TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
Kiến nghị loại bỏ hẳn đề xuất “siêu dự án” trên sông Hồng
Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) kiến nghị Chính phủ loại bỏ hẳn dự án này
Trước thông tin Thủ tướng Chính phủ có văn bản nêu rõ chưa xem xét phê duyệt dự án tuyến giao thông thủy xuyên Á trên sông Hồng vì chưa đủ căn cứ, cơ sở theo quy định của pháp luật, Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) vừa có thông cáo khẳng định quan điểm không ủng hộ và kiến nghị Chính phủ loại bỏ hẳn dự án này, không yêu cầu làm bổ sung quy hoạch để tránh tốn kém không cần thiết cho ngân sách nhà nước.
Dự án giao thông thủy xuyên Á trên sông Hồng dự kiến bao gồm tuyến đường thủy Lào Cai - Hải Phòng cho tàu có công suất 400-600 tấn, 6 đập dâng nước và âu tầu kết hợp 6 công trình thuỷ điện có công suất lắp máy khoảng 228 MW, xây dựng 7 cảng thủy dọc tuyến.
Dự án sẽ nạo vét một đoạn sông dài 288 km từ Việt Trì lên Lào Cai. Đây là một dự án theo hình thức xây dựng - sở hữu - vận hành (BOO) với tổng chi phí ước tính khoảng 24.500 tỷ đồng Việt Nam (tương đương 1,1 tỷ USD theo tỷ giá hiện nay) do Công ty TNHH Xuân Thiện, thuộc Tập đoàn Xuân Thành đề xuất.
“Phá vỡ quy hoạch tổng thể”
Theo VRN, về hiệu quả điện năng từ dự án này mang lại thì quá nhỏ (228MW, tương đương với 912 triệu KW/năm), đóng góp lượng điện chưa đến 1% tổng điện năng quốc gia trong khi dự án có nguy cơ ảnh hưởng lớn khi làm thủy điện bậc thang.
Bên cạnh đó, dự án này không nằm trong quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2020 và quy hoạch điện 7 nên việc triển khai sẽ phá vỡ qui hoạch phát triển tổng thể kinh tế -xã hội vùng đồng bằng sông Hồng.
Trong khi đó, các nguồn năng lượng sạch và tái tạo khác đang bị bỏ ngỏ chưa được đầu tư khai thác thì việc đầu tư làm thủy điện bậc thang loại nhỏ có hiệu quả kinh tế thấp trên sông Hồng không thực sự cần thiết.
VRN cũng cho rằng, dự án sẽ ảnh hưởng tới sinh kế của người dân và ảnh hưởng đến đa dạng sinh học vùng sông Hồng. Theo đó, việc làm các đập thủy điện và nạo vét dòng chảy trên sông Hồng phục vụ giao thông thủy sẽ ảnh hưởng tới lưu lượng dòng chảy, gây ra sạt lở bờ sông, chặn lượng phù sa tại các hồ chứa và đặc biệt, gây ra các hệ lụy ảnh hưởng lớn tới hệ thống thủy lợi cấp và thoát nước phục vụ nông nghiệp trực tiếp cho 8 tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng.
“Như vậy, cấp phép cho dự án này sẽ đồng nghĩa với việc thiếu nước tưới cho các tỉnh đồng bằng sông Hồng, ảnh hưởng tới nguồn sinh kế cũng như văn hóa của hàng triệu người dân đồng bằng sông Hồng phụ thuộc vào dòng sông để phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và nước sinh hoạt”, VRN nhấn mạnh.
Theo VRN, đáy sông Hồng hiện nay đã được cảnh báo tụt xuống 1m, do đó, việc đáy sông tụt xuống càng sâu càng nguy hiểm, bởi nó không chỉ ảnh hưởng đến đa dạng sinh học ở dưới nước mà còn ảnh hưởng đến đa dạng sinh học trên cạn. Dự án này chắc chắn sẽ làm ảnh hưởng đến đáy sông, hệ lụy ảnh hưởng đến hệ sinh thái trên cạn và dưới nước, đa dạng sinh học vùng sông Hồng sẽ dần biến mất.
Tránh “hệ lụy đáng tiếc”?
Đáng lưu ý, theo VRN: “Đối tượng hưởng lợi chính của dự án không phải là các doanh nghiệp Việt Nam. Có thể thấy rằng việc phát triển dự án sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế, giao thương ở các địa phương trong nước tại vùng đồng bằng sông Hồng và quốc gia láng giềng.
Tuy nhiên, dự án sẽ giúp các doanh nghiệp Trung Quốc bán hàng hóa tới các nước trong tiểu vùng Mê Kông, các quốc gia châu Phi thông qua biển Đông, vịnh Thái Lan và Ấn Độ Dương, đồng thời, chở nguyên liệu thô từ châu Phi về Trung Quốc qua con đường này thay vì phục vụ các các doanh nghiệp Việt Nam làm dịch vụ vận chuyển hàng hóa (logistics)”.
Cũng theo VRN, hiện Trung Quốc đang đầu tư xây dựng tuyến đường sắt nối tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) chạy qua một số tỉnh thuộc Lào và kết nối cảng Sivihanoukvilla tại Campuchia để phục vụ mục đích trên.
Dự án giao thông thuỷ trên sông Hồng được triển khai sẽ giúp doanh nghiệp Trung Quốc vận chuyển hàng hóa từ châu Phi về qua đường biển Đông tới các tỉnh thuộc vùng miền núi phía Nam của Trung Quốc với thời gian ngắn nhất và chi phí rẻ nhất so với tuyến đường sắt xuyên biên giới kia.
“Như vậy các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ là người được hưởng lợi nhiều nhất từ dự án này”, VRN nhấn mạnh.
Ngoài ra, hệ lụy và rủi ro trong việc giao quyền sở hữu dòng sông cho một công ty tư nhân quản lý cũng được VRN đánh giá là “vô cùng lớn”.
“Không thể áp dụng tư duy quản lý đường bộ vào đường sông, vì đường bộ chỉ phục vụ chức năng giao thông, trong khi sông ngòi còn nhiều chức năng quan trọng khác như đảm bảo an ninh tài nguyên nước, đa dạng sinh học, phòng chống thiên tai, thoát lũ, duy trì và cân bằng hệ sinh thái.
Hiện các nước trên thế giới, trong đó có cả Việt Nam, chưa có tiền lệ giao quyền sở hữu dòng sông, vốn thuộc quyền sở hữu chung của toàn dân cho một doanh nghiệp tư nhân thai thác và quản lý”, VRN cho hay.
Theo VRN, nếu dự án giao thông thuỷ sông Hồng được giao cho doanh nghiệp tư nhân triển khai, quản lý và thai thác, rõ ràng mục tiêu quản lý của nhà nước về tài nguyên thiên nhiên vì mục tiêu phát triển dân sinh sẽ khó đảm bảo thực thi và bị phụ thuộc mục tiêu chạy theo lợi nhuận của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, nếu tính tới bài toán rủi ro trong kinh doanh thì khi doanh nghiệp thua lỗ, theo Luật Doanh nghiệp, doanh nghiệp có quyền bán tài sản này hoặc nhượng quyền sở hữu, quyền khai thác cho đối tác hay một liên doanh khác nào đó, kể cả người nước ngoài để quản lý và khai thác.
Như vậy, Chính phủ nên loại bỏ dự án này ngay từ đầu để tránh các hệ lụy về kinh tế-xã hội-an ninh quốc phòng đáng tiếc có thể xảy ra, VRN kiến nghị.
Dự án giao thông thủy xuyên Á trên sông Hồng dự kiến bao gồm tuyến đường thủy Lào Cai - Hải Phòng cho tàu có công suất 400-600 tấn, 6 đập dâng nước và âu tầu kết hợp 6 công trình thuỷ điện có công suất lắp máy khoảng 228 MW, xây dựng 7 cảng thủy dọc tuyến.
Dự án sẽ nạo vét một đoạn sông dài 288 km từ Việt Trì lên Lào Cai. Đây là một dự án theo hình thức xây dựng - sở hữu - vận hành (BOO) với tổng chi phí ước tính khoảng 24.500 tỷ đồng Việt Nam (tương đương 1,1 tỷ USD theo tỷ giá hiện nay) do Công ty TNHH Xuân Thiện, thuộc Tập đoàn Xuân Thành đề xuất.
“Phá vỡ quy hoạch tổng thể”
Theo VRN, về hiệu quả điện năng từ dự án này mang lại thì quá nhỏ (228MW, tương đương với 912 triệu KW/năm), đóng góp lượng điện chưa đến 1% tổng điện năng quốc gia trong khi dự án có nguy cơ ảnh hưởng lớn khi làm thủy điện bậc thang.
Bên cạnh đó, dự án này không nằm trong quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2020 và quy hoạch điện 7 nên việc triển khai sẽ phá vỡ qui hoạch phát triển tổng thể kinh tế -xã hội vùng đồng bằng sông Hồng.
Trong khi đó, các nguồn năng lượng sạch và tái tạo khác đang bị bỏ ngỏ chưa được đầu tư khai thác thì việc đầu tư làm thủy điện bậc thang loại nhỏ có hiệu quả kinh tế thấp trên sông Hồng không thực sự cần thiết.
VRN cũng cho rằng, dự án sẽ ảnh hưởng tới sinh kế của người dân và ảnh hưởng đến đa dạng sinh học vùng sông Hồng. Theo đó, việc làm các đập thủy điện và nạo vét dòng chảy trên sông Hồng phục vụ giao thông thủy sẽ ảnh hưởng tới lưu lượng dòng chảy, gây ra sạt lở bờ sông, chặn lượng phù sa tại các hồ chứa và đặc biệt, gây ra các hệ lụy ảnh hưởng lớn tới hệ thống thủy lợi cấp và thoát nước phục vụ nông nghiệp trực tiếp cho 8 tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng.
“Như vậy, cấp phép cho dự án này sẽ đồng nghĩa với việc thiếu nước tưới cho các tỉnh đồng bằng sông Hồng, ảnh hưởng tới nguồn sinh kế cũng như văn hóa của hàng triệu người dân đồng bằng sông Hồng phụ thuộc vào dòng sông để phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và nước sinh hoạt”, VRN nhấn mạnh.
Theo VRN, đáy sông Hồng hiện nay đã được cảnh báo tụt xuống 1m, do đó, việc đáy sông tụt xuống càng sâu càng nguy hiểm, bởi nó không chỉ ảnh hưởng đến đa dạng sinh học ở dưới nước mà còn ảnh hưởng đến đa dạng sinh học trên cạn. Dự án này chắc chắn sẽ làm ảnh hưởng đến đáy sông, hệ lụy ảnh hưởng đến hệ sinh thái trên cạn và dưới nước, đa dạng sinh học vùng sông Hồng sẽ dần biến mất.
Tránh “hệ lụy đáng tiếc”?
Đáng lưu ý, theo VRN: “Đối tượng hưởng lợi chính của dự án không phải là các doanh nghiệp Việt Nam. Có thể thấy rằng việc phát triển dự án sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế, giao thương ở các địa phương trong nước tại vùng đồng bằng sông Hồng và quốc gia láng giềng.
Tuy nhiên, dự án sẽ giúp các doanh nghiệp Trung Quốc bán hàng hóa tới các nước trong tiểu vùng Mê Kông, các quốc gia châu Phi thông qua biển Đông, vịnh Thái Lan và Ấn Độ Dương, đồng thời, chở nguyên liệu thô từ châu Phi về Trung Quốc qua con đường này thay vì phục vụ các các doanh nghiệp Việt Nam làm dịch vụ vận chuyển hàng hóa (logistics)”.
Cũng theo VRN, hiện Trung Quốc đang đầu tư xây dựng tuyến đường sắt nối tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) chạy qua một số tỉnh thuộc Lào và kết nối cảng Sivihanoukvilla tại Campuchia để phục vụ mục đích trên.
Dự án giao thông thuỷ trên sông Hồng được triển khai sẽ giúp doanh nghiệp Trung Quốc vận chuyển hàng hóa từ châu Phi về qua đường biển Đông tới các tỉnh thuộc vùng miền núi phía Nam của Trung Quốc với thời gian ngắn nhất và chi phí rẻ nhất so với tuyến đường sắt xuyên biên giới kia.
“Như vậy các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ là người được hưởng lợi nhiều nhất từ dự án này”, VRN nhấn mạnh.
Ngoài ra, hệ lụy và rủi ro trong việc giao quyền sở hữu dòng sông cho một công ty tư nhân quản lý cũng được VRN đánh giá là “vô cùng lớn”.
“Không thể áp dụng tư duy quản lý đường bộ vào đường sông, vì đường bộ chỉ phục vụ chức năng giao thông, trong khi sông ngòi còn nhiều chức năng quan trọng khác như đảm bảo an ninh tài nguyên nước, đa dạng sinh học, phòng chống thiên tai, thoát lũ, duy trì và cân bằng hệ sinh thái.
Hiện các nước trên thế giới, trong đó có cả Việt Nam, chưa có tiền lệ giao quyền sở hữu dòng sông, vốn thuộc quyền sở hữu chung của toàn dân cho một doanh nghiệp tư nhân thai thác và quản lý”, VRN cho hay.
Theo VRN, nếu dự án giao thông thuỷ sông Hồng được giao cho doanh nghiệp tư nhân triển khai, quản lý và thai thác, rõ ràng mục tiêu quản lý của nhà nước về tài nguyên thiên nhiên vì mục tiêu phát triển dân sinh sẽ khó đảm bảo thực thi và bị phụ thuộc mục tiêu chạy theo lợi nhuận của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, nếu tính tới bài toán rủi ro trong kinh doanh thì khi doanh nghiệp thua lỗ, theo Luật Doanh nghiệp, doanh nghiệp có quyền bán tài sản này hoặc nhượng quyền sở hữu, quyền khai thác cho đối tác hay một liên doanh khác nào đó, kể cả người nước ngoài để quản lý và khai thác.
Như vậy, Chính phủ nên loại bỏ dự án này ngay từ đầu để tránh các hệ lụy về kinh tế-xã hội-an ninh quốc phòng đáng tiếc có thể xảy ra, VRN kiến nghị.
