Chính phủ Nga đã đặt ra các điều kiện cho một chương trình hoán đổi tài sản bị đóng băng giữa nhà đầu tư nước này và nhà đầu tư phương Tây. Đây là kế hoạch do Moscow đề xuất nhằm giúp nhà đầu tư của cả hai bên lấy lại ít nhất một phần tài sản bị mất do các biện pháp trừng phạt liên quan tới cuộc chiến tranh Nga-Ukraine.

Theo tờ báo Financial Times, điện Kremlin hy vọng kế hoạch trao đổi tài sản nói trên - do Bộ Tài chính Nga công bố hôm thứ Hai tuần này - sẽ giải phóng khoảng 100 tỷ Rúp (1,1 tỷ USD) chứng khoán châu Âu chủ yếu thuộc sở hữu của các nhà đầu tư cá nhân Nga. Theo đề xuất được đưa ra, nhà đầu tư phương Tây có thể mua lại tài sản này của nhà đầu tư Nga bằng chính tài sản của nhà đầu tư phương Tây đang bị kẹt ở Nga.

TÀI SẢN CỦA NHÀ ĐẦU TƯ NGA VÀ PHƯƠNG TÂY SẼ ĐƯỢC HOÁN ĐỔI THẾ NÀO?

Việc trao đổi chứng khoán bị mắc kẹt là bước đầu tiên trong kế hoạch nhằm bồi thường cho 3,5 triệu nhà đầu tư cá nhân Nga - những người sở hữu tổng cộng 1,5 nghìn tỷ rúp (16,5 tỷ USD) tài sản tại các quốc gia phương Tây. Kế hoạch bồi thường này được đưa ra trong một sắc lệnh được Tổng thống Nga Vladimir Putin đặt bút ký vào cuối năm ngoái.

Tài sản của nhà đầu tư Nga ở phương Tây mà Moscow đề xuất trao đổi chủ yếu là các cổ phiếu blue-chip và chứng chỉ lưu ký được nắm giữ thông qua tài khoản tại các công ty môi giới Nga và đã bị đóng băng bởi các biện pháp trừng phạt phương Tây.

Bộ Tài chính Nga đã chỉ định Investitsionnaya Palata, một công ty không bị trừng phạt, tổ chức giao dịch cho kế hoạch hoán đổi tài sản nói trên. Đây là một công ty môi giới ít được biết đến, có trụ sở tại Voronezh, một thành phố ở trung tâm nông nghiệp phía Nam nước Nga.  Investitsionnaya Palata cho biết tài sản mà công ty quản lý đã tăng hơn 50 lần trong năm 2022, sau khi công ty môi giới Nga bị phương Tây trừng phạt phải chuyển chứng khoán phương Tây của khách hàng sang công ty này.

Theo Investitsionnaya Palata, các nhà đầu tư cá nhân Nga có thể gửi đề nghị hoán đổi chứng khoán phương Tây từ ngày 25/3. Về phần mình, các nhà đầu tư phương Tây có thể chào mua các tài sản này từ ngày 3/6 bằng cách sử dụng tiền từ tài khoản “loại C” - loại tài khoản vốn thường không được phép chuyển tiền khỏi Nga. Tuy nhiên, hiện chưa rõ các cơ quan quản lý phương Tây có cho phép nhà đầu tư phương Tây tham gia vào chương trình này hay không.

Theo thông tấn Interfax, Nga đang giữ khoảng 600 tỷ rúp tài sản của nhà đầu tư phương Tây bị đóng băng trong các tài khoản “loại C”. Các tài sản này bao gồm trái phiếu chính phủ Nga cũng như chứng khoán và lợi nhuận của các công ty phương Tây tạo ra ở Nga sau khi chiến tranh Nga-Ukraine nổ ra cách đây 2 năm.

Theo Bộ Tài chính Nga, các nhà đầu tư Nga sẽ không được phép bán các tài sản phương Tây trị giá trên 100.000 rúp. Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) cho biết có khoảng 2,5 triệu nhà đầu tư cá nhân nắm giữ chứng khoán phương Tây dưới ngưỡng đó. Bộ Tài chính Nga đặt ra thời hạn 1/9 cho việc hoàn thành các giao dịch hoán đổi tài sản này.

Những năm gần đây, hoạt động đầu tư của các nhà đầu tư cá nhân đã tăng mạnh ở Nga nhờ các chiến dịch phát động bởi các cơ quan quản lý tài chính, ngân hàng và công ty môi giới nhằm mở rộng thị trường. Hiện nay ước tính có khoảng 30 triệu nhà đầu tư cá nhân ở nước này.

Việc người Nga mua cổ phiếu nước ngoài - trong đó Apple, Netflix và Amazon thuộc hàng những cổ phiếu phổ biến nhất - đã tăng mạnh từ mức chỉ vài tỷ rúp vào năm 2019 lên gần 1 nghìn tỷ rúp vào đầu năm 2022. Sau khi các biện pháp trừng phạt được phương Tây, một số nhà đầu tư cá nhân Nga đã yêu cầu bồi thường hoặc dỡ bỏ đóng băng tài sản. Điều này thúc đẩy Chính phủ Nga đi tìm giải pháp.

Ở chiều ngược lại, các nhà đầu tư nước ngoài có truyền thống nắm giữ nhiều nợ chính phủ Nga. Ở thời kỳ đỉnh cao vào năm 2020, nhà đầu tư nước ngoài là nhóm nắm giữ khoảng 35% trái phiếu chính phủ Nga - theo dữ liệu của CBR.

HÀNG TRĂM TỶ USD DỰ TRỮ NGOẠI HỐI CỦA NGA VẪN BỊ ĐÓNG BĂNG

Tài sản Nga bị phương Tây đóng băng mà Nga đang chào bán trong kế hoạch hoán đổi tài sản là khác với khoản dự trữ ngoại hối khoảng 300 tỷ euro của Nga bị nhóm 7 nền công nghiệp phát triển (G7) đóng băng như một cách để trừng phạt Moscow trong cuộc chiến ở Ukraine.

Mỹ đã hối thúc các đồng minh trong G7 tịch thu tài sản của nhà nước Nga, chủ yếu bao gồm khoảng 190 tỷ euro dự trữ ngoại hối đang được giữ tại cơ quan lưu ký Euroclear có trụ sở tại Bỉ. Mỹ muốn sử dụng số tiền này để viện trợ cho Ukraine, nhưng nhiều nước Liên minh châu Âu (EU) không ủng hộ đề xuất của Washington.

Bất đồng xung quanh việc làm thế nào dùng tài sản Nga để viện trợ hợp pháp cho Ukraine và mối lo bị Moscow trả đũa đã khiến các nước EU hiện chỉ tập trung vào việc sử dụng lợi nhuận phát sinh từ dự trữ đó để tài trợ cho Kiev. Số dự trữ ngoại hối bị đóng băng của Nga hiện đang sinh lời với tốc độ khoảng 3 tỷ USD/năm.

Giới chức EU cho biết, Euroclear đã phải đối mặt với hơn 100 vụ kiện ở Nga về tài sản Nga bị đóng băng theo lệnh trừng phạt của EU. Bị phương Tây đóng băng dự trữ ngoại hối, Nga đáp trả bằng cách phong toả  33 tỷ euro tài sản phương Tây tại Trung tâm Lưu ký Thanh toán Quốc gia Nga. Số tài sản này đang có nguy cơ bị Moscow tịch thu thông qua các phán quyết của tòa án.

Giới chức CBR tuyên bố rằng nhiều nhà đầu tư tổ chức phương Tây muốn tham gia vào kế hoạch hoán đổi tài sản mà Nga đề xuất và cho biết có thể sẽ có thêm nhiều sàn giao dịch phương Tây nữa muốn tham gia kế hoạch. Nhưng CBR cho biết họ chưa liên lạc với các cơ quan đối tác phương Tây về việc hoán đổi tài sản, đồng thời ngụ ý rằng các nhà đầu tư phương Tây có tài sản bị mắc kẹt ở Nga sẽ phải thuyết phục cơ quan chức năng nước mình cho phép họ tham gia chương trình này.