Theo Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới và Ngân hàng Thế giới, những nền kinh tế có thị trường công nghệ phát triển hiệu quả thường ghi nhận mức đầu tư nghiên cứu - phát triển (R&D) và thương mại hóa sáng chế cao gấp 3-5 lần so với các quốc gia chưa có thị trường công nghệ chuyên nghiệp.

Tại các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), thị trường công nghệ đã đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia, là cầu nối giữa nghiên cứu và ứng dụng, thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ và chuyển giao tri thức. 

Từ những năm 1990, mô hình sàn giao dịch công nghệ đã hình thành và phát triển mạnh mẽ tại Mỹ, châu Âu và Trung Quốc, không chỉ là nền tảng kết nối mà còn là thiết chế tích hợp dịch vụ đánh giá, định giá, tư vấn pháp lý, tài chính, tiêu chuẩn chất lượng và sở hữu trí tuệ.

Là quốc gia tiên phong tại châu Á, Trung Quốc đã xây dựng và vận hành thành công Sàn giao dịch công nghệ Thượng Hải (STEX) vào năm 1993. Từ một trung tâm môi giới công nghệ quy mô nhỏ, STEX đã trở thành hạt nhân trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Thượng Hải. 

Tính đến năm 2023, STEX ghi nhận hơn 4.000 giao dịch công nghệ với tổng giá trị khoảng 60 tỷ USD. Mô hình này đã minh chứng rõ nét về vai trò quan trọng của sàn giao dịch công nghệ trong việc kết nối cung – cầu công nghệ, giúp công nghệ trở thành một loại hàng hóa đặc biệt có thể đo lường, chuyển nhượng minh bạch.

Việt Nam đã hội tụ các tiền đề để phát triển giao dịch công nghệ: Từ chủ trương về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 193-NQ/TW), đến hạ tầng số ngày càng hoàn thiện, nhu cầu cấp thiết của doanh nghiệp trong nâng cao năng suất, đổi mới công nghệ, thoát khỏi “bẫy giá trị gia tăng thấp”. 

Việt Nam đã có hơn 10 năm hình thành và vận hành hệ thống 22 cổng thông tin công nghệ địa phương và tổ chức nhiều hoạt động kết nối cung - cầu công nghệ quy mô lớn như: Techmart, Techconnect and Innovation, Techfest. Những nền tảng này đã đặt nền móng quan trọng cho việc phát triển mô hình sàn giao dịch công nghệ.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy sàn giao dịch công nghệ không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn là thiết chế hạ tầng cốt lõi thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế tri thức. Sự ra đời của Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam với vai trò là “bàn tay nối dài” giữa nghiên cứu, sản xuất và thị trường. 

Hiện nay, Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam (pha 1) có thông tin về: 600 công nghệ chào bán dưới dạng thiết bị, máy móc; 50 nhu cầu tìm mua công nghệ; 150 chuyên gia tư vấn và môi giới công nghệ. Sàn có chức năng hỗ trợ tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trưng bày, giới thiệu công nghệ, thiết bị chào bán qua các gian hàng. 

Để tiếp tục hoàn thiện Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam (pha 2), thời gian tới các cơ quan liên quan cần phải thực hiện phát triển thêm các tính năng: Tương tác cung - cầu công nghệ trực tuyến; tư vấn, môi giới công nghệ; công cụ thống kê số lượng và giá trị giao dịch; các dịch vụ tư vấn về tài chính, sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ…. Đồng thời, cần phát triển, hoàn thiện và kết nối đến các cơ sở dữ liệu KH&CN, đổi mới sáng tạo; kết hợp sàn trực tuyến và trực tiếp.

Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam được đầu tư và vận hành theo mô hình hợp tác công - tư, trong đó Nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng, nền tảng Sàn trực tuyến, chia sẻ cơ sở dữ liệu KH&CN, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp mua bán công nghệ qua Sàn, đảm bảo an toàn, minh bạch và đồng bộ. 

Sự ra đời của Sàn giao dịch KH&CN tại Việt Nam sẽ trở thành động lực tăng trưởng mới, góp phần quan trọng trong hiện đại hóa thể chế KH&CN và chuyển dịch mô hình phát triển kinh tế theo chiều sâu.