Theo thông tin từ Viện Dinh dưỡng quốc gia, nếu sức khỏe một trong các bộ phận của hệ tiêu hóa bị tổn hại, sẽ gây suy dinh dưỡng, rối loạn chức năng các cơ quan, có thể đối mặt với những hậu quả lớn về sức khỏe. Chẳng hạn, bệnh tiêu chảy có thể dẫn đến cơ thể mất kẽm quá mức và ngược lại. Trong khi đó, mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột có thể dẫn đến chứng rối loạn vi khuẩn, có liên quan đến các tình trạng như: béo phì, viêm ruột, bệnh celiac, ung thư ruột kết…

Miễn dịch đường ruột cùng với sự cân bằng của hệ vi khuẩn đường ruột cũng đang ngày càng được khẳng định là có vai trò quan trọng trong nhiều vấn đề sức khoẻ mạn tính như hội chứng ruột co thắt, hội chứng chuyển hoá, béo phì, đái tháo đường type 2, bệnh tim mạch, ung thư… Theo thống kê của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, nước ta có tới 10% dân số mắc các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa và con số này ngày càng gia tăng. 

TỈ LỆ NHIỄM VI KHUẨN HP TĂNG NHANH

PGS.BS Võ Duy Thông, Trưởng khoa tiêu hóa Bệnh viện Đại học Y dược (TP.HCM), cho hay các bệnh về đường tiêu hóa thường gặp hiện nay tại Việt Nam bao gồm trào ngược dạ dày, viêm ruột, tiêu chảy, nhiễm vi khuẩn HP… Đáng nói, tỉ lệ nhiễm vi khuẩn HP của nước ta vẫn đang ở mức cao. Các nước trong khu vực Đông Nam Á cũng đang có tỉ lệ nhiễm vi khuẩn HP tăng nhanh.

Theo đó, vi khuẩn HP lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa thông qua thức ăn và nước uống bị ô nhiễm, hoặc qua tiếp xúc trực tiếp với nước bọt và chất dịch của người bị nhiễm. Theo bác sĩ Thông, so với 10 năm trước đây, nhận thức của người dân về vi khuẩn HP hiện đã cải thiện hơn. Từ đó, số người nhiễm HP dường như đã giảm, nhưng vẫn chiếm tỉ lệ cao. Việc phát hiện và điều trị kịp thời nhiễm HP có vai trò quan trọng trong việc phòng các bệnh lý như loét dạ dày, viêm tá tràng…

Chia sẻ bên lề Hội thảo khoa học Tiêu hóa lần thứ 9, PGS.TS Nguyễn Công Long, Giám đốc Trung tâm Tiêu hóa – Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết hiện nay, số bệnh nhân mắc các bệnh lý đường tiêu hóa ở Việt Nam có sự gia tăng. Ngoài các bệnh nhiễm trùng, đáng lo ngại là các bệnh lý ung thư đường tiêu hóa như: ung thư thực quản, dạ dày, đại tràng…

"Đặc biệt, tỷ lệ nhiễm vi khuẩn HP có thể gây ung thư dạ dày rất cao, có tới 70-80% người dân nhiễm vi khuẩn này, chủ yếu lây qua đường ăn uống. Khi tỷ lệ nhiễm vi khuẩn này cao, các tổn thương tiền ung thư tăng lên, cần tăng cường tầm soát để phát hiện sớm bệnh và điều trị khỏi", PGS.TS Nguyễn Công Long nói.

Tuy nhiên, ở Việt Nam, hiện tỷ lệ người bệnh được chẩn đoán sớm ung thư đường tiêu hóa vẫn còn rất thấp. Nguyên nhân là do thói quen, người dân chưa chú ý đến vấn đề tầm soát hàng năm, những đối tượng cần tầm soát chưa được quan tâm đúng mức…

Chuyên gia tiêu hóa cho rằng, nếu phát hiện sớm ung thư đường tiêu hóa, cơ hội điều trị khỏi rất cao. Hiện nay đã có nhiều kỹ thuật điều trị tiên tiến, trong đó có biện pháp cắt tách dưới niêm mạc được sử dụng qua máy nội soi dạ dày, người bệnh hoàn toàn không phải phẫu thuật, hiệu quả điều trị cao.

SÀNG LỌC ĐỊNH KỲ LÀ "CHÌA KHÓA VÀNG"

Ung thư đại trực tràng đang trở thành gánh nặng y tế toàn cầu, đứng thứ 3 về tỷ lệ mắc và thứ 2 về tử vong, theo số liệu từ Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (Globocan).

TS.BS Nguyễn Bình Nguyên, Trung tâm Tiêu hóa, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết thực tế, tỷ lệ mắc bệnh ung thư đại trực tràng đang tăng nhanh do hai yếu tố: Lối sống và di truyền. "Lối sống quá hiện đại với chế độ nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, ít chất xơ, cùng thói quen hút thuốc, uống rượu và ít vận động là tác nhân hàng đầu. Đáng chú ý, bệnh không chỉ gặp ở người cao tuổi mà đang trẻ hóa, nhiều trường hợp dưới 45 tuổi đã mắc", bác sĩ Bình Nguyên nói.

Theo bác sĩ Nguyên, ung thư đại trực tràng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu chúng ta chủ động. Trong đó, sàng lọc định kỳ là "chìa khóa vàng" phát hiện sớm polyp tiền ung thư. Nếu cắt bỏ polyp kịp thời, nguy cơ ung thư giảm tới 90%. Sàng lọc cũng có thể phát hiện ung thư đại tràng ở giai đoạn sớm hơn, chưa lan rộng và có thể dễ điều trị hơn, giúp cải thiện tiên lượng bệnh và thời gian sống thêm.

Tương tự, BS Nguyễn Quang Hùng, Phó Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu - Bệnh viện Bạch Mai, cho biết độ tuổi mắc ung thư dạ dày đang có xu hướng trẻ hóa, dưới 40 tuổi, thậm chí có bệnh nhân ngoài 20 tuổi.

Yếu tố dẫn đến ung thư dạ dày có thể do ăn uống không lành mạnh, ăn mặn, ăn nhiều đồ ăn nhanh, nhiều dầu mỡ gây quá tải cho đường tiêu hóa; lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá; nhiễm vi khuẩn HP; di truyền; viêm loét dạ dày mạn tính… Một trong những nguyên nhân chính gây viêm dạ dày mà nhiều người gặp phải hiện nay đó là do stress, chiếm hơn 40% gây ra viêm dạ dày mạn tính.

Tuy nhiên, nếu phát hiện sớm ung thư đường tiêu hóa, cơ hội điều trị khỏi rất cao. Ngày 20/3, Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hoài Nam, Phó Giám đốc Trung tâm Tiêu hóa - Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) cho biết, công nghệ mới trong nội soi đường tiêu hóa đã mang lại bước phát triển trong chẩn đoán sớm ung thư đường tiêu hóa.

Hiện nay, mỗi ngày các bác sĩ tại trung tâm đang thực hiện nội soi tiêu hóa 800 - 1.000 ca. Trong số này, nhiều bệnh nhân phát hiện ung thư dạ dày, đại trực tràng, thực quản (chiếm 1 - 2%), chủ yếu ở người trên 50 tuổi. Tại Bệnh viện Bạch Mai, công nghệ AI ứng dụng trong nội soi tiêu hóa giúp chỉ điểm tổn thương mắt thường không nhìn thấy; hỗ trợ bác sĩ trong việc đánh giá các tín hiệu bất thường, nâng cao tỷ lệ phát hiện sớm ung thư và giảm nguy cơ bỏ lỡ. 

Công nghệ này có thể hiển thị, khoanh vùng tổn thương bằng những ô cảnh báo, hệ thống máy dự đoán trường hợp này khả năng ung thư bao nhiêu % và tỷ lệ đúng lên tới 99%. Nhờ đó, bệnh nhân phát hiện được ung thư từ “trứng nước” và can thiệp sớm khi tế bào ác tính chưa xâm lấn, di căn nơi khác.

Hiện AI đang mang lại những thay đổi lớn trong việc phát hiện và quản lý các bệnh lý tiêu hóa. Các hệ thống AI không chỉ cải thiện tỷ lệ phát hiện polyp và ung thư sớm mà còn giảm thiểu lỗi con người và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.