Tổng thống Donald Trump ngày 30/8 cảnh báo sẽ rút Mỹ ra khỏi Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) nếu định chế này không đối xử với Mỹ tốt hơn. Đây không phải là lần đầu tiên nhà lãnh đạo Mỹ nhằm vào WTO - "hòn đá tảng" của hệ thống thương mại toàn cầu.

"Nếu họ không thay đổi cho tốt hơn, tôi sẽ rút khỏi WTO", ông Trump nói trong cuộc trả lởi phỏng vấn hãng tin Bloomberg tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng. Ông cũng gọi thỏa thuận thành lập WTO "là thỏa thuận thương mại tồi tệ nhất từng có".

Nếu Mỹ rút khỏi WTO, điều đó sẽ có ảnh hưởng lớn hơn nhiều đến nền kinh tế toàn cầu so với cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung hiện nay. Một động thái như vậy sẽ làm suy yếu hệ thống thương mại thế giới hậu Chiến tranh Thế giới lần thứ hai - hệ thống mà Mỹ đã giữ vai trò lớn trong việc xây dựng.

Mới tháng trước, ông Trump nói Mỹ gặp bất lợi lớn vì bị đối xử "rất tồi tệ" bởi WTO trong suốt nhiều năm và định chế có trụ sở ở Geneva, Thụy Sỹ này "cần thay đổi cách thức làm việc".

Trong khi đó, đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer, một nhân vật "diều hâu" về thương mại trong chính quyền ông Trump, từng nói việc đưa Trung Quốc vào WTO vào năm 2001 là một sai lầm. Ông Lighthizer từ lâu kêu gọi Mỹ có một lập trường cứng rắn hơn với WTO, cho rằng tổ chức này thiếu năng lực trong việc xử lý những nền kinh tế phi thị trường như Trung Quốc.

Ông Lighthizer từng cáo buộc hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO vi phạm chủ quyền của Mỹ, đặc biệt trong các vụ kiện chống bán phá giá. Mỹ đã chặn việc bổ nhiệm trọng tài vào bộ phận về kháng cáo của WTO, đặt ra khả năng bộ phận này sẽ không thực hiện được đúng chức năng, nhiệm vụ trong những năm tới.

Trong cuộc trả lời phỏng vấn ngày 30/8, ông Trup nói Mỹ "hiếm khi thắng kiện ở WTO, ngoại trừ năm ngoái".

"Trong năm ngoái, chúng tôi bắt đầu thắng kiện nhiều", ông nói. "Các bạn biết vì sao không? Vì họ biết là nếu chúng tôi không thắng kiện, chúng tôi sẽ ra khỏi đó".

Dù liên tục phàn nàn về WTO, chính quyền ông Trump vẫn tiếp tục đâm đơn kiện các quốc gia khác trong khuôn khổ tổ chức này. Mới tuần này, Mỹ kiện việc Nga áp thuế quan lên hàng hóa Mỹ.

Trong các vụ kiện ở WTO, các cuộc đâm đơn kiện thường thắng và bên bị kiện thường thua. Tuy nhiên, dữ liệu của WTO cho thấy Mỹ thậm chí thắng kiện nhiều hơn so với mức trung bình trong tổ chức này, cả trong trường hợp Mỹ kiện và bị kiện - theo ông Simon Lester, nhà phân tích thương mại thuộc Cato Institute ở Washington.

Trong số 54 vụ kiện mà Mỹ là nguyên đơn kể từ khi WTO ra đời đến nay, Mỹ thắng kiện 49 lần, tương đương tỷ lệ 91%. Còn trong số 80 lần Mỹ bị kiện, Mỹ chỉ thua 69 lần, tương đương 86%.

Chính quyền ông Trump đã nâng sự phàn nàn về WTO lên một cấp độ mới bằng cách cho rằng hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO đã bị phá vỡ và cần phải được cải tổ.

Liên minh châu Âu (EU) hiện đang dẫn đầu nỗ lực đưa ra đề xuất cải tổ và "giảm nhiệt" căng thẳng xung quanh vấn đề này. Tuần trước, các quan chức EU và Nhật Bản đã tới Washington để bàn về các biện pháp cải tổ, cũng như hợp lực để ứng phó vớiTrung Quốc ở WTO.

Kể từ Chiến tranh Thế giới thứ 2 đến nay, các đời Tổng thống Mỹ đều dẫn đầu nỗ lực nhằm xây dựng và củng cố các quy tắc thương mại toàn cầu, cho rằng các quy tắc đó sẽ mang lại sự ổn định cho nền kinh tế thế giới.

WTO ra đời năm 1994, nhờ nỗ lực của các nền kinh tế lớn với sự dẫn đầu là Mỹ nhằm tạo ra một diễn đàn để giải quyết các tranh chấp thương mại.