Hiếm có quốc gia nào trên thế giới mà việc chuyển giao quyền lực lại được lên kế hoạch tỉ mỉ như ở Singapore - đất nước mà từ ngày lập quốc đến nay mới chỉ có 3 vị thủ tướng. Tuy nhiên, khi ông Lawrence Wong trở thành thủ tướng thứ tư của đảo quốc sư tử, nước này đang phải đối mặt với những thách thức ngày càng lớn.

Theo hãng tin Bloomberg, ông Wong - 51 tuổi và có bằng đại học Harvard - sẽ tuyên thệ nhậm chức tại dinh thủ thướng Istana trong một buổi lễ diễn ra vào buổi tối ngày 15/5. Ngay sau buổi lễ này, ông sẽ phải bắt tay vào xử lý một loạt vấn đề gồm chi phí sinh hoạt tăng cao, rủi ro địa chính trị ngày càng lớn, và ảnh hưởng của một vụ bê bối làm suy giảm hình ảnh của Đảng Hành động Nhân dân (PAP) cầm quyền.

Trao đổi với Bloomberg, Giám đốc Nydia Ngiow của công ty tư vấn kinh doanh BowerGroupAsia ở Singapore, nhận định rằng ông Wong  sẽ “đối mặt với thách thức chưa từng có tiền lệ là phải ứng phó với một bối cảnh không ngừng biến động, cử tri đa dạng hơn, và kỳ vọng lớn hơn về minh bạch và uy tín”. Ông Ngiow cho rằng các động lực liên tục thay đổi có thể “làm gián đoạn ngay cả những kế hoạch được chuyển bị kỹ lưỡng nhất”.

NHÀ LÃNH ĐẠO CỦA NHÂN DÂN

Căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc - hai quốc gia mà Singapore đều có mức độ phụ thuộc cao - đang có chiều hướng gia tăng. Xung đột ở Trung Đông và ở Ukraine đã gây ra những tác động bất lợi đối với nền kinh tế tập trung vào thương mại của Singapore, đồng thời làm gia tăng cảm giác bất an trong xã hội có mức độ đa dạng cao về sắc tộc và tôn giáo của nước này.

Tất cả những vẫn đề này sẽ chi phối tâm lý của cử tri khi ông Wong dẫn dắt “thế hệ thứ tư” các nhà lãnh đạo chính trị của Singapore tới một cuộc tổng tuyển cử mà Thủ tướng sắp mãn nhiệm Lý Hiển Long, 72 tuổi, đã cam kết là sẽ diễn ra trùng với cuộc chuyển giao quyền lực. Và theo quy định của luật pháp Singapore, cuộc bầu cử này phải được tiến hành trước cuối tháng 11/2025.

Có một niềm tin chắc chắn rằng PAP sẽ duy trì vị thế quyền lực vững chãi khi cuộc bầu cử diễn ra, nhưng ông Wong và ê-kip của ông vẫn cần giữ vững được sự ủng hộ của cử tri, vì bất kỳ sai sót nào cũng có thể gây suy yếu niềm tin. PAP hiện giữ đa số ghế trong Quốc hội Singapore, nhưng tỷ lệ phiếu bầu phổ thông của đảng này đang trong chiều hướng suy giảm.

Trước khi trở thành Thủ tướng Singapore, ông Wong đã trải qua các vị trí công tác gồm thư ký riêng của ông Lý Hiển Long, và Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Tài chính. Ông thừa nhận những thách thức mà ông phải đối mặt trên cương vị mới và bày tỏ lòng biết ơn các nhà lãnh đạo đi trước của Singapore, những người đã biến nước này từ một làng chài thành một trung tâm tài chính công nghệ cao cạnh tranh với Hồng Kông và Dubai.

Trong nhiều năm, ông Wong đã xây dựng hình ảnh một nhà lãnh đạo của nhân dân. Ông từng kêu gọi học sinh, sinh viên không chạy theo cuộc đua điểm số, hay chơi đàn guitar một bài hát của nữ ca sỹ Mỹ Taylor Swift trong một đoạn video được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội. Và cũng giống như đại đa số người Singapore, ông lớn lên trong một khu nhà ở công cộng và không hề theo học tại những trường dành cho giới tinh hoa ở nước này.

Năng lực của ông Wong đã được chứng minh trong đại dịch Covid-19, khi ông đồng chủ trì một nhóm công tác về chống dịch. Nhóm này được đánh giá cao nhờ có công lớn trong việc giữ cho tỷ lệ nhiễm bệnh và tử vong do Covid ở Singapore ở mức thấp.

Kể từ khi được chọn cho vị trí thủ tướng Singapore từ cách đây 2 năm, ông Wong đã nỗ lực để tạo ra cảm giác về một sự tiếp nối với ông Lý Hiển Long - con trai của nhà lập quốc Singapore Lý Quang Diệu. Đồng thời, ông thẳng thắn thừa nhận những áp lực mà người dân nước này đang cảm nhận ngày càng rõ rệt.

Với chi phí sinh hoạt đang là mối quan tâm hàng đầu của người dân Singapore, ông Wong đã cam kết tăng cường mạng lưới an sinh và thúc đẩy các chương trình đào tạo lại kỹ năng như một phần của chiến lược quốc gia tập nhằm giải quyết tình trạng bất bình đẳng về thu nhập và tài sản.

Trên cương vị Bộ trưởng Bộ Tài chính, ông đã đưa ra một kế hoạch ngân sách cho năm nay bao gồm một khoản 5 tỷ đôla Singapore (3,7 tỷ USD) dành cho các biện pháp bao gồm hỗ trợ tiền mặt và giảm thuế. Theo dự kiến, số tiền hỗ trợ hàng năm sẽ đạt gần 40 tỷ đôla Singapore vào cuối thập kỷ này.

Tuy nhiên, sự trợ giúp này cũng đi kèm một cái giá: Chính phủ Singapore đã tăng thuế giá trị gia tăng (VAT) lên 9% từ mức 7% hai năm trước và thu được số tiền thuế lớn hơn từ doanh nghiệp.

Tiếp đến là vấn đề lao động nước ngoài. Trong nhiệm kỳ của ông Lý Hiển Long, dân số không cư trú dài hạn ở Singapore đã tăng vọt 135%, dẫn tới sự bất bình đối với lao động nước ngoài và khiến PAP phải chứng kiến tỷ lệ ủng hộ của cử tri dành cho đảng này suy giảm.

Để giải quyết những lo ngại đó, Chính phủ Singapore đã tăng mức lương tối thiểu cho người nước ngoài đủ tiêu chuẩn, đồng thời thực hiện mô hình tín dụng tiền lương lũy ​​tiến cho những người lao động được trả lương thấp hơn.

CUỘC CHUYỂN GIAO LỊCH SỬ

Bà Tamara Henderson, nhà kinh tế Đông Nam Á của Bloomberg Economics, cho biết Chính phủ Singapore cũng đang tìm cách giữ giá nhà ở mức phải chăng, bằng cách triển khai các khoản trợ cấp và điều chỉnh thuế trước bạ bất động sản. Đồng thời, Chính phủ nước này cũng đang thúc đẩy việc xây dựng các dự án căn hộ vốn nhà nước và tư nhân.

“Chính phủ của ông Wong có thể sẽ tiếp tục, nếu không muốn nói là mở rộng, những sáng kiến ​​này. Nhưng rủi ro kinh tế lớn nhất mà Singapore sẽ phải đối mặt trong những năm tới là những thách thức đến từ bên ngoài, xuất phát từ quá trình phi toàn cầu hóa và sự nóng lên của khí hậu toàn cầu”, bà Henderson nhận định.

Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS), tức ngân hàng trung ương nước này, cảnh báo việc trì hoãn việc nới lỏng lãi suất toàn cầu có thể làm suy yếu nền kinh tế Singapore vốn chỉ tăng trưởng 1,1% trong năm ngoái. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) dự báo kinh tế Singapore tăng trưởng 2,4% trong năm nay, thấp thứ hai ở Đông Nam Á.

Về vấn đề địa chính trị, ông Wong khẳng định Singapore không tìm cách chọn phe giữa Bắc Kinh và Washington. Trung Quốc vốn dĩ là đối tác thương mại lớn nhất của Singapore, nhưng Mỹ là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất và là đối tác quân sự quan trọng.

“Đây không phải là vấn đề cân bằng giữa Mỹ và Trung Quốc”, ông Wong nói vào năm ngoái. “Cuối cùng, chúng tôi đưa ra quyết định dựa trên lợi ích của chính mình và lợi ích quốc gia của chúng tôi, tuân theo các nguyên tắc của luật pháp quốc tế”.

Dù đứng trước nhiều rủi ro, Singapore - quốc gia 5,9 triệu dân - vẫn là một hình mẫu của thế giới. Theo dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Thế giới (IMF), thu nhập bình quân đầu người của Singapore đã tăng lên khoảng 105.000 USD vào năm ngoái, đưa nước này trở thành một trong những quốc gia giàu có nhất thế giới.

Singapore cũng sở hữu hệ thống giao thông công cộng rộng lớn và hiệu quả, đồng thời tỷ lệ người dân sở hữu nhà ở nước này là 89,7% - thuộc hàng cao nhất thế giới. Ngoài ra, Singapore cũng nằm trong danh sách các “Vùng Xanh” - những nơi người dân có tuổi thọ cao nhất và sức khoẻ tốt nhất trên hành tinh.

Tuy nhiên, ngay cả khi công chúng dành cho ông Wong sự ủng hộ mạnh mẽ, các vụ bê bối nội bộ trong năm qua - bao gồm cả vụ tham nhũng liên quan đến một cựu bộ trưởng nội các - đã làm tổn hại danh tiếng của PAP về quản trị trong sạch. Phe đối lập có thể xoáy vào những vấn đề đó, cũng như sự phàn nàn của cử tri về chi phí sinh hoạt, để lôi kéo thêm cử tri khi cuộc bầu cử tiếp theo diễn ra.

Ông Bilveer Singh - Phó trưởng khoa Khoa học chính trị, Đại học Quốc gia Singapore (NUS) - cho rằng lần chuyển giao quyền lực này có ý nghĩa lịch sử. Gia tộc họ Lý - sau khi đóng góp hai trong số ba nhà lãnh đạo đầu tiên của Singapore - sẽ lùi lại từ vị trí trung tâm trên chính trường nước này.

“Một trong những thay đổi mà tôi kỳ vọng là quyền lực lãnh đạo sẽ mang tính tập thể hơn, thay vì tập trung vào một người”, ông Singh nhận định.