Cuối thập niên 20 của thế kỷ trước, trào lưu sách Tết đã bắt đầu xuất hiện ở nước ta. Từ đó, bên cạnh thói quen tặng nhau quà Tết hay lì xì, nhiều người còn có một thú vui tinh thần tao nhã là tặng nhau sách Tết, thể hiện sự trân trọng với văn thơ, chữ nghĩa của người xưa. Nhưng từ những năm cuối thập niên 50, trào lưu này bị mai một. Sau 60 năm, đến 2019, những cuốn sách Tết mới xuất hiện trở lại và được duy trì cho tới hiện nay.

QUÀ TẶNG Ý NGHĨA CHO TRẺ NHỎ

Sách Tết có đặc điểm nổi bật là không chỉ hay mà còn đẹp, được đầu tư kỹ càng về nội dung và hình thức. Những đơn vị làm sách đã tạo được thương hiệu riêng cho dòng sách Tết như Đông A, Thái Hà, Kim Đồng, Nhã Nam… với nhiều series sách về phong tục, tập quán sinh hoạt trong ngày Tết truyền thống và đương đại. Sách Tết không chỉ để đọc mà còn để tặng, để ngắm, nên được gói ghém trang trọng, cầu kỳ. Sách được đóng hộp, tặng kèm tranh, có nhiều phiên bản bìa cứng, bìa mềm và phiên bản giới hạn cho người sưu tầm.

Năm nay, đặc điểm dễ nhận thấy nhất của dòng sách Tết Qúy Mão 2023 là những nội dung hướng tới thiếu nhi. Điển hình nhất, Nhâm nhi tết Quý Mão 2023 (Nhà xuất bản Kim Đồng) là tuyển tập gồm 25 sáng tác cho thiếu nhi bao gồm các thể loại: thơ, văn, nhạc, họa. Ấn phẩm năm nay hội tụ các cây bút nổi tiếng viết cho thiếu nhi nhiều thế hệ: Vũ Tú Nam, Trần Đức Tiến, Cao Xuân Sơn, Thy Ngọc, Niê Thanh Mai, Vũ Thị Huyền Trang, Nhật Phi, Nguyễn Thế Hoàng Linh…

Ngoài Nhâm nhi tết Quý Mão 2023, NXB Kim Đồng còn có ấn phẩm A! Tết là đây! (Komorebi và Vũ Linh viết lời, Quyên Thái vẽ). Khởi đầu với mốc thời gian từ ngày 23 tháng Chạp - cũng là tết ông Công ông Táo - cuốn sách dẫn dắt bạn đọc lần lượt tham gia vào phiên chợ ngày tết đông vui, đến những hoạt động không thể thiếu: dọn nhà, gói bánh chưng, tắm lá mùi, đón giao thừa… Không chỉ được đón tết qua con chữ, độc giả nhí còn được tương tác cùng sách thông qua những hoạt động và trò chơi nhằm phát triển khả năng sắp xếp, phân loại, tư duy logic và sáng tạo như tô màu, cắt dán, nối số… 

Mừng năm “con mèo”, Đinh Tị Books cũng mang đến cuốn Thơ tết dành cho thiếu nhi (lời Thành Đạt, Phạm Phương Anh minh họa) và Truyện cổ tích hay nhất về tết (cả hai đều do Nhà xuất bản Thanh Niên ấn hành). Trong Thơ tết dành cho thiếu nhi, mỗi bài thơ là một câu chuyện với ngôn ngữ trong veo, đáng yêu: “Bé ơi, nào đứng dậy/ Cùng dọn dẹp cửa nhà/ Để đón khách gần xa/ Đến chúc mừng năm mới”. Hành trình tết của bé sẽ được tái hiện qua từng trang sách từ việc cùng ba mẹ sắm sửa, trang hoàng nhà cửa, gói bánh chưng, chúc sức khỏe ông bà, du xuân… cho đến ngày cần trở lại trường học…

Một ấn phẩm thú vị không kém trên thị trường sách Tết năm nay là Vèo vèo đến tết (Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam) của nhóm Cánh Cam (thuộc Câu lạc bộ Ngôn ngữ và EQ). Chưa đầy 90 trang, tác phẩm tái hiện kỳ nghỉ tết đầy thú vị của Mía - một chú mèo Anh mũm mĩm, theo cô chủ về quê đón tết cùng ông bà. Thông qua kỳ nghỉ của Mía, nhóm tác giả đã khéo léo lồng ghép những phong tục cổ truyền trong ngày tết như cúng ông Táo, gói bánh chưng, đón giao thừa, tục kiêng quét nhà vào ngày mùng Một…

VẬT PHẨM TRƯNG BÀY VÀ SƯU TẦM

Ở mảng sách dành cho độc giả trưởng thành và người sưu tầm sách, năm nay, Đông A tiếp tục cho ra mắt ấn phẩm đã làm nên “thương hiệu”: Sách tết Quý Mão 2023, vẫn do nhà văn Hồ Anh Thái tuyển chọn, có sự góp mặt của những cái tên đã trở nên quen thuộc: Nguyễn Thị Thu Huệ, Ma Văn Kháng, Lê Minh Khuê, Phan Thị Vàng Anh, Hữu Việt, Nguyễn Thúy Quỳnh, Trương Đăng Dung… Để làm nên một giai phẩm đậm đặc không khí xuân, không thể không kể tới sự tham gia của các họa sĩ Kim Duẩn, Đặng Tiến, Hoàng Phượng Vỹ, Đặng Xuân Hòa, Tạ Huy Long, Đào Hải Phong, Đặng Hồng Quân… cùng nhiều họa sĩ khác. 

Cuộc sống đổi thay từng ngày, năm 2022 vẫn còn đó những ảnh hưởng của dịch bệnh và các vấn đề xã hội sẽ được lưu lại dấu ấn trong sáng tác của các tác giả và họa sĩ. Nỗi niềm của những người tha hương, đón tết nơi xứ xa hay thất nghiệp do dịch bệnh cũng sẽ được tái hiện trong cuốn sách. Sách gồm 6 phần: Khúc dạo đầu, Văn, Thơ, Nhạc, Họa, và Vĩ thanh. Qua 6 phần nội dung, bạn đọc sẽ lần lượt đi qua những cung bậc cảm xúc khác nhau, đầy thú vị.

Đầu tiên, những sáng tác đầy xúc cảm trong phần Văn và Thơ sẽ đem cho bạn đọc cái thú nghiền ngẫm chữ nghĩa đầu năm, để cảm nhận mùa xuân, cảm nhận cuộc đời thêm phần ý vị, bay bổng. Ở phần Nhạc là những bài hát về mùa xuân nổi tiếng như “Thì thầm mùa xuân” (Ngọc Châu), “Chiều phủ Tây Hồ” (Phú Quang), Mưa xuân (Đức Trịnh), với lời bình của Nguyễn Thị Minh Châu. Phần Họa năm nay giới thiệu họa sĩ tuổi Mão - Đặng Tiến và những tác phẩm nghệ thuật mọi nơi trên thế giới…

Sách tết Quý Mão 2023 kết thúc với phần Vĩ thanh gồm bài viết của Yên Ba về quá trình chuyển ngữ truyện ngụ ngôn của La Fontaine từ tiếng Pháp sang tiếng Việt của nhiều thế hệ dịch giả Việt Nam. Ngoài những bản sách phổ thông (bìa mềm), Sách Tết Quý Mão 2023 còn có 500 bản bìa cứng đánh số nhảy, được phát hành kèm tranh và hộp sơn mài, hướng tới đối tượng là các nhà sưu tầm và người chơi sách.

Bên cạnh Đông A, các công ty truyền thông khác như Công ty cổ phần Văn hóa truyền thông Sống, Công Ty Cổ Phần Văn Hoá và Truyền Thông Nhã Nam, Trithuctrebooks, Lionbooks… cũng tham gia vào thị trường Sách Tết. Các ấn phẩm đáng lưu ý có thể kể tên: Tết đoàn viên (Nguyễn Quang Thiều tuyển chọn), Tết là nhất, nhất là Tết! (Mèo Mốc), Tết ơi, Tết đâu rồi? (Thảo Lê), Đúng là Tết! (Bùi Phương Tâm), Những ngày Tết ta và Những ngày Tết tây (Tô Hồng Vân), Tết Việt Nam xưa (Nhiều tác giả), Tết hoàng cung (Nguyễn Phước Hải Trung)…

Trong số đó, công trình Tết đoàn viên do Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều tuyển chọn được đánh giá là một trong những tác phẩm sách Tết chất lượng, nhận được sự yêu quý của rất nhiều bạn đọc. Nội dung cuốn sách gồm 4 phần: Phong vị Tết, Tết trong tôi là…, Tết đoàn viên, vĩ thanh; đó là những bài viết phản ánh phong tục xưa cho đến những bài viết về những trải nghiệm, hồi ức.

Dù nội dung, quy cách thực hiện khác nhau, nhưng các cuốn sách Tết đều hướng đến mục đích vừa như một vật phẩm trưng bày, vừa cung cấp tri thức văn hóa và những phát giây giải trí khiến tâm hồn người đọc lắng lại trong thời khắc giao thoa năm mới - năm cũ.