Chính phủ vừa gửi báo cáo đến Quốc hội về thực trạng sử dụng đất đai trên cả nước, trong đó có việc sử dụng và chuyển nhượng đất tại các khu vực dự kiến lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Theo báo cáo của các địa phương, sau khi có thông tin về việc chuẩn bị thành lập đặc khu, tình hình "chuyển nhượng, chuyển mục đích sử dụng đất tại cơ quan nhà nước thuộc các địa phương đã tăng đáng kể", Chính phủ cho biết.

Cụ thể, tại huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa (nơi dự kiến thành lập đặc khu kinh tế Vân Phong), năm 2017 có 1.467 trường hợp chuyển nhượng quyền sử dụng đất với tổng diện tích 258,8 ha và 215 trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất; nhưng trong 4 tháng đầu năm 2018 đã có 1.859 trường hợp chuyển nhượng với diện tích 356 ha và 162 trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất, trong đó chủ yếu là chuyển nhượng, chuyển mục đích từ đất rừng sản xuất và đất nuôi trồng thủy sản, đất sản xuất nông nghiệp.

Tại huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh (nơi dự kiến thành lập đặc khu kinh tế Vân Đồn), năm 2016 có 684 trường hợp hộ gia đình, cá nhân chuyển nhượng quyền sử dụng đất; năm 2017 có 1.625 trường hợp hộ gia đình, cá nhân chuyển nhượng quyền sử dụng đất; đến quý 1 năm 2018 có 519 trường hợp hộ gia đình, cá nhân chuyển nhượng quyền sử dụng đất.

Giai đoạn 2015-2017 có 288 trường hợp chuyển mục đích của hộ gia đình, cá nhân, riêng năm 2018 địa phương không giải quyết trường hợp nào.

Tại huyện đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang (nơi dự kiến thành lập đặc khu kinh tế Phú Quốc), từ ngày 1/1/2017 đến 30/4/2018 có 5 tổ chức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất với tổng diện tích 8,5 ha; 12.268 hộ gia đình, cá nhân nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, với tổng diện tích 699,96 ha.

Ngoài các trường hợp chuyển nhượng, chuyển mục đích sử dụng đất đã làm thủ tục theo đúng quy định, báo cáo của Chính phủ cũng nêu rõ: kiểm tra tại các địa phương còn cho thấy, từ khi có thông tin chuẩn bị thành lập đặc khu, tình trạng vi phạm trong sử dụng đất đai trên phạm vi các khu vực dự kiến thành lập có diễn biến phức tạp, nhất là tại Phú Quốc, có tình trạng chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp trái phép sang đất phi nông nghiệp, lấn chiếm đất đai (nhất là lấn, chiếm đất rừng), chuyển nhượng quyền sử dụng đất không làm thủ tục theo quy định, mua bán trao tay, trong đó đa phần là đất không có giấy tờ, không rõ nguồn gốc, trình trạng san lấp, phân lô, xây dựng công trình trái phép trên đất nông nghiệp diễn ra phức tạp.

Trước thực tế này, Thủ tướng và các bộ, ngành đã ban hành các văn bản để chấn chỉnh công tác quản lý và sử dụng đất tại các địa phương dự kiến thành lập đặc khu.

Tại tỉnh Quảng Ninh, UBND tỉnh đã ban hành chỉ thị "thực hiện một số biện pháp cấp bách để quản lý và ngăn chặn việc giao đất, mua bán, chuyển nhượng và sử dụng đất đai trái pháp luật trên địa bàn huyện Vân Đồn".

Ngoài ra, tỉnh này còn tạm dừng việc chuyển mục đích các loại đất trong nhóm đất nông nghiệp sang đất ở; dừng việc tách thửa đất ở của các hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn huyện Vân Đồn; không cho phép chuyển nhượng đất sản xuất nông nghiệp, đất rừng sản xuất, đất nuôi trồng thủy sản; thực hiện rà soát tổng thể các quy hoạch, dự án trên địa bàn huyện Vân Đồn; thông báo cho các nhà đầu tư, các doanh nghiệp liên quan tạm dừng triển khai các bước tiếp theo cho đến khi phương án Quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế Vân Đồn theo định hướng là đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt được thông qua; thực hiện nghiêm việc rà soát, đề xuất xử lý thu hồi các dự án chậm tiến độ, vi phạm pháp luật.

Bên cạnh đó, UBND tỉnh còn giao thanh tra tỉnh chủ trì tiến hành thanh tra toàn diện việc quản lý đất đai trên địa bàn huyện Vân Đồn để xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có vi phạm pháp luật đất đai. Được biết, hiện Thanh tra tỉnh đang hoàn thiện kết luận thanh tra.

Kết quả bước đầu, Quảng Ninh đã thu hồi 10 dự án chậm tiến độ hoặc vi phạm pháp luật với tổng diện tích trên 350 ha; thu hồi chủ trương đầu tư 13 dự án chưa được giao đất.

Trong quý 1/2018, đã phát hiện và xử lý 51 trường hợp tự ý san gạt đất lâm nghiệp và san lấp trên đất nông nghiệp.

UBND các xã và UBND huyện Vân Đồn đã kịp thời phát hiện và ngăn chặn, lập biên bản vi phạm hành chính, tạm giữ xe máy chuyên dụng…; đồng thời đang thực hiện thủ tục thu hồi đất đối với một số trường hợp vi phạm và chuyển cơ quan cảnh sát điều tra xử lý 1 vụ.

Cơ quan chức năng địa phương cũng đã dừng việc làm thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất của 29 trường hợp; trục xuất ra khỏi địa bàn huyện 13 sàn giao dịch bất động sản không đủ điều kiện hành nghề theo quy định.

"Đến nay, đã cơ bản kiểm soát được tình hình quản lý, sử dụng đất đai, không để xảy ra tình trạng tái lấn chiếm đất đã bồi thường, giải phóng mặt bằng; không có hồ sơ đề nghị chuyển nhượng, chuyển đổi mục đích đất rừng, đất lâm nghiệp, đất ao, vườn liền kề của các tổ chức, cá nhân; không có tình trạng phân lô, bán nền trái phép trên đất nông nghiệp hoặc xây dựng trái phép công trình, xây dựng không đúng quy hoạch xây dựng", Chính phủ nhận định.

Tại tỉnh Khánh Hòa, Kiên Giang, việc chấn chỉnh quản lý đất đai cũng đang diễn ra, các đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động đầu tư xây dựng, đất đai, chặt phá và lấn chiếm đất rừng... cũng đang được triển khai nhưng chưa có kết quả.

Tuy nhiên, Chính phủ thừa nhận tình trạng chuyển nhượng đất "ngầm" vẫn còn diễn ra ở các khu vực dự kiến thành lập đặc khu mà vẫn chưa được phát hiện kịp thời, xử lý, nhất là tại các tỉnh Khánh Hòa và Kiên Giang. 

Nguyên nhân của tình trạng trên chủ yếu do chưa quyết liệt và kịp thời trong việc ngăn chặn, xử lý kịp thời tình trạng giao dịch đất đai không đúng quy định tại địa phương; chưa kịp thời xử lý tình trạng tăng giá đất đột biến, bất thường tại địa phương để kéo dài gây bức xúc trong dư luận.