Sau thành công của vaccine Covid-19, liệu chúng ta có được những tiến bộ tương đương trên mặt trận thuốc kháng virus điều trị bệnh này? Tuy số lượng được nghiên cứu, phát triển ít, nhưng một khi các loại vaccine thay thế vaccine tiêm này được cấp phép sử dụng, nó có thể tạo ra những ảnh hưởng lớn trong cuộc chiến chống Covid-19 vốn đã và đang đẩy nền kinh tế thế giới lâm vào khó khăn. 

Các loại vaccine hiện có (dùng theo đường tiêm bắp) đã đạt được miễn dịch toàn thân bằng cách thúc đẩy việc sản sinh ra những kháng thể được gọi là Immunoglobulin G (IgG) và các tế bào T thanh trừng; giúp ngăn chặn sự lây truyền là đặc biệt quan trọng trong nỗ lực kiềm chế các biến thể virus mới nổi. Để ngăn ngừa virus xâm nhập vào cơ thể ngay từ đầu, các nhà khoa học nhắm mục tiêu vào hệ thống niêm mạc.

Theo các nhà nghiên cứu, khi virus không thể xâm nhập niêm mạc và hệ thống miễn dịch toàn thân thì nó cũng không thể sống và sao chép trong đường mũi hoặc cơ thể. Nếu sự lây truyền bị chặn thì cũng gây khó cho các biến thể phát tán trong cơ thể.

Hiện một loại vaccine ngừa Covid-19 dạng xịt đang được các nhà khoa học ở Đại học Oxford, Anh thử nghiệm, hy vọng sẽ tạo ra một giải pháp mới, đại trà trong cuộc chiến chống Covid-19 tương lai. Các chuyên gia đã tiến hành thử nghiệm loại vaccine xịt mũi mới của AstraZeneca trên 30 tình nguyện viên khỏe mạnh để đánh giá phản ứng miễn dịch, tính an toàn và tác dụng phụ. Giai đoạn đầu sẽ tuyển người lớn từ 18 đến 40 tuổi ở Oxford để tham gia nghiên cứu và theo dõi trong 4 tháng.

Theo tiến sĩ Sandy Douglas, thành viên nhóm nghiên cứu, việc cung cấp vaccine trực tiếp ở vị trí bị lây nhiễm có thể đạt được hiệu quả cao trong việc bảo vệ, tăng cường, chống lại sự lây lan, trong trường hợp này là bảo vệ mọi người khỏi nhiễm Covid-19. Ngoài ra, vaccine dạng xịt đơn giản, dễ sử dụng hơn tiêm, nhất là chủng ngừa đại trà diện rộng, như trong các trường học và là giải pháp để mọi người lựa chọn, ít xâm lấn hơn so với vaccine tiêm.

Quan trọng hơn, nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, nếu vaccine Covid-19 có thể tạo ra phản ứng miễn dịch niêm mạc mạnh mẽ thì cơ thể sẽ được trang bị hiệu quả hơn để chặn đứng virus trước khi nó đi tới các cơ quan nội tạng như tim và phổi. Ngoài ra, các kháng thể IgA trong mũi và miệng có thể chống lại SARS-CoV-2 tốt hơn so với kháng thể IgG hình thành bởi vaccine cơ bắp. Để cơ thể sản sinh ra kháng thể IgA cần thiết nhằm vô hiệu hóa virus xâm nhập, các nhà khoa học nghĩ rằng vaccine cần phải được áp dụng theo con đường lây nhiễm tự nhiên, có nghĩa là để vaccine đi qua mũi bằng cách xịt mũi và để vaccine di chuyển qua niêm mạc.

Cùng thời điểm, Công ty dược Altimmune có trụ sở ở Gaithersburg, bang Maryland (Mỹ), đang thử nghiệm mẫu vaccine xịt mũi một lần, có thể cất trữ trong nhiều tháng ở nhiệt độ phòng, một điểm hoàn toàn khác biệt so với vaccine tiêm của Pfizer-BioNTech hay Moderna vốn yêu cầu phải được bảo quản ở nhiệt độ lạnh sâu.

Altimmune cho biết vaccine của công ty tạo miễn dịch mạnh trong thử nghiệm lâm sàng, thông qua việc kích thích miễn dịch niêm mạc ở vùng khoang mũi và đường hô hấp. Đây sẽ là cách thức tốt để ngăn chặn lây nhiễm, nhất là lây lan virus từ một người mắc bệnh sang một người khác – nhà khoa học trưởng Scot Roberts của Altimmune phát biểu trước giới đầu tư mới đây.

Trước đó, Molnupiravir – một loại thuốc viên uống kháng virus tiên tiến cũng đang được thử nghiệm lâm sàng làm dấy lên hy vọng sau những thành công đáng khích lệ. Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2 đầu tiên được trình bày tại Hội nghị Quốc tế về Retrovirus và Nhiễm trùng cơ hội (CROI), cho thấy nhiễm SARS-CoV-2 đã được loại bỏ trong 5 ngày ở 47 bệnh nhân với loại thuốc viên kháng virus mới, với tên mã EIDD-2801 (molnupiravir). Ở nhóm đối chứng - những bệnh nhân được điều trị bằng giả dược, 1/4 trong số họ vẫn mang virus truyền nhiễm.

Bruno Canard, chuyên gia về SARS-CoV-2  tại Đại học Aix-Marseille (Pháp) cho biết: Đây là một ứng cử viên rất tiềm năng để chữa khỏi bệnh ở giai đoạn đầu. Hiện Molnupiravir đang được tiến hành để đi vào thử nghiệm giai đoạn 3 và sẽ sớm đưa ra thị trường khi nó được chứng minh là hiệu quả và an toàn. 

Hồi tháng 3, kênh truyền hình RT của Mỹ cũng thông tin loại vaccine ngừa Covid-19 bào chế dưới dạng viên thuốc uống và sử dụng tại nhà có thể sẽ bắt đầu được thử nghiệm lâm sàng trong tương lai gần. Loại vaccine tiên phong này có tên gọi là Oravax do hãng dược phẩm Oramed của Mỹ-Israel và công ty sinh học Premas của Ấn Độ phối hợp phát triển. 

Sau khi thử nghiệm trên động vật, các nhà nghiên cứu phát hiện vaccine dạng uống có thể giúp tạo ra các kháng thể có khả năng miễn dịch trước virus SARS-CoV-2. Điểm đặc biệt ở đây là chỉ với một viên nang Oravax duy nhất, các con vật đã có khả năng miễn dịch trước dịch bệnh Covid-19. Đây là điểm khác biệt và được cho là ưu thế vượt trội so với một số loại vaccine ngừa Covid-19 hiện hành cần hai mũi tiêm.

Thuốc có thể được bảo quản ở nhiệt độ phòng, giúp giảm bớt một số vấn đề giữ lạnh đối với vaccine truyền thống. Ông Nadav Kidron - Giám đốc điều hành của Oramed tuyên bố việc sử dụng vaccine dạng uống có thể dẫn đến ít tác dụng phụ hơn. Hình thức viên nang cũng sẽ trở nên đặc biệt hữu ích nếu vaccine Covid-19 sau này trở thành liều thuốc tăng cường hàng năm như phòng cúm mùa.

Oravax Medical sẽ tiến hành thử nghiệm trên người ở một số quốc gia, trong đó có Mỹ, Israel, Mexico và châu Âu. Đợt nghiên cứu mới có thể bắt đầu sớm nhất là vào tháng Bảy.