Ngày 30/7/2024 tại Hà Nội, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP)  phối hợp với Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) tổ chức hội thảo rà soát mức độ sẵn sàng thực hiện quy định về chống phá rừng của Liên minh Châu Âu (gọi tắt là EUDR) cho ngành cà phê và gỗ ở Việt Nam.

NHỮNG KINH NGHIỆM QUỐC TẾ

Hội thảo là một trong những hoạt động của Dự án “Quản lý cảnh quan bền vững toàn diện thông qua cách tiếp cận địa bàn phát triển bền vững không gây mất rừng tại Lâm Đồng và Đắk Nông, Việt Nam” (gọi tắt là dự án iLandscape) do EU tài trợ.

Quy định EUDR quy định rằng các sản phẩm được đưa vào hoặc xuất khẩu từ thị trường Châu Âu phải có thể truy xuất được nguồn gốc, không phá rừng và được sản xuất hợp pháp. Các công ty lớn nhập khẩu các mặt hàng này vào Châu Âu phải tuân thủ EUDR từ ngày 30/12/2024, trong khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) phải tuân thủ từ ngày ngày 30/6/2025.

Tại hội thảo, các bên cũng đã có cuộc thảo luận quan trọng bao gồm chia sẻ dữ liệu, các phương pháp phân tích, tính hợp pháp và hỗ trợ các nông hộ nhỏ. Trên thế giới, hệ thống mã nông hộ quốc gia của Peru bao gồm các điểm GPS cho hơn 2 triệu nông dân đã đăng ký, với mục tiêu thu thập 500.000 định vị đa giác vào tháng 12/2024 cho các nhà sản xuất cà phê và ca cao. Nông dân sử dụng ứng dụng tự mô tả để thêm thông tin về quyền sử dụng đất, năm trồng và dữ liệu sản xuất, hỗ trợ các hệ thống truy xuất nguồn gốc trong tương lai.

Nền tảng quốc gia SatuData của Indonesia cung cấp nhiều bản đồ sử dụng đất và sự thay đổi của đất, được liên kết với một trang web truy xuất nguồn gốc mới cho dầu cọ, giúp các bên truy cập dữ liệu và phương pháp này cho mục đích giải trình.

Bờ Biển Ngà và Ghana đều đã thiết lập các hệ thống truy xuất nguồn gốc ca cao quốc gia với mã nông hộ và định vị đa giác các vườn ca-cao, hỗ trợ kiểm soát chất lượng, dịch vụ khuyến nông và kiểm tra tuân thủ thông qua thông tin chuỗi lưu ký được số hóa.

Tại Ecuador và Costa Rica, UNDP đã hợp tác với Lavazza và Silva Cacao để thí điểm sản xuất cà phê và ca cao bền vững, không phá rừng. Sáng kiến ​​này bao gồm việc lập một kế hoạch toàn diện về truy xuất nguồn gốc, thực hiện các chính sách quốc gia về không gây mất rừng, thiết lập các thỏa thuận thương mại, đảm bảo giá cả công bằng cho nông dân và thúc đẩy các hoạt động bền vững.

VIỆT NAM ĐÃ SẴN SÀNG

Tại hội thảo, đại diện Cục Lâm nghiệp và UNDP đã nêu bật những nỗ lực của Việt Nam trong tiến trình thực hiện EUDR, đặc biệt là trong lĩnh vực cà phê và gỗ, đồng thời cung cấp những thông tin thực tế hỗ trợ cho các kế hoạch hành động theo các yêu cầu của quy định EUDR. Các đại biểu cũng thảo luận về các vấn đề xung quanh phương thức chia sẻ dữ liệu, phương pháp phân tích, tính hợp pháp và hỗ trợ các nông hộ nhỏ...

Ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, cho biết Việt Nam đã có cơ sở dữ liệu toàn quốc về tài nguyên rừng một cách tập trung, đảm bảo tính khách quan, minh bạch do số liệu được trích xuất từ bản đồ. Nhiều khu vực rừng đã có chứng chỉ, có thể xác minh nguồn gốc, ngoài ra còn có nhiều nguồn bản đồ và cơ sở dữ liệu khác khác có thể hỗ trợ cho tạo lập cơ sở dữ liệu... Công việc cần thiết thực hiện là chuẩn hóa quy trình, phương pháp thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu thống nhất để mỗi huyện, tỉnh có thể sử dụng cùng một phương pháp và công cụ khi thành lập các cơ sở dữ liệu và bản đồ.

“Đây là thời điểm mà Quy định của Liên minh Châu Âu về sản phẩm hàng hóa không gây mất rừng đang đến rất gần, ngành gỗ, cà phê và cao su là 3 ngành hàng của Việt Nam bị tác động lớn nhất bởi quy định của EUDR", ông Bảo nhận định.

Ông Patrick Haverman, Phó Đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam, cho biết: "Những phát hiện của đánh giá độ sẵn sàng sẽ cung cấp thông tin cho các chiến lược và hành động, đảm bảo rằng Việt Nam vẫn là quốc gia đi đầu trong sản xuất bền vững và không gây mất rừng".

Nhấn mạnh đến việc chia sẻ dữ liệu và bản đồ là điều cần thiết, ông Patrick Haverman cho rằng chúng ta cần thiết lập các giao thức rõ ràng về cách Chính phủ sẽ chia sẻ dữ liệu và bản đồ với các bên, bao gồm các nền tảng sẽ được sử dụng và các loại dữ liệu có thể được chia sẻ. Đồng thời, cần phát triển các phương pháp phân tích định nghĩa rừng, không mất rừng và phân tích rủi ro. Bên cạnh đó, việc phân tích tính hợp pháp cũng quan trọng không kém.

Đại diện của UNDP cũng lưu ý đến việc phải tập trung vào việc hỗ trợ các hộ nhỏ đang đối mặt với nhiều thách thức. Điều quan trọng là phải cung cấp cho các hộ nhỏ nguồn lực và kiến thức cần thiết để tuân thủ các tiêu chuẩn EUDR mà không ảnh hưởng quá mức đến sinh kế của họ.