Trên đây là hai trong rất nhiều những vấn đề bất cập đối với pháp luật, chính sách cho phát triển hợp tác xã (HTX) được nêu lên tại Hội nghị “Tuyên truyền Phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã trong giai đoạn mới”, do Liên minh Hợp tác xã Việt Nam phối hợp với Ban Tuyên giáo trung ương, Bộ Thông tin và truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam cùng phối hợp tổ chức vào chiều 8/11/2022.

NHIỀU QUY ĐỊNH CÒN CHỒNG CHÉO

Theo Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, hiện cả nước có 26.823 HTX, trong đó có 17.507 HTX nông nghiệp, 9.316 HTX phi nông nghiệp; tăng 7.843 HTX (38,7%) so với năm 2013.

Khi Luật Hợp tác xã năm 2012 được ban hành, các HTX đã tổ chức lại hoạt động hiệu quả hơn, thu hút trên 6,59 triệu thành viên, chủ yếu là đại diện hộ cá thể ở địa bàn nông thôn. Doanh thu của các HTX từ cung ứng hàng hóa, dịch vụ cho thành viên chiếm gần 70% tổng doanh thu của HTX.

Hiện có 91% HTX, liên hiệp HTX huy động vốn từ thành viên để đầu tư, mở rộng sản xuất, kinh doanh; 1,26% HTX nhận được các khoản hỗ trợ của Nhà nước không hoàn lại được đưa vào tài sản không chia của HTX; 1,6% HTX tổ chức hoạt động tín dụng nội bộ, cho thành viên vay vốn, chủ yếu theo hình thức tín chấp.

Doanh thu bình quân một HTX năm 2021 đạt 4,150 tỷ đồng, tăng 404 triệu đồng so với năm 2013, tốc độ tăng giai đoạn 2013 - 2021 đạt 5.52%/năm. Thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên trong HTX tăng từ 31 triệu năm 2013 lên 69 triệu đồng năm 2021.

Có 3.219 HTX thực hiện liên kết sản xuất với doanh nghiệp để bao tiêu đầu ra cho nông dân, cung ứng dịch vụ với chi phí giảm khoảng 25%, giá bản tăng trên 10% cho thành viên, làm tăng thu nhập của thành viên.

Đề cập về những hạn chế và bất cập, ông Nguyễn Mạnh Cường – Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho rằng nhiều quy định của Luật HTX năm 2012 còn chồng chéo, chưa thống nhất với các văn bản quy phạm pháp luật khác.

Luật HTX năm 2012 quy định HTX, liên hiệp HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp được hưởng chính sách “Giao đất, cho thuê đất để phục vụ hoạt động của HTX, liên hiệp HTX theo quy định của pháp luật về đất đai”.

Tuy nhiên, Luật Đất đai năm 2013 không quy định giao đất cho tổ chức kinh tế (bao gồm HTX, liên hiệp HTX) sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp, chỉ quy định cho HTX, liên hiệp HTX thuê đất.

Một số ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện chỉ có doanh nghiệp được phép tham gia mà HTX không được tham gia, điều này gây ra sự bất bình đẳng giữa HTX và doanh nghiệp. 

Quy định về đăng ký thành lập HTX, liên hiệp HTX tại Điều 23 Luật HTX năm 2012 phức tạp, mất nhiều thời gian, như: yêu cầu về phương án sản xuất kinh doanh của HTX, liên hiệp HTX là không cần thiết, thậm chí can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất, kinh doanh HTX, liên hiệp HTX.

Việc hạn chế tỷ lệ cung ứng sản phẩm, dịch vụ của HTX ra bên ngoài chưa bảo đảm môi trường sản xuất, kinh doanh bình đẳng với doanh nghiệp, chưa khuyến khích HTX mở rộng sản xuất, kinh doanh khi tham gia thị trường; đồng thời, làm mất đi tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của HTX.

Các chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước đạt hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng nhu cầu hỗ trợ phát triển của HTX, liên hiệp HTX và còn ít HTX tiếp cận, thụ hưởng chính sách.

NHIỀU ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ

Ông Phạm Ngọc Thạch - Chủ tịch hội đồng quản trị Hợp tác xã Nông nghiệp tổng hợp Sunfood Đà Lạt, cho biết quá trình chuyển đổi số của HTX vẫn đang gặp không ít khó khăn. Vì vậy, kiến nghị Nhà nước bổ sung thêm các chính sách hỗ trợ HTX về trang bị công cụ, phương tiện phục vụ chuyển đổi số.

Cùng với đó, cần tập trung nguồn lực hỗ trợ xây dựng một số mô hình HTX chuyển đổi số phù hợp với lĩnh vực hoạt động của HTX với bước đi, lộ trình thích hợp, ưu tiên lựa chọn các HTX sản xuất sản phẩm chủ lực, có lợi thế của địa phương.

Đại diện Hợp tác xã sản xuất và thương mại Thủy sản Xuyên Việt ở xã Hồng Hưng, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương đề nghị Nhà nước sửa đổi luật đất đai phù hợp với sự phát triển của HTX, phải có cơ chế đặc thù riêng cho các dự án, mô hình HTX chủ lực của địa phương, cấp quyền sử dụng đất cho khu sản xuất cho các thành viên tạo tiền đề cho các nguồn vốn tiếp cận được với nông dân và HTX.

Ông Trương Cảm, Giám đốc Giám đốc HTX Nông nghiệp Ái Nghĩa, tỉnh Quảng Nam chia sẻ: “Chúng tôi rất mong mỏi các bộ, ngành Trung ương và cấp tỉnh cùng với Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đẩy mạnh hỗ trợ kinh tế tập thể, hợp tác xã, tập trung những vấn đề về thể chế, chính sách, đất đai, tài chính tín dụng, đào tạo, bồi dưỡng, thu hút nguồn nhân lực.

Đề xuất, kiến nghị đối với nội dung dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi), đông đảo các đại biểu và Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho rằng nên giữ nguyên tên “Luật Hợp tác xã”. Bởi vì, HTX là nòng cốt, đại diện và đặc trưng cho thành phần kinh tế tập thể. Trong Hiến pháp, Bộ luật Dân sự và các quy định pháp luật khác không có quy định về thuật ngữ “tổ chức kinh tế hợp tác”. 

Đề nghị giữ nguyên quy định số thành viên ban đầu tham gia thành lập hợp tác xã là 7 thành viên, bởi vì năng lực sản xuất, kinh doanh và cạnh tranh của HTX dựa chủ yếu vào lợi thế về quy mô thành viên để huy động vốn và tăng doanh thu dịch vụ nội bộ. Nếu quy định số lượng thành viên tối thiểu là 5 thành viên thì càng làm tăng tỷ lệ HTX siêu nhỏ, không khuyến khích việc HTX thu hút thành viên, tăng quy mô hoạt động.

Đề nghị nghiên cứu cơ chế huy động vốn cho HTX, liên hiệp HTX theo hình thức đầu tư đối với những chủ thể có nhu cầu góp vốn vào HTX, liên hiệp HTX nhưng không sử dụng sử dụng sản phẩm, dịch vụ HTX, liên hiệp HTX.

Các đại biểu cũng đề nghị chỉnh sửa Điều 75 dự thảo Luật HTX (sửa đổi) theo hướng quy định HTX, liên hiệp HTX có quyền tự lựa chọn mô hình tổ chức bộ máy quản lý theo yêu cầu, điều kiện, năng lực, quy mô hoạt động của mình.

Đồng thời các chính sách hỗ trợ, ưu đãi đối với các tổ chức kinh tế tập thể cần được thiết kế theo hướng hỗ trợ, ưu đãi các tổ chức kinh tế tập thể đầu tư kết cấu hạ tầng, phương tiện vận chuyển, trang thiết bị bảo quản, chế biến nông sản.