Nâng cao quyền lợi của người tiêu dùng trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử

Với chủ đề: “Một số cập nhật về Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử”, hội thảo hỗ trợ thông tin cho doanh nghiệp do Cục Phát triển doanh nghiệp (AED) (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) và Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) tổ chức vào ngày 12/6, đã nhận được nhiều ý kiến hay từ các chuyên gia.

CHUYỂN ĐỔI SỐ VÀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ: CƠ HỘI ĐI CÙNG VỚI THÁCH THỨC

Trong thập kỷ qua, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin đã làm thay đổi cách thức giao dịch thương mại. Hiện nay, các giao dịch có thể được diễn ra nhanh chóng qua mạng Internet, trên trang web của người bán hoặc trên nền tảng của bên thứ ba. Giao dịch xuyên biên giới nhờ đó cũng trở nên dễ dàng hơn.

Theo bà Phạm Quế Anh, Chuyên gia Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ), với sự phát triển của việc chuyển đổi số và thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam, thị trường kinh doanh đối với các doanh nghiệp sẽ được mở rộng vượt qua biên giới quốc gia, từ đó tăng số lượng khách hàng và đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu.

Chi phí kinh doanh của các doanh nghiệp sẽ được giảm thiểu đáng kể, hiệu quả kinh tế tăng cao nhờ không cần thuê trụ sở/cửa hàng và không bị ràng buộc bởi giờ giấc cụ thể. Thông qua đó, các doanh nghiệp có thể tận dụng công nghệ mới để nghiên cứu thị trường và thu thập thông tin về thị hiếu người tiêu dùng. Các doanh nghiệp nhỏ cũng có cơ hội tiếp cận thị trường cao hơn thông qua các mô hình kinh doanh mới như kinh tế nền tảng hoặc kinh doanh trên mạng xã hội.

Không chỉ doanh nghiệp, người tiêu dùng cũng có nhiều cơ hội khi sử dụng các dịch vụ trên các nền tảng thương mại điện tử. Cụ thể, người tiêu dùng có nhiều lựa chọn hơn về hàng hóa, sản phẩm với giá cả cạnh tranh nhờ mở rộng ranh giới thị trường. Việc mua bán cũng sẽ trở nên tiện dụng và hiệu quả hơn khi người tiêu dùng có thể so sánh các lựa chọn và nhà cung cấp khác nhau trên các nền tảng số và sàn thương mại điện tử, từ đó giảm chi phí giao dịch.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội khi hoạt động kinh doanh trên các nền tảng thương mại điên tử, doanh nghiệp và người tiêu dùng cũng đối mặt với một số thách thức. Trong đó, số lượng người tiêu dùng tăng nhưng doanh nghiệp phải cạnh tranh với đối thủ từ khắp nơi trên thế giới.

Việc thiếu hiểu biết về luật pháp quốc tế hoặc các quốc gia khác có thể khiến doanh nghiệp gặp rắc rối, vướng vào tranh chấp liên quan đến bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các lĩnh vực khác. “Vấn đề lừa đảo trực tuyến, cạnh tranh không lành mạnh, hay hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh trên thị trường của các doanh nghiệp mạng lớn cũng sẽ gây ra nhiều thách thức lớn cho các doanh nghiệp”, bà Quế Anh cho hay.

Về phía người tiêu dùng, họ cũng sẽ đối mặt với nhiều thách thức. Quyền riêng tư của người tiêu dùng có thể bị đe dọa do việc thu thập dữ liệu mà không có sự đồng ý, theo dõi và rò rỉ thông tin cá nhân. Thêm vào đó, nhiều nền tảng thương mại điện tử thường thiếu thông tin đầy đủ về hàng hóa, dịch vụ và các chính sách liên quan, khiến người tiêu dùng khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi của mình.

“Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy rằng mặc dù chuyển đổi số và thương mại điện tử đem lại nhiều lợi ích, nhưng đồng thời cũng gây ra nhiều thách thức lớn trong việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng”, bà Quế Anh nhấn mạnh.

CẦN THÚC ĐẨY CÁC BIỆN PHÁP BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG

Tại hội thảo, bà Sita Zimpel, Giám đốc Dự án ASEAN SME, Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ), chia sẻ rằng nhiều cam kết quốc tế đã được thiết lập nhằm thúc đẩy việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử.

Trong khu vực ASEAN, Kế hoạch hành động chiến lược bảo vệ người tiêu dùng giai đoạn 2016 - 2025 đã được các quốc gia thành viên phê chuẩn. Đặc biệt, năm 2023, ASEAN đã ra mắt Bộ hướng dẫn Bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử.

“Các nỗ lực trên là rất quan trọng trong việc thay đổi nhận thức về bảo vệ người tiêu dùng, hướng tới hài hòa hóa các quy định pháp luật giữa các quốc gia trong khu vực, và qua đó thúc đẩy thương mại bền vững”, bà Zimpel bày tỏ.

Tương tự tại Việt Nam, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 cũng đã được Quốc hội Việt Nam thông qua và chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2024 để hài hòa với các cam kết quốc tế và giải quyết các vấn đề mới phát sinh trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ.

Theo ông Hồ Tùng Bách, Phó Trưởng ban, Ban Bảo vệ người tiêu dung thuộc Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 mở rộng phạm vi đối với cả những doanh nghiệp nước ngoài cung cấp sản phẩm và dịch vụ cho người tiêu dùng ở Việt Nam.

“Ngoài ra, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 có rất nhiều quy định mới liên quan đến việc bảo  vệ thông tin người tiêu dùng, người tiêu dùng dễ bị tổn thương, cung cấp dịch vụ nền tảng số, dịch vụ liên tục, trách nhiệm cung cấp thông tin, thu hồi sản phẩm”, ông Bách nhấn mạnh.

Ông Phạm Văn Hùng, Đại diện Ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), lưu ý để bảo vệ quyền lợi của cả doanh nghiệp và người tiêu dùng trên không gian thương mại điện tử, các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng các văn bản, thủ tục và phương thức tiếp nhận khiếu nại phù hợp với người tiêu dùng. Ông Hùng cho rằng việc thiết lập quy trình xử lý khiếu nại hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ tuân thủ quy định pháp luật mà còn tạo dựng lòng tin với khách hàng.

Bên cạnh đó, ông Hùng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc công khai và cung cấp thông tin về sản phẩm. Theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, việc minh bạch thông tin sản phẩm không chỉ là một yêu cầu bắt buộc mà còn là yếu tố then chốt giúp người tiêu dùng đưa ra quyết định mua sắm thông thái. Thông tin chi tiết về xuất xứ, thành phần, hướng dẫn sử dụng và chính sách bảo hành sẽ giúp người tiêu dùng yên tâm hơn khi mua sắm trực tuyến, đồng thời nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trường.

Những biện pháp này, theo ông Hùng, không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn mang lại lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp, giúp họ xây dựng được một môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và bền vững.