị thế bên mua, ông Seiichiro Akita, Chủ tịch kiêm CEO Krungsri nói về thương vụ mua SHB Financ rằng: “Krungsri đã ký thỏa thuận với SHB để mua lại 100% cổ phần của SHB Finance sẽ góp phần thúc đẩy tiềm năng tăng trưởng của thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam”. Điều này thể hiện những bước đi chiến lược của các nhà đầu tư ngoại đón trước làn sóng bùng nổ tín dụng tiêu dùng tại thị trường Việt Nam.