Chiều 16/6/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến với các bộ, ngành, địa phương về công tác giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Phó Thủ tướng nêu rõ: Quốc hội đã thống nhất tách công tác giải phóng mặt bằng dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng do Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp các bộ, ngành và địa phương triển khai. Đây là nhiệm vụ chiến lược, cần chuẩn bị khẩn trương, đúng quy định.

TĂNG TỐC GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG

Tại buổi họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết trong Nghị quyết 106/NQ-CP Kế hoạch triển khai chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, ngày 23/4/2025, Chính phủ giao Bộ Xây dựng rà soát, bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ và ranh giới giải phóng mặt bằng để địa phương xây dựng kế hoạch, triển khai tái định cư và công tác bồi thường. Tính đến nay, Bộ đã bàn giao hồ sơ cho 20 địa phương.

Các địa phương nơi dự án đi qua phải khẩn trương lập kế hoạch chi tiết, chủ động ứng vốn ngân sách địa phương để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng trước ngày 1/7/2025.

Tính đến thời điểm ngày 12/6/2025, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị phụ trách giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, mới có 1/20 địa phương (Ninh Bình) lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng; 5/20 địa phương (Vĩnh Phúc, Phú Yên, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Ninh Bình) hoàn thành rà soát sơ bộ nhu cầu tái định cư; 1/20 địa phương (thành phố Huế) lập kế hoạch triển khai.

Bộ Xây dựng kiến nghị các địa phương tập trung rà soát, điều chỉnh quy hoạch đô thị – nông thôn, kế hoạch sử dụng đất, xác định vị trí và lập dự án xây dựng khu tái định cư…

Theo kế hoạch, các địa phương được yêu cầu hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư cơ bản trước tháng 12/2026 để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chủ trì thực hiện tiểu dự án di dời các công trình điện từ 110 kV trở lên, hoàn thành trước tháng 12/2026.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân cho biết theo Luật Đất đai 2024, địa phương có toàn quyền trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, nên không cần khung chính sách chung cho toàn tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam vì sẽ gây chậm tiến độ.

Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang hoàn thiện dự thảo nghị quyết của Chính phủ về quy hoạch sử dụng đất, nhằm xử lý khó khăn trong trường hợp quy hoạch tỉnh chưa cập nhật kịp. Theo đó, cho phép các địa phương được sử dụng các chỉ tiêu đất đai theo nhu cầu dự án đã được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư.

Liên quan đến nguồn vốn, Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với Bộ Tài chính tổng hợp nhu cầu vốn từ các địa phương để bố trí vốn ngân sách Trung ương phù hợp. Trường hợp địa phương có khả năng cân đối vốn, có thể sử dụng nguồn lực địa phương kết hợp vốn Trung ương. Với những địa phương khó khăn, Bộ Tài chính sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ để trình Quốc hội xem xét bổ sung.

Tại cuộc họp, các địa phương đã báo cáo tiến độ chuẩn bị và kiến nghị tháo gỡ hàng loạt vướng mắc nhằm đẩy nhanh quá trình giải phóng mặt bằng và tái định cư. Cụ thể:

Tỉnh Bình Định đề nghị Bộ Xây dựng và đơn vị tư vấn làm việc cụ thể để xác định hướng tuyến chính thức, tránh các khu dân cư mới tái định cư và di tích lịch sử; kiến nghị áp dụng cơ chế bồi thường theo quy định địa phương và được Trung ương hỗ trợ vốn.

Lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa cho biết đã chuẩn bị 39 khu tái định cư. Trong đó, nhiều khu đã hoàn tất thiết kế hoặc quy hoạch chi tiết; đề xuất được phép ứng vốn giải phóng mặt bằng để làm hạ tầng tái định cư, sau đó hoàn trả bằng chi phí đền bù.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cho biết thành phố sẵn sàng ứng ngân sách để triển khai sớm dự án giải phóng mặt bằng, bồi thường, tái định cư. Đồng thời, đề xuất chọn các nhà ga lớn như Ngọc Hồi hoặc Thường Tín, nơi có điều kiện giải phóng mặt bằng thuận lợi, để khởi động dự án vào ngày 19/8/2025.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân TP.HCM Bùi Xuân Cường cho biết Thành phố đã khảo sát khoảng 200 trường hợp cần tái định cư và bố trí tại các nền, căn hộ sẵn có; kiến nghị tích hợp mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông (TOD) tại ga Thủ Thiêm và bãi đậu tàu 60,5 ha để khai thác hiệu quả hạ tầng đường sắt.

ĐỊA PHƯƠNG LÀ CHỦ LỰC, BỘ, NGÀNH THEO SÁT ĐỒNG HÀNH

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: "Bộ Chính trị và Chính phủ yêu cầu khởi động công tác giải phóng mặt bằng, gồm cả tái định cư, ngay trong tháng 8/2025. Các địa phương là lực lượng nòng cốt, cần có kế hoạch cụ thể và báo cáo kịp thời các vướng mắc, đặc biệt liên quan đến chuyển đổi mục đích sử dụng đất, quy hoạch hạ tầng… để Trung ương hỗ trợ tháo gỡ".

Đồng thời, Phó Thủ tướng ghi nhận các tỉnh làm tốt như Thanh Hóa, Phú Yên, Bình Thuận, Ninh Bình, Hà Tĩnh; yêu cầu các địa phương chậm trễ phải giải trình rõ nguyên nhân và cam kết tiến độ cụ thể. 

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà giao Bộ Xây dựng phối hợp với từng địa phương rà soát thực địa, đặc biệt lưu ý các khu vực nhạy cảm như rừng tự nhiên, di sản, quốc phòng và khu dân cư đông.

Dù mới xác định hướng tuyến, các địa phương phải chủ động tính toán diện tích đất, nhu cầu tái định cư để lập phương án cụ thể. Đồng thời, cần điều chỉnh quy hoạch tỉnh và quy hoạch quanh các nhà ga để tối ưu hóa kết nối, phát triển đô thị hiện đại.

Về nguồn lực tài chính, Phó Thủ tướng khẳng định, dự án giải phóng mặt bằng và tái định cư phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là một dự án độc lập, sử dụng ngân sách Trung ương. Bộ Tài chính phải có hướng dẫn cụ thể, gửi 15 tỉnh, thành phố có liên quan để triển khai.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng yêu cầu các tỉnh thành lập Ban Chỉ đạo, chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện; các bộ, ngành và địa phương khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, sẵn sàng cho việc khởi động và động thổ một số hạng mục thuộc dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam.