Việt Nam cần phải tăng cường khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp nếu muốn thụ hưởng thuận lợi, cơ hội mở ra của CPTPP cũng như EVFTA. Nếu chúng ta tận dụng được thì mới có các lợi thế, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh trao đổi với báo chí, sáng 15/1.

Phó thủ tướng cũng cho biết năm 2019, Việt Nam sẽ triển khai các hoạt động đối ngoại cấp nhà nước đến những nước có vai trò, vị thế quan trọng, quan hệ song phương giữa Việt Nam với các nước sẽ tiếp tục được củng cố.

3 cơ chế hợp tác trên biển với Trung Quốc

Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc hiện đang có thuận lợi, khó khăn gì, thưa Phó thủ tướng?

Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc trong năm 2018 vẫn tiếp tục phát triển, mức độ các chuyến thăm trong năm diễn ra bình thường. Mặc dù không có các chuyến thăm cấp cao nhất như trong năm 2017 (Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Trung Quốc và Tổng bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình thăm Việt Nam). Thời gian tới, chuyến thăm của lãnh đạo hai nước vẫn tiếp tục.

Trung Quốc tiếp tục là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam hiện nay. Tổng kết lại 2018, kim ngạch thương mại hai chiều là hơn 100 tỷ USD. Đó là những mặt hết sức tích cực trong quan hệ giữa hai nước.

Đương nhiên, Việt Nam - Trung Quốc cũng có những vấn đề còn tồn tại trong quan hệ, đó là vấn đề trên biển. Qua các trao đổi, chúng ta vẫn tiếp tục nêu các vấn đề trong quan hệ như những diễn biến trên biển Đông, đồng thời triển khai các cơ chế của chúng ta.

Hiện Việt Nam có 3 cơ chế hợp tác trên biển với Trung Quốc. Đó là hợp tác về những vấn đề ít nhạy cảm, hợp tác phân định bên ngoài và hợp tác cùng phát triển. Các vòng đàm phán về các cơ chế này vẫn tiếp tục.

Hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng phát triển rất tốt

Thay đổi trong chính quyền Mỹ tác động như thế nào đối với quan hệ Việt - Mỹ, đối với COC, thưa Phó thủ tướng?

Quan hệ Việt - Mỹ phát triển từ cựu thù đến đối tác toàn diện. Quan hệ này không phải là với một đảng cầm quyền mà với cả hai đảng, dù dưới thời Tổng thống nào, không phải là quan hệ với một cá nhân mà là với cả một đất nước. Do đó, quan hệ Việt - Mỹ không bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi nào trong chính quyền Mỹ. Điều rất mừng là cả hai đảng cũng đều rất ủng hộ quan hệ với Việt Nam.

Trong năm 2018, quan hệ Việt - Mỹ phát triển tốt đẹp dù có những thay đổi. Cá nhân tôi đều đã hội đàm với Ngoại trưởng Mỹ và có quan hệ tốt. Trong năm 2018, hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng phát triển rất tốt, lần đầu tiên tàu sân bay Mỹ vào thăm, không có sự dừng lại trong hợp tác giữa hai bên.

Tại biển Đông, quan điểm của Việt Nam là tất cả những đóng góp nào nếu phục vụ cho mục tiêu duy trì hòa bình, ổn định ở biển Đông thì chúng ta không phản đối, phải tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982, đó là con đường tự do thông thương trên cơ sở hòa bình. Đó là mục tiêu chúng ta hướng tới.

Với Bộ quy tắc ứng xử trên biển Đông (COC), chúng ta phải biết rằng ASEAN và Trung Quốc đã có Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) từ năm 2002, đến nay đã gần 20 năm. Trong DOC có điều khoản tiến tới xây dựng Bộ quy tắc ứng xử trên biển Đông. Cho đến nay, hai bên thương lượng về COC là nằm trong tiến trình của DOC, chỉ có điều diễn ra chậm hơn so với mong muốn của các nước.

Khi kiểm điểm 10 năm thực hiện DOC, các nước trong ASEAN luôn luôn bày tỏ mong muốn sớm ký kết COC, tuy nhiên cho đến nay, năm 2018 mới bắt đầu đi vào thương lượng các thành tố của COC. COC phải thực hiện được các nguyên tắc là thực hiện một cách hiệu quả, ràng buộc về mặt pháp lý và thực thi được. DOC cho đến nay có những điều khoản chưa thực hiện được dù có đánh giá, kiểm điểm thực hiện hàng năm.

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đang diễn biến phức tạp tác động như thế nào tới Việt Nam, thưa Phó thủ tướng?

Thế giới hiện đang chứng kiến cuộc cạnh tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Cuộc cạnh tranh hiện vẫn đang tiếp tục dù vừa qua hai nước có trao đổi, có cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo tại Argentina để trao đổi các biện pháp giảm căng thẳng.

Nền kinh tế Việt Nam là kinh tế mở, tác động của kinh tế bên ngoài đương nhiên sẽ tác động tới kinh tế Việt Nam. Nếu chiều hướng thuận sẽ tác động tích cực cho kinh tế Việt Nam tiếp tục phát triển, nếu tác động ngược sẽ cản trở sự phát triển của chúng ta. Kinh tế Việt Nam đang tham gia chuỗi giá trị toàn cầu và khu vực khá sâu.

Việt Nam không mong muốn căng thẳng thương mại tác động tới các nước khác. Hiện có nhiều đánh giá về tác động của cạnh tranh, xung đột thương mại Mỹ - Trung, nếu tiếp tục như hiện nay hoặc tiếp tục áp thuế bổ sung thì GDP toàn cầu sẽ tụt giảm. Việt Nam đã tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nếu kinh tế, thương mại toàn cầu giảm, đương nhiên Việt Nam sẽ bị tác động. Điều này chúng ta không mong muốn.

Kinh tế Việt Nam tiếp tục phát triển nhưng cũng phải tiếp tục ứng phó không chỉ với cạnh tranh hiện nay giữa Mỹ - Trung Quốc mà còn rất nhiều cạnh tranh khác trong tương lai, kể cả giữa các nước phát triển với nhau. Chúng ta phải hướng tới nền kinh tế có thể chống lại các sức ép đó.

Đương nhiên, hiện không chỉ Việt Nam mà tất cả các nước trên thế giới đều phải suy nghĩ trước sự cạnh tranh của các nước lớn, không chỉ cạnh tranh Mỹ - Trung. Khi cạnh tranh đã xảy ra, đương nhiên nước nào cũng muốn nước khác ủng hộ mình, quan điểm của chúng ta là triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, trên cơ sở đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ. Quan trọng là tuân thủ luật pháp quốc tế, hiến chương Liên hiệp quốc.

Trong quan hệ với các nước, chúng ta thấy vấn đề gì liên quan tới đóng góp vào môi trường hòa bình, ổn định thì chúng ta ủng hộ, kiên quyết không ủng hộ hoạt động nào ảnh hưởng xấu tới môi trường hòa bình và phát triển. Mục tiêu của chúng ta là duy trì hòa bình, phát triển của khu vực. Chúng ta tiếp tục quan hệ với tất cả các nước, đa dạng hóa quan hệ trên tinh thần cùng lợi ích có thể phát triển được.

Cơ hội từ CPTPP phụ thuộc rất nhiều vào doanh nghiệp

Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) chính thức có hiệu lực, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) cũng sắp có hiệu lực. Dưới góc nhìn của ngoại giao, theo Phó thủ tướng, Việt Nam có cơ hội thách thức nào trong đầu tư và mở rộng thương mại?

Việt Nam phát triển trong thời gian qua với con số tăng trưởng hàng năm luôn cao, nhất là năm 2018, chúng ta tăng 7,08%, mức cao nhất trong vòng 10 năm qua.

Có rất nhiều nguyên nhân thành công trong phát triển kinh tế của Việt Nam, nhưng một trong những nguyên nhân là kinh tế đối ngoại hay thương mại đầu tư đóng góp tích cực.

Tổng xuất nhập khẩu của Việt Nam gần gấp đôi giá trị GDP của cả nước. Điều đó có nghĩa là nền kinh tế Việt Nam rất rộng mở so với các nền kinh tế trên thế giới, cho thấy chúng ta hết sức quan tâm tới vấn đề tự do thương mại, đầu tư.

Trong nhiều năm qua, chúng ta đã tham gia hết sức tích cực và đàm phán cũng như ký kết, phê chuẩn các FTA. Cho tới nay, có 16 hiệp định thương mại tư do (FTA) song phương cũng như đa phương mà Việt Nam đã tham gia, cũng như đang thảo luận, ký kết. Chúng ta thấy được tác động của các hiệp định thương mại tự do với nền kinh tế của chúng ta để tăng cường thương mại cũng như đầu tư của Việt Nam.

Ngày 14/1, CPTPP bắt đầu có hiệu lực. Việt Nam là nước thứ 7 trong số 11 nước thành viên phê chuẩn hiệp định. Quyết định của Việt Nam khi tham gia cùng các nước thảo luận đi đến ký kết CPTPP vì đây là FTA thế hệ mới, có những cơ hội và thách thức cho Việt Nam.

Hiện tính toán CPTPP có thể mang lại tăng trưởng trên 1,3% cho GDP Việt Nam hay xuất khẩu tăng trên 4%, tạo ra công ăn việc làm. Nếu tận dụng được hết những điều khoản hay dòng thuế mà chúng ta được hưởng trong CPTPP thì mới đạt được như vậy.

Điều này nói lên rằng, cơ hội trong CPTPP là rõ ràng nhưng thách thức cũng tồn tại, đó là khả năng cạnh tranh. Việt Nam cần phải tăng cường khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp nếu muốn thụ hưởng thuận lợi, cơ hội mở ra của CPTPP cũng như EVFTA. Nếu chúng ta tận dụng được thì mới có các lợi thế.

Ngoài ra, điều hết sức quan trọng là mở ra thị trường mới nhưng khả năng cạnh tranh của chúng ta cũng sẽ tăng lên, vì ta được hưởng thuế về 0 thì cũng phải dành cho các doanh nghiệp bạn thuế về 0. Do đó, thách thức, cơ hội luôn đan xen nhau. Một câu luôn luôn đúng là nếu biến thách thức thành cơ hội thì sẽ trở thành cơ hội, điều đó phụ thuộc rất nhiều vào doanh nghiệp.

Việt Nam có nhiều FTA, đặc biệt là hiệp định thương mại tự do đã từ lâu trong ASEAN, thị trường hơn 650 triệu dân nhưng doanh nghiệp Việt trong thời gian qua chưa tranh thủ được nhiều. Năm 2019, chúng ta bắt đầu thực hiện cam kết của ASEAN, tức là giảm toàn bộ thuế về 0 thì khả năng cạnh tranh sẽ rất cao. Do đó, đây là kinh nghiệm cho chúng ta, ngay từ đầu cần phải tận dụng các FTA thì doanh nghiệp Việt Nam mới phát triển được.