Tại “Diễn đàn tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh” diễn ra ngày 2/7/2025, do Ủy ban Cạnh tranh quốc gia, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) phối hợp với Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) tổ chức, ông Đỗ Tiến Sỹ, Tổng giám đốc Đài tiếng nói Việt Nam, cho biết thế giới đang bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên xanh, nơi giá trị kinh tế không thể tách rời giá trị môi trường và xã hội. Trong bối cảnh đó, tiêu dùng bền vững không còn là lựa chọn mang tính đạo đức, mà đã trở thành một trụ cột chiến lược của phát triển quốc gia.

"Chúng ta đều biết rằng mỗi hành vi tiêu dùng dù nhỏ đều để lại dấu vết. Đó có thể là khí nhà kính, rác thải nhựa, lãng phí thực phẩm, hay suy giảm tài nguyên. Do vậy, lựa chọn sản phẩm xanh, ít tác động đến môi trường cần được xem là một quyết định có ý thức và trách nhiệm", ông Sỹ nhấn mạnh.

MỨC ĐỘ, QUY MÔ THỰC HÀNH TIÊU DÙNG BỀN VỮNG CÒN HẠN CHẾ

Trong những năm qua, Việt Nam đã thể hiện rõ cam kết về phát triển bền vững và chuyển đổi xanh, thông qua Chương trình hành động quốc gia về sản xuất và tiêu dùng bền vững đến năm 2030; Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050; Nghị quyết 57-NQ/TW về đổi mới toàn diện hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo – tạo nền tảng cho một hệ sinh thái tiêu dùng thông minh, sáng tạo và có trách nhiệm.

Tuy nhiên, để các chiến lược này đi vào cuộc sống, ông Sỹ cho rằng chúng ta cần làm cho tiêu dùng bền vững trở nên dễ tiếp cận, dễ thực hiện và mang lại lợi ích thiết thực cho người dân. Nói cách khác, chuyển “tiêu dùng xanh” từ lý tưởng thành lối sống phổ biến, từ khẩu hiệu thành hành vi hàng ngày.

Đồng tình, ông Trịnh Anh Tuấn, Chủ tịch Ủy ban cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương), cho biết hành vi của người tiêu dùng được xác định là một trong những động lực mạnh mẽ nhất thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang sản xuất bền vững, từ đó kiến tạo nên một "kỷ nguyên xanh".

Nhận thức được tầm quan trọng của chuỗi giá trị sản xuất và tiêu dùng bền vững, trong những năm qua, Chính phủ Việt Nam đã ưu tiên tập trung xây dựng và ban hành một khung khổ pháp lý và chính sách toàn diện nhằm khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất bền vững. Điều này đã góp phần đa dạng hóa nguồn cung sản phẩm xanh trên thị trường, tạo tiền đề cho việc thực hành tiêu dùng bền vững của người dân.

Tuy nhiên, ở khía cạnh ngược lại, theo ông Trịnh Anh Tuấn, mặc dù chúng ta đã chứng kiến những thay đổi tích cực trong nhận thức và hành động của người tiêu dùng nhưng mức độ, quy mô và phạm vi thực hành tiêu dùng bền vững tại Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức và hạn chế đáng kể. Việc thu hẹp khoảng cách giữa nhận thức và hành vi, cũng như mở rộng thị trường cho các sản phẩm bền vững vẫn là một nhiệm vụ cấp thiết.

Bài toán đặt ra hiện nay đối với doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ là làm thế nào để tiếp cận và ứng dụng hiệu quả công nghệ xanh. Điều này đòi hỏi các giải pháp hỗ trợ nhằm đảm bảo công nghệ được triển khai phù hợp với năng lực và quy mô của doanh nghiệp, đồng thời bắt kịp với xu hướng sản xuất và kinh doanh hiện đại.

THÍ ĐIỂM CHƯƠNG TRÌNH HỆ THỐNG ĐẶT CỌC HOÀN TRẢ CHO VỎ ĐỒ UỐNG

Tại diễn đàn bà Hilde Solbakken, Đại sứ Na Uy tại Việt Nam, cho rằng việc tiêu thụ tài nguyên toàn cầu là động lực chính gây ra biến đổi khí hậu, ô nhiễm và mất đa dạng sinh học. Chúng ta đang vứt bỏ những nguồn tài nguyên và lãng phí chúng trong khi vẫn có thể dùng. Quần áo chỉ được mặc một vài lần. Đồ điện tử chứa khoáng chất có giá trị bị chôn lấp. Nhựa dùng một lần gây ô nhiễm đại dương của chúng ta, thậm chí cả cơ thể chúng ta.

Bà cho biết Na Uy cam kết trở thành quốc gia tiên phong trong nền kinh tế tuần hoàn xanh và tin rằng trách nhiệm với môi trường và tăng trưởng kinh tế có thể song hành cùng nhau. Na Uy thực hiện điều này thông qua các quy định chặt chẽ, các ưu đãi kinh tế và quan hệ đối tác công tư. “Chúng tôi đầu tư vào các công nghệ xanh, mô hình kinh doanh tuần hoàn và nâng cao nhận thức của người tiêu dùng đảm bảo tính bền vững trên toàn bộ chuỗi giá trị”, bà Hilde Solbakken cho biết.

Đại sứ chia sẻ 2 cách tiếp cận hiệu quả mà Na Uy triển khai và cho rằng có nhiều tiềm năng hợp tác lớn với Việt Nam.

Đầu tiên, đó là thực hiện Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). Từ những năm 1990, Na Uy đã triển khai EPR cho các thiết bị điện tử, xe cộ, bao bì... Chính sách này buộc các nhà sản xuất phải chịu trách nhiệm cho toàn bộ vòng đời của sản phẩm mà họ làm ra, cụ thể là từ khâu thiết kế tới khi thải bỏ. EPR là công cụ khuyến khích các sản phẩm được thiết kế tốt hơn, ít bao bì hơn và tái chế nhiều hơn.

EPR cũng trao quyền cho người tiêu dùng. Khi việc tái chế trở nên dễ dàng và được khuyến khích, mọi người sẽ tham gia. Nauy đã áp dụng Hệ thống đặt cọc hoàn trả (DRS) đối với vỏ đồ uống. Đó là việc người tiêu dùng trả một khoản tiền đặt cọc nhỏ khi mua đồ uống dùng 1 lần và sẽ được hoàn lại khoản tiền này khi họ mang đổi trả các vỏ lon chai sau khi sử dụng. DRS đã giúp Na Uy đạt được tỷ lệ hoàn trả 92% đối với chai nhựa và lon.

“Việt Nam đã và đang tích cực nỗ lực để triển khai EPR. Cùng với Chương trình Phát triển của Liên hiệp quốc (UNDP), Na Uy đang nghiên cứu thí điểm chương trình DRS cho vỏ đồ uống tại Việt Nam”, Đại sứ Na Uy thông tin.

Theo báo cáo nghiên cứu phạm vi được hoàn thành mới đây của Na Uy, một chương trình DRS được áp dụng toàn quốc có thể giúp chuyển hướng hàng nghìn tấn chất thải khỏi bãi chôn lấp và cắt giảm 265.000 tấn khí thải CO₂ mỗi năm, đồng thời tạo ra hàng nghìn việc làm xanh, bao gồm cả khu vực phi chính thức. Các công ty Na Uy sẵn sàng hỗ trợ công nghệ và chuyên môn để Việt Nam hiện thực hóa điều này.

Một cách tiếp cận khác là trong nuôi trồng hải sản bền vững. Na Uy luôn ưu tiên tính bền vững trong các thực hành nuôi trồng thủy sản thông qua các quy định của chính phủ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo của khu vực tư nhân. Các công nghệ nuôi trồng như lồng nuôi ngoài khơi, lồng nuôi tự động khép kín và các công cụ giám sát với sự hỗ trợ của AI giúp giảm thiểu chất thải, ngăn ngừa bệnh tật và bảo vệ hệ sinh thái biển

 Tại các trang trại nuôi cá hồi của Na Uy sử dụng công nghệ cảm biến để theo dõi chất lượng nước và sức khỏe của cá theo thời gian thực. Điều này giúp bảo vệ môi trường và đảm bảo chất lượng cao của sản phẩm.

“Những ví dụ này cho thấy chính phủ là người định hướng và khu vực tư nhân sẽ thực hiện đổi mới sáng tạo và thực hiện định hướng trên. Tiêu dùng và sản xuất bền vững không chỉ là một chính sách đơn thuần, đó còn là sự chuyển đổi của toàn hệ thống, đòi hỏi tầm nhìn, chính sách táo bạo, ý chí chính trị và hợp tác quốc tế”, Đại sứ Hilde Solbakken nhấn mạnh.