Kết nối hạ tầng - “chìa khóa” phát triển Long Thành trở thành đô thị sân bay hiện đại

Chiều 27/6, tại hội thảo “Thúc đẩy kết nối Long Thành – TP.HCM” do báo Tuổi Trẻ tổ chức, các chuyên gia cho rằng cần có một quy hoạch tổng thể, bài bản và phát triển hệ thống hạ tầng kết nối đồng bộ. Những yếu tố này nhằm tạo nền tảng để Long Thành phát triển thành đô thị sân bay hiện đại, trung tâm trung chuyển quốc tế, đồng thời trở thành động lực tăng trưởng mới cho toàn vùng Đông Nam Bộ.

TIỀM NĂNG TRỞ THÀNH "THÀNH PHỐ PHÍA ĐÔNG MỚI" 

Phát biểu khai mạc, ông Trần Xuân Toàn, Phó Tổng Biên tập báo Tuổi Trẻ, cho biết với sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ, dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành đã thành hình rõ nét. Qua khảo sát thực tế, hầu hết các hạng mục trọng điểm như đài kiểm soát không lưu, nhà ga hành khách, đường băng số 1… đều đang thi công đúng tiến độ.

Bên cạnh đó, các tuyến đường kết nối, hệ thống cao tốc Long Thành - Dầu Giây cũng đã cơ bản hoàn thành. Theo kế hoạch, dự án sẽ cơ bản hoàn thiện cuối năm 2025 và khai thác năm 2026.

"Tuy nhiên, vấn đề đặt ra lớn hơn tiến độ xây dựng là khi siêu dự án đi vào hoạt động, Long Thành sẽ kết nối thế nào với các vùng để phát huy tối đa vai trò động lực phát triển", ông Toàn nhận định.

Dẫn số liệu từ Tổng cục Thống kê, TS. Phạm Văn Đại, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, dự báo dân số đô thị vùng Đông Nam Bộ sẽ tăng từ 18,3 triệu năm 2025 lên 23,6 triệu năm 2045, tỷ lệ đô thị hóa từ 67% lên khoảng 80%, mở rộng thêm 6 - 7 triệu người trong 20 năm tới.

“Đây là tiềm năng lớn cho Long Thành nếu tận dụng tốt quá trình đô thị hóa và phát triển hạ tầng kết nối”, ông Đại nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Long Thành nằm gần các đô thị công nghiệp vệ tinh như Thuận An, Dĩ An, Biên Hòa, cùng các đô thị ven biển như Vũng Tàu, Bà Rịa, Phú Mỹ nên thuận lợi để hình thành vành đai đô thị, công nghiệp, logistics hiện đại.

Dẫn ví dụ bài học từ Phố Đông (Thượng Hải) nơi thành công nhờ quy hoạch đồng bộ giữa sân bay quốc tế, cảng biển và hạ tầng hiện đại theo trục hướng biển, ông Đại cho biết Long Thành hoàn toàn có thể trở thành một "thành phố phía Đông mới" của TP.HCM nếu được quy hoạch và kết nối đúng hướng.

“Long Thành có thể phát triển theo hai hướng đô thị sân bay độc lập với hạ tầng kỹ thuật xã hội đồng bộ; hoặc mô hình dải đô thị hành lang kết nối dọc trục TP.HCM - Long Thành, dựa trên đường cao tốc, đường sắt, giao thông công cộng (TOD)”, TS. Phạm Văn Đại nhận định.

GIẢI “BÀI TOÁN” HẠ TẦNG LIÊN KẾT

Theo PGS.TS Trần Quang Phú, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giao thông vận tải TP.HCM, mô hình "đô thị sân bay tích hợp" (Aerotropolis) là xu thế tất yếu trên thế giới.

“Đây không chỉ là xây dựng một sân bay hiện đại mà là quy hoạch đồng bộ các khu đô thị, công nghiệp, logistics, thương mại và dịch vụ xung quanh. Đồng thời, kết nối bằng mạng lưới hạ tầng đa phương thức như đường cao tốc, metro, đường sắt, xe buýt tốc hành. Sân bay trở thành trung tâm trung chuyển hàng không và là động lực phát triển kinh tế, lan tỏa giá trị ra toàn vùng”, PGS.TS Trần Quang Phú nhận định.

Dẫn ví dụ từ kinh nghiệm quốc tế, PGS.TS Trần Quang Phú cho biết sân bay Incheon - Seoul (Hàn Quốc) có đường cao tốc riêng dài 36km, tuyến metro Seoul, tàu cao tốc Airport Express (AREX), xe buýt tốc hành BRT phân tuyến theo màu, điều phối bằng hệ thống ITS và thanh toán qua thẻ T-money tích hợp. Nhờ đó, hành khách di chuyển thuận tiện, kết nối vùng được tối ưu, biến sân bay thành động lực phát triển kinh tế - đô thị.

Tại Hà Lan, sân bay Schiphol không chỉ là cửa ngõ hàng không mà còn là trung tâm giao thông, logistics, thương mại quốc tế. Schiphol có ga đường sắt quốc tế kết nối Brussels, Paris trong 2 - 4 giờ, mạng lưới metro, tramway dày đặc, xe đạp công cộng,…

Ngoài ra, cảng biển Rotterdam và hệ thống kênh đào giúp vận chuyển hàng hóa thông suốt. Nhờ mô hình tích hợp này, Schiphol không chỉ vận chuyển hành khách mà còn thu hút FDI, tạo hàng trăm nghìn việc làm và gia tăng GDP vùng.

Chia sẻ tại hội thảo, TS. Phạm Văn Đại cho biết Long Thành có lợi thế "thuận thiên" nhưng không được chủ quan. Phát triển nơi đây đòi hỏi một chiến lược quy hoạch bài bản, đặc biệt chú trọng tính kết nối hạ tầng để khai thác tối đa giá trị nội tại.

Dù vậy, các chuyên gia nhìn nhận việc kết nối Long Thành - TP.HCM vẫn hạn chế, chủ yếu dựa vào cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, quốc lộ 51 và quốc lộ 1. Các dự án vành đai 2, 3, 4, cao tốc Bến Lức - Long Thành, Biên Hòa - Vũng Tàu đang trong quá trình đầu tư, nhưng tiến độ triển khai sẽ quyết định thành bại của “bài toán” kết nối.

Đồng thời, đưa ra cảnh báo nếu hạ tầng chậm trễ, manh mún, Long Thành sẽ khó trở thành động lực phát triển vùng mà chỉ dừng lại ở vai trò một sân bay vận chuyển đơn thuần.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của tái cấu trúc không gian vùng Đông Nam Bộ, ông Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, cho biết từ ngày 1/7, vùng Đông Nam Bộ sẽ cơ bản còn 3 địa phương cốt lõi TP.HCM, Đồng Nai, Tây Ninh. Thách thức hạ tầng đường vào sân bay là vấn đề lớn.

"Do đó, TP.HCM đang rà soát kế hoạch xây dựng mạng lưới metro, đường sắt kết nối Long Thành. Bên cạnh đó, cần phải tính toán phương án xây dựng đường sắt kết nối Bình Dương, Thủ Dầu Một hay quận 7 - Cần Giờ; tập trung cao cho các trục giao thông kết nối", ông Vũ thông tin.

Theo các chuyên gia, nếu muốn cạnh tranh với Changi (Singapore) hay Suvarnabhumi (Bangkok), Long Thành phải phát triển hạ tầng đồng bộ đường cao tốc, vành đai, metro, đường sắt kết nối TP.HCM, Biên Hòa, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu. Đồng thời, phát triển các đô thị vệ tinh hiện đại nhằm giảm áp lực dân số cho TP.HCM; thúc đẩy logistics, công nghiệp, thương mại, dịch vụ.