Trả lời phỏng vấn của Tạp chí Kinh tế Việt Nam, GS.TS. Nguyễn Tùng Phong, Cục trưởng Cục Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: Tư duy mới về thủy lợi của Việt Nam là chuyển từ chiến lược chống hạn, sang chủ động kiểm soát nguồn nước, thực hành triết lý “lấy nước làm trung tâm”. Giải quyết vấn đề an ninh nguồn nước không chỉ ở khối lượng nước, mà cả về chất lượng nước, hiệu quả sử dụng nước, năng suất nước, hạn chế thủy hại…
Hệ thống thủy lợi có 7.342 hồ, đập
Xin ông khái quát vài nét về hệ thống thủy lợi Việt Nam?
Thủy lợi có một vị trí quan trọng đối với kinh tế - xã hội và an ninh quốc gia. Trong suốt 79 năm qua, ngành thủy lợi đã có nhiều đóng góp to lớn vào việc bảo vệ, cải tạo môi trường, góp phần quan trọng vào xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Ngân hàng Thế giới (Word Bank) nhiều lần đánh giá: “Việt Nam là quốc gia có hạ tầng thủy lợi nhiều và tốt bậc nhất thế giới”. Hệ thống thủy lợi của Việt Nam hiện có 290.000 trạm bơm lớn nhỏ khác nhau, 170.000 công trình kênh mương có tổng chiều dài hàng triệu km. Cùng với đó, nước ta hiện có 7.342 đập, hồ thủy lợi. Cả nước đã xây dựng trên 900 hệ thống thủy lợi có quy mô diện tích phục vụ từ 200ha trở lên, trong đó 122 hệ thống thủy lợi vừa và lớn với diện tích phục vụ trên 2.000ha. Hệ thống thủy lợi không chỉ đem nước đến cho người dân, phục vụ sản xuất nông nghiệp, mà còn là không gian sống của người dân; cảnh quan và kiến trúc nông thôn.
Ngành thủy lợi có những giải pháp nào để đảm bảo an ninh nguồn nước, thưa ông?
Cả nước ước tính có 800 dòng chảy (sông), trong đó 62,8% từ nước ngoài chảy vào. Với tốc độ phát triển kinh tế xã hội, nhu cầu sử dụng nước ngày càng lớn, không chỉ cho phát triển nông nghiệp, mà còn đáp ứng nhu cầu nước sinh hoạt, nước phục vụ sản xuất thủy điện, sản xuất công nghiệp ngày càng tăng. Trong khi đó, các quốc gia ở thượng nguồn các con sông lớn như sông Mekong, sông Hồng, sông Mã… xây nhiều đập thủy điện, khiến nguồn nước chảy vào Việt Nam suy giảm. Tới đây, Campuchia đào kênh dẫn nước từ sông Mekong ra biển, dự báo sẽ càng khiến lượng nước về Đồng bằng sông Cửu Long suy giảm hơn nữa.
"Việt Nam không còn dư thừa nước, mà đã trở thành quốc gia thiếu nước. Do đó, Bộ Chính trị đã có Kết luận số 36 ngày 23/6/2022 về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 1595/QĐ/TTg: Ban hành Kế hoạch hành động thực hiện Kết luận số 36-KL/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước"".
Đối với Cục Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, chúng tôi nhìn nhận vấn đề an ninh nguồn nước không chỉ ở khối lượng nước, mà cả về chất lượng nước, hiệu quả sử dụng nước, năng suất nước, hạn chế thủy hại…
Tư duy mới về thủy lợi đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nêu ra là chuyển từ chiến lược chống hạn, sang chủ động kiểm soát nguồn nước, thực hành triết lý “lấy nước làm trung tâm”. Vì vậy, cần thực hiện nhiều giải pháp.
Thứ nhất: hoàn thiện thể chế, chính sách về bảo đảm bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn hồ đập.
Thứ hai, nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý nhà nước về nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước.
Thứ ba, nâng cao công tác quy hoạch, điều tra, dự báo nguồn nước.
Thứ tư, nâng cao năng lực tích trữ, điều hòa, phân phối nguồn nước, tiêu thoát nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, đời sống dân sinh.
Thứ năm, chuyển đổi mùa vụ sản xuất nông nghiệp, thay đổi cơ cấu cây trồng để thích ứng với tình trạng thiếu nước.
Mùa mưa lũ đang đến rất gần, trong khi tình trạng mất an toàn hồ đập “nổi cộm” đã nhiều năm nay. Ông nhìn nhận vấn đề này như thế nào?
Hiện cả nước có trên 7.300 hồ chứa, trong đó có 13 hồ chứa lớn do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trực tiếp quản lý và luôn đảm bảo vấn đề an toàn. Đối với các hồ chứa có quy mô vừa, có khoảng hơn 3.000 hồ, giao cho các đơn vị có chuyên môn quản lý để đảm bảo an toàn. Còn lại khoảng 4.300 hồ chứa nhỏ do các địa phương quản lý, chủ yếu giao cho các hợp tác xã, các tổ chức quản lý và vận hành. Đây là những hồ chứa có nguy cơ mất an toàn rất lớn. Trong đó, Cục Thủy lợi thống kê hiện có 330 hồ chứa không an toàn ở mức độ đáng báo động.
"Cục Thủy lợi thống kê hiện có 330 hồ chứa không an toàn ở mức độ đáng báo động".
Ở góc độ quản lý, chúng ta có Nghị định 114/2018/NĐ của Chính phủ về quản lý an toàn đập hồ chứa nước. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng thường xuyên ban hành các chỉ thị về kiểm tra, kiểm soát độ an toàn của các hồ chứa trong mùa mưa lũ, đặc biệt là các hồ chứa nhỏ giao cho các hợp tác xã quản lý. Cục Thủy lợi đã có những hướng dẫn về đảm bảo an toàn hồ chứa và thường xuyên tổ chức đào tạo, tập huấn xử lý những sự cố.
Trước mùa mưa lũ năm 2024, chúng tôi cũng đã có báo cáo và tham mưu cho Bộ báo cáo Thủ tướng Chính phủ về vấn đề bảo vệ an toàn các công trình thủy lợi, trong đó có các hồ chứa nước. Sắp tới đây, chúng tôi sẽ tiếp tục đi kiểm tra đôn đốc các địa phương tăng cường quản lý các hồ chứa, đặc biệt kiểm tra các hồ chứa có nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ năm nay.
Hiện nay, hạn mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long đang diễn ra ngày càng trầm trọng. Chúng ta đã có những giải pháp nào để đối phó với tình trạng này?
Trong những năm gần đây, tình trạng hạn mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long diễn ra ngày càng trầm trọng, đặc biệt giai đoạn 2014-2016; giai đoạn 2020 – 2024. Mùa khô năm 2024, theo số liệu thực đo lưu lượng trung bình tháng tại hai trạm đầu nguồn sông Cửu Long là trạm Tân Châu trên sông Tiền và trạm Châu Đốc trên sông Hậu cho thấy, so với giai đoạn trước năm 2012 (hồ chứa thượng nguồn chưa được xây dựng nhiều), dòng chảy đầu mùa khô giảm từ 5-12%, từ giữa đến cuối mùa khô tăng từ 22-50%, tình trạng xâm nhập mặn tại các vùng cửa sông, ven biển có thay đổi lớn về quy luật...
Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 27-2024, phát hành ngày 01/07/2024. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
Với tốc độ tăng trưởng GDP ấn tượng đạt 7,09% vào năm 2024, dẫn đầu nhóm ASEAN-6 và những bước chuyển mình mang tính chiến lược đang được thực hiện gần đây, Việt Nam nổi lên như một điểm sáng đầy hấp dẫn trên bản đồ đầu tư quốc tế bất chấp những biến động địa chính trị và bất ổn kinh tế toàn cầu…
UNDP Việt Nam cam kết hỗ trợ bảo tồn đa dạng sinh học
Trải qua 4 năm thực hiện, Dự án BES-Net không chỉ là một bước tiến trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Việt Nam, mà còn là một mô hình hợp tác hiệu quả giữa các bên liên quan, góp phần xây dựng một tương lai bền vững cho các hệ sinh thái và cộng đồng địa phương...
Cầu nội địa tạo động lực mới cho các doanh nghiệp tiêu dùng - bán lẻ Việt
Thị trường tiêu dùng Việt Nam đang phục hồi mạnh mẽ với mức tăng trưởng bán lẻ hai chữ số trong tháng 8/2025. Xu hướng này không chỉ phản ánh sức mua nội địa ngày càng cải thiện, mà còn tạo nền tảng để các doanh nghiệp đầu ngành như Tập đoàn Masan (HOSE: MSN) đẩy nhanh chiến lược mở rộng, gia tăng hiệu quả kinh doanh trong những tháng còn lại của năm.
Thủ tướng giao 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm cho cộng đồng doanh nghiệp
Tham dự Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá cao chủ đề của diễn đàn, nhất là trong bối cảnh hiện nay đất nước đang triển khai thực hiện Nghị quyết 68/NQ-TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân…
Gỗ Canada mở ra tiềm năng mới cho các nhà sản xuất Việt Nam
Gỗ Canada sở hữu nhiều đặc tính nổi bật, điển hình như hiệu năng vượt trội, dễ gia công, khối lượng nhẹ, độ bền và tỷ trọng cao, thân thiện với môi trường. Những ưu điểm này mang đến cho các nhà sản xuất một sự lựa chọn lý tưởng để nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng cơ hội chinh phục thị trường xuất khẩu.
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: