Chính phủ Nga vừa công bố kế hoạch đánh thuế một lần nhằm vào các công ty lớn của nước này để thu về cho ngân sách quốc gia số tiền ước tính khoảng 300 tỷ Rúp, tương đương 3,6 tỷ USD. Động thái này diễn ra trong bối cảnh cuộc chiến tranh ở Ukraine gây sức ép lên quốc khố của điện Kremlin.

Theo tờ Financial Times, kế hoạch đánh thuế nói trên được đưa ra trong một dự luật công bố ngày 13/6. Theo đó, những công ty Nga có lợi nhuận hàng năm hơn 1 tỷ Rúp trong thời gian từ năm 2021 đến nay sẽ phải đóng thuế một lần tương đương tối đa 10% số lợi nhuận đó.

Một quan chức cấp cao của Nga nói rằng ý tưởng về thuế này đến từ chính các công ty, thay vì từ Chính phủ Nga. Vị này nói các công ty nhận thấy rằng họ đã thu về lợi nhuận khổng lồ trong khoảng thời gian đó và cần phải đóng thêm thuế.

Đây là một loạt trong các biện pháp được công bố gần đây nhằm cải thiện tình hình tài chính của Chính phủ Nga, giữa lúc thu ngân sách từ xuất khẩu dầu suy giảm dưới sức ép từ các biện pháp trừng phạt của phưng Tây và chi ngân sách gia tăng do cuộc chiến tiếp diễn giữa Nga và Ukraine. Trong nửa đầu năm nay, Chính phủ Nga chứng kiến khoản thâm hụt ngân sách 3,41 nghìn tỷ Rúp.

Kế hoạch đánh thuế mới cho thấy Chính phủ Nga đang có ảnh hưởng ngày càng lớn đối với các doanh nghiệp lớn và đang củng cố quyền kiểm soát đối với nền kinh tế.

Hồi năm 2018, các công ty kim loại, khai khoáng và hoá chất lớn nhất của Nga đã thoát khỏi một kế hoạch đánh thuế một lần tương tự, sau khi giá cổ phiếu của các công ty này giảm mạnh. Nếu được triển khai, kế hoạch đó đã thu về cho quốc khố Nga 7,5 tỷ USD.

Phó thủ tướng Nga Andrei Belousov, một nhân vật quan trọng phía sau hai sáng kiến đánh thuế nói trên, tuyên bố rằng chính các nhà tài phiệt Nga đã tự nguyện hy sinh lợi nhuận vì tinh thần yêu nước.

“Tôi xin kể với các bạn một bí mật lớn: ý tưởng thuế 300 tỷ Rúp này đến từ các doanh nghiệp chứ không phải từ phía nhà nước”, ông Belousov nói với tờ báo Nga RBC trong một cuộc trả lời phỏng vấn xuất bản hôm 13/6. “Họ rất thông thái và hiểu biết. Họ hiểu rằng họ đã lãi quá mức trong năm 2021 và 2022”.

Nhưng các kế hoạch nói trên đã gây tranh cãi trong giới tài phiệt Nga, những người đã vận động hành lang trong nhiều tháng để giảm bớt biện pháp này. “Tôi không hiểu nổi ý tưởng này… Nếu Chính phủ cần tiền, họ cứ việc tăng thuế hay sao” một nhà tài phiệt có khả năng bị ảnh hưởng bởi kế hoạch trên nói với tờ báo Financial Times.

Nga đã bắt đầu thảo luận về loại thuế mới nói trên - mà các nhà phân tích cho rằng có khả năng ảnh hưởng nặng nề nhất đến ngành kim loại và phân bón - vào đầu năm nay sau khi các biện pháp trừng phạt của phương Tây bắt đầu làm giảm doanh thu xuất khẩu dầu mỏ của nước này.

Sberbank, ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước và lớn nhất của Nga, cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi kế hoạch đánh thuế mới. Hồi tháng 4, Giám đốc điều hành Herman Gref của Sberbank ước tính khoản đóng góp tiềm năng của ngân hàng này cho kế hoạch trên là 10 tỷ Rúp, chiếm hơn 3% tổng số tiền dự kiến thu được.

Hầu hết các nhà tài phiệt của Nga đang chịu lệnh trừng phạt của phương Tây, nhưng nhiều tập đoàn công nghiệp và nông nghiệp của họ đã thoát khỏi các hạn chế nhờ vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ông Timur Nigmatullin, một nhà phân tích tại công ty đầu tư Nga Finam, bày tỏ hy vọng rằng kế hoạch đánh thuế này của Chính phủ Nga sẽ thiếu sự rõ ràng đối với các nhà quan sát bên ngoài, nhằm giảm thiểu rủi ro mà ở đó các công ty có thể bị trừng phạt vì bị cho là hỗ trợ chiến tranh.

Trong một nỗ lực rõ ràng để tránh điều đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nga Anton Siluanov cho biết nước này sẽ dùng số tiền thuế thu được từ kế hoạch trên để hỗ trợ cho các gia đình có trẻ em.

Nga rất muốn khai thác phần lợi nhuận mà nhiều nhà xuất khẩu hàng hóa của nước này đã kiếm được trước khi các biện pháp trừng phạt của phương Tây có hiệu lực. Đó là những khoản lợi nhuận đã giúp ổn định nền kinh tế Nga nhưng chưa được phản ánh đầy đủ trong nền tài chính công của nước này.

Các nhà xuất khẩu dầu khí Nga, lực lượng chiếm khoảng 45% thu ngân sách của Nga, đã phải đối mặt với các loại thuế bổ sung để bù đắp cho sự thiếu hụt ngân sách. Gazprom, công ty độc quyền về khí đốt của Nga, đã trả cổ tức một lần trị giá 21 tỷ USD vào năm ngoái trong bối cảnh lợi nhuận kỷ lục và dự kiến sẽ nộp thêm 1,8 nghìn tỷ Rúp tiền thuế mới trong ba năm tới.