Tại hội thảo chuyên đề "Vitamin K2 và D3 hỗ trợ tăng trưởng chiều cao trẻ em" diễn ra ngày 20/6 tại Hà Nội, TS.Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, cho biết Việt Nam đứng thứ 4 ở khu vực Đông Nam Á với chiều cao trung bình nam giới là 168,1 cm, còn nữ đạt 156,2 cm.

Như vậy, trong 10 năm qua, chiều cao trung bình của nam giới tăng 3,7cm và nữ tăng 2,6cm, một tiến bộ rõ rệt so với thập niên trước. So với các nước Đông Nam Á, chiều cao của người Việt xếp sau Singapore, Malaysia và Thái Lan. Trước đây 10 năm, người Việt đứng gần thấp nhất trong khu vực, chỉ nhỉnh hơn người Indonesia và Philippines.

Theo Bảng thống kê chiều cao trung bình của các quốc gia trên thế giới dựa trên nghiên cứu của NCD Risk Factor Collaboration, chiều cao người Việt đang đứng thứ 153 trên tổng số 201 quốc gia/vùng lãnh thổ trên toàn thế giới. 

PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng, Trưởng khoa Dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cho rằng sự gia tăng chiều cao trung bình của người Việt trong những năm qua không xuất phát từ cá nhân đơn lẻ mà phản ánh những nỗ lực có hệ thống trong chính sách y tế quốc gia, đặc biệt là Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Theo chiến lược, Việt Nam đặt mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn phát triển thể chất. Một trong những mục tiêu nổi bật là nâng tỷ lệ trẻ từ 6 đến 23 tháng tuổi được ăn đúng và đủ dinh dưỡng lên 65% vào năm 2025, tiến tới 80% vào năm 2030. “Theo đà này, đến năm 2030, chiều cao trung bình của nam giới Việt Nam sẽ đạt khoảng 1,72 m, trong khi nữ giới tiệm cận mốc 1,59 m”, vị chuyên gia nói.

Bên cạnh đó, TS.Trương Hồng Sơn cho biết tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em Việt Nam đã giảm mạnh từ mức 50% xuống còn khoảng 20%. Tuy vậy, vẫn có tới 50% trẻ em chưa đạt được chiều cao theo chuẩn quốc tế. Đây là con số đáng báo động, cho thấy chúng ta chưa tận dụng hiệu quả các “giai đoạn vàng” trong phát triển thể chất của trẻ.

Điều đáng lưu ý là thấp bé không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn liên quan chặt chẽ đến nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, tiểu đường, xương khớp và béo phì. Chẳng hạn, một người nặng 60kg nếu cao 1m70 sẽ có chỉ số BMI ở mức bình thường. Nhưng với chiều cao chỉ 1m50, BMI sẽ rơi vào ngưỡng thừa cân, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính.

Chiều cao phần lớn được quyết định bởi yếu tố di truyền, nhưng tiềm năng phát triển trong khoảng di truyền đó lại phụ thuộc nhiều vào dinh dưỡng, vận động, giấc ngủ và môi trường sống. TS.Sơn lấy ví dụ, nếu bố cao 1m68 và mẹ cao 1m56, tương đương chiều cao trung bình hiện nay thì con trai có thể đạt chiều cao trong khoảng từ 1m68 đến 1m74. Nhưng để tiệm cận hoặc vượt giới hạn này, yếu tố then chốt vẫn là can thiệp sớm và đúng cách trong các giai đoạn tăng trưởng.

TS Sơn cho biết yếu tố đầu tiên quyết định chiều cao của trẻ là di truyền, chiếm khoảng 23% nhưng dinh dưỡng lại đóng góp đến 32% trong quá trình phát triển của trẻ. Tầm vóc của con người ảnh hưởng mạnh nhất là ở giai đoạn 1.000 ngày đầu đời là 9 tháng mang thai và hai năm đầu đời, giai đoạn tiền học đường và dậy thì, theo TS Sơn.

Cụ thể, giai đoạn thai kỳ, trẻ phát triển từ 0 lên tới 50 cm chỉ trong 9 tháng, đây là giai đoạn phát triển chiều cao nhanh nhất. Năm đầu tiên sau sinh, chiều cao của trẻ tăng trung bình 25 cm. Năm thứ hai, trẻ tiếp tục tăng thêm khoảng 12,5 cm.

Khi kết thúc giai đoạn 1.000 ngày đầu đời, trẻ có thể đạt được 50% chiều cao trưởng thành. Nếu trong giai đoạn này, trẻ không nhận đủ các vi chất thiết yếu, chiều cao sẽ khó bù đắp hoàn toàn trong những năm tiếp theo. Sau giai đoạn này, tốc độ tăng chiều cao giảm xuống và chỉ có một đợt tăng mạnh ở tuổi dậy thì trước khi tốc độ tăng trưởng chậm lại và kết thúc vào khoảng năm 19 tuổi.

Thành quả của tăng tốc chiều cao là của một quá trình can thiệp sớm, lâu dài và bền vững. Vì vậy, cha mẹ cần chú ý dinh dưỡng và bổ sung vitamin giúp trẻ tăng trưởng tốt. Ngoài tắm nắng đúng cách, cần bổ sung vitamin D từ chế độ dinh dưỡng hằng ngày và các chế phẩm bổ sung. Vitamin D giúp hấp thụ canxi hiệu quả, thiếu hụt chất này sẽ dẫn tới còi xương ở trẻ.

Ngoài vitamin D, vitamin K2 cũng rất quan trọng trong quá trình phát triển xương và điều hòa chuyển hóa canxi trong cơ thể. Sự kết hợp của 2 loại vitamin K2 và D3 có thể hỗ trợ hấp thu canxi vào xương, giúp tăng cường mật độ xương, giảm nguy cơ loãng xương, gãy xương, đồng thời giảm tình trạng lắng đọng canxi tại các mạch máu, mô mềm, nhằm cải thiện, tăng trưởng chiều cao ở trẻ em.

Các chuyên gia dinh dưỡng cũng cảnh báo không nên tự ý bổ sung thực phẩm chức năng cho trẻ nếu không có chỉ dẫn từ chuyên gia y tế. Việc lạm dụng các sản phẩm bổ sung không rõ nguồn gốc, hàm lượng không kiểm soát còn có thể gây hại nhiều hơn lợi.

Vì vậy, giải pháp căn cơ vẫn là duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng với thực phẩm đa dạng, giàu dưỡng chất. Trẻ cần được ăn đủ các nhóm thực phẩm, ưu tiên sữa, trứng, cá, rau xanh, trái cây tươi và các món ăn truyền thống được lên men tự nhiên như sữa chua, natto, nguồn cung cấp tự nhiên vitamin D và K2. Đồng thời, cần khuyến khích trẻ vận động thể chất hàng ngày và đảm bảo giấc ngủ chất lượng, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì.

TS. Sơn khuyến nghị đưa việc bổ sung vitamin K2, đặc biệt khi kết hợp với vitamin D3, vào các chương trình dinh dưỡng cộng đồng và chính sách chăm sóc sức khỏe trẻ em. Việc này nhằm hỗ trợ cải thiện mật độ xương, tối ưu hóa sự phát triển chiều cao và phòng ngừa còi xương trong giai đoạn tăng trưởng.

Vitamin D có nhiều trong các loại thực phẩm như: dầu cá, gan, lòng đỏ trứng, bơ và sữa... Còn vitamin K2 có nhiều trong các thực phẩm lên men như phô mai và đặc biệt là natto (đậu nành lên men của Nhật). Ngoài ra, trong thịt gà, lươn cũng chứa vitamin K2.

Chiều cao không chỉ là chỉ số của hình thể, mà là kết quả phản ánh chất lượng chăm sóc sức khỏe từ trước sinh đến tuổi trưởng thành. Một quốc gia có chiều cao trung bình thấp sẽ gặp nhiều thách thức về năng suất lao động, chi phí y tế và chất lượng giống nòi trong tương lai. Vì vậy, đầu tư vào cải thiện chiều cao ngay từ hôm nay không chỉ là vì tương lai của từng đứa trẻ, mà còn vì sự phát triển bền vững của cả dân tộc.