Kết thúc chuyến thăm chính thức Việt Nam từ ngày 10-11/9 của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, Việt Nam và Hoa Kỳ ra Tuyên bố chung nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược toàn diện và đề ra những phương lớn cho hợp tác giữa hai nước trong thời gian tới. Điều này cho thấy hợp tác giữa hai nước không chỉ được mở rộng mà còn đi vào chiều sâu và thực chất hơn.

Để hiểu rõ hơn về cơ hội hợp tác giữa hai nước, Thứ trưởng Ngoại giao Hà Kim Ngọc đã có cuộc trả lời phỏng vấn báo chí về vấn đề này.

Thưa Thứ trưởng, ông đánh giá như thế nào về kết quả chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden?

Chuyến thăm diễn ra đúng như dự định, là một thành công lớn. Các bạn đều biết, ban đầu, Tổng thống Joe Biden mời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Hoa Kỳ. Tuy nhiên, do điều kiện chưa cho phép, Tổng Bí thư chưa thực hiện được chuyến thăm đó và đã gửi thư mời Tổng thống Biden thăm Việt Nam. Để thực hiện chuyến thăm Việt Nam, phía Hoa Kỳ đã có những nỗ lực chưa từng có tiền lệ, điều chỉnh chương trình hoạt động đối ngoại của cả Tổng thống và Phó Tổng thống. Tổng thống đã cử Phó Tổng thống dự cấp cao Đông Á tại Indonesia thay ông và bản thân ông đã phải rút ngắn chương trình họp G20 tại Ấn độ để thực hiện chuyến thăm Việt Nam.

Hai bên ra Tuyên bố chung nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện và đề ra những phương hướng lớn cho hợp tác trong 10 năm tới và lâu hơn nữa. Đây là văn kiện hết sức quan trọng với 10 trụ cột, bao trùm tất cả các lĩnh vực hợp tác trong quan hệ hai nước. Điều đó cho thấy, hợp tác hai nước không chỉ được mở rộng mà còn đi vào chiều sâu và thực chất hơn; không chỉ trên bình diện hợp tác song phương mà trong các vấn đề khu vực và ở tầm toàn cầu.

Dù chuyến thăm Việt Nam ngắn và phải kịp về nước trong ngày 11/9 để có tuyên bố nhân ngày quốc lễ của Hoa Kỳ, Tổng thống Biden đã có cuộc hội đàm và hội kiến với tất cả bốn đồng chí Lãnh đạo chủ chốt của Việt Nam và lần đầu tiên một tổng thống Hoa Kỳ đã đến nhà tòa nhà Quốc hội để hội kiến chủ tịch Quốc hội Việt Nam và chứng kiến Lễ trao kỷ vật chiến tranh của các cựu chiến binh hai nước. Đây là hành động thể hiện sự tôn trọng thể chế chính trị của Việt Nam, tôn trọng lãnh đạo Việt Nam, không chỉ trong lời văn của Tuyên bố chung, mà cả trên thực tế. Đồng thời, đây là dịp tốt để Tổng thống Biden xây dựng và tăng cường quan hệ với Lãnh đạo cấp cao Việt Nam.

Công tác lễ tân, hậu cần, an ninh cũng là một thành công, lễ đón cấp Nhà nước, do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì diễn ra trọng thể, tại Phủ Chủ tịch trong tiết trời thu Hà Nội nắng vàng dịu nhẹ và phong cảnh rất đẹp. Chúng ta cũng bảo đảm an ninh, an toàn tuyệt đối cho Đoàn. Tổng thống Biden và đoàn Hoa Kỳ rất ấn tượng, rất hài lòng và nhiều lần trân trọng cảm ơn Tổng Bí thư, Lãnh đạo và nhân dân Việt Nam về sự đón tiếp chu đáo, thịnh tình và mến khách dành cho Đoàn.

Việc Việt Nam – Hoa Kỳ xác lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững là một mốc lịch sử trong quan hệ hai nước. Việc xác lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện sẽ mang lại những lợi ích gì cho cả hai nước?

Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện mang lại những lợi ích cả lâu dài và trước mắt cho hai phía:

Nói một cách khái quát, Việt Nam có cơ hội và điều kiện đưa quan hệ với Hoa Kỳ, đối tác có tầm quan trọng chiến lược, đi vào chiều sâu, hiệu quả, thực chất; phục vụ thiết thực mục tiêu phát triển, duy trì môi trường hòa bình ổn định, nâng cao uy tín, vị thế đất nước, như tinh thần nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Ở chiều ngược lại, Hoa Kỳ có điều kiện tăng cường quan hệ với Việt Nam, một đối tác có vai trò ngày càng quan trọng ở khu vực, thông qua đó tăng cường quan hệ với ASEAN và các nước trong khu vực nói chung; tranh thủ những cơ hội hợp tác mới để nâng cao vị thế, vai trò của Hoa Kỳ ở khu vực.

Khuôn khổ mới Đối tác chiến lược toàn diện sẽ tạo điều kiện để hai bên tăng cường hiểu biết lẫn nhau, xây dựng và củng cố lòng tin, nền tảng hết sức quan trọng trong mối quan hệ lâu dài giữa hai quốc gia trong nhiều năm tới.

Việc nâng cấp quan hệ sẽ tác động tích cực, làm tăng sự đồng thuận ở mỗi nước; tạo điều kiện huy động và tập trung nguồn lực cho các chương trình, kế hoạch hợp tác quan trọng mà hai bên cùng có lợi. Riêng đối với Hoa Kỳ, khuôn khổ quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện sẽ củng cố sự ủng hộ lưỡng đảng với quan hệ hai nước, từ đó tăng tính ổn định, bền vững, dễ đoán định trong chính sách của Hoa Kỳ đối với Việt Nam dù đảng nào cầm quyền ở Hoa Kỳ.

Một điều cần nhấn mạnh là khuôn khổ Đối tác chiến lược toàn diện không chỉ mang lại lợi ích cho nhân dân hai nước, mà còn đóng góp quan trọng cho hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững của khu vực và thế giới.

Thứ trưởng có thể chia sẻ về quá trình hai bên tiến đến Tuyên bố chung Việt Nam-Hoa Kỳ?

Nâng cấp quan hệ là bước tiến quan trọng, mở ra giai đoạn hợp tác mới, hay như lời Tổng thống Biden là “mở ra kỷ nguyên mới” trong quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ. Do đó, quá trình trao đổi tuyên bố chung rất sôi nổi và hào hứng; vì đây là quá trình rà soát lại 10 năm hợp tác đối tác toàn diện, khẳng định những nguyên tắc quan trọng là “kim chỉ nam” trong quan hệ hai nước như tôn trọng luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc, tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau; đồng thời, đề ra những phương hướng lớn cho hợp tác trong 10 năm tới và lâu hơn.

Quá trình trao đổi và đi đến thống nhất về Tuyên bố chung cho thấy, hai bên đều thể hiện thiện chí, thái độ cầu thị, tôn trọng, lắng nghe và hiểu biết lẫn nhau, mong muốn phát huy tối đa những lĩnh vực hợp tác hai bên cùng có lợi và hướng tới đóng góp cho hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững ở khu vực và trên thế giới.

Vậy các nội dung trong tuyên bố chung sẽ được hiện thực hóa thế nào trong thời gian tới? Lĩnh vực nào sẽ được ưu tiên thực hiện, thưa Thứ trưởng? 

Với 8 trang Tuyên bố chung, câu chữ rất ngắn gọn, chặt chẽ, có cảm tưởng khô khan, nhưng văn kiện này hàm chứa nhiều nội dung quan trọng và ý nghĩa với hợp tác hai nước thời gian tới và hai bên đều gửi gắm trong đó những mong ước, những kỳ vọng và cả những cảm xúc, như Đại sứ Hoa Kỳ tại Hà Nội Marc Knapper trả lời báo chí.

Với kinh nghiệm 10 năm quan hệ đối tác toàn diện, tôi tin tưởng chắc chắn rằng hai bên sẽ tích cực triển khai hiệu quả nội dung tuyên bố chung Đối tác Chiến lược toàn diện, trên cơ sở các khuôn khổ, cơ chế hiện có, cũng như sẽ được thiết lập trong thời gian tới. Quá trình này đòi hỏi nỗ lực rất lớn của mỗi bên, trong đó có các cơ quan chính quyền, Quốc hội, tổ chức, địa phương, doanh nghiệp... Mỗi năm, cần có lộ trình, kế hoạch cụ thể để đạt được mục tiêu đề ra và từng năm đều có kiểm điểm, đánh giá việc thực thi.

Quan sát các hoạt động của Tổng thống Biden trong 24 giờ thăm Việt Nam và qua nội dung Tuyên bố chung, các bạn sẽ thấy rõ các ưu tiên của quan hệ.

Trước hết, đó là trao đổi các chuyến thăm cấp cao lẫn nhau và tiếp xúc bên lề các diễn đàn khu vực và quốc tế; tăng cường hợp tác trên tất cả các kênh: Đảng, Nhà nước, Nghị viện, giao lưu nhân dân. Điều này rất quan trọng, góp phần tạo môi trường thuận lợi và động lực thúc đẩy hợp tác trên tất cả các lĩnh vực khác.

Thứ hai, kinh tế - thương mại – đầu tư tiếp tục chiếm ưu tiên cao, trong đó khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là lĩnh vực đột phá và hợp tác phát triển hạ tầng cơ sở, đào tạo nguồn nhân lực... là những lĩnh vực ưu tiên.

Cuộc gặp bàn tròn doanh nghiệp với sự chứng kiến của Tổng thống Biden và Thủ tướng Phạm Minh Chính là một điểm nhấn trong chương trình của Tổng thống và đã thể hiện một trong những trọng tâm của quan hệ thời gian tới.

Thứ ba, các lĩnh vực hợp tác khác được coi trọng gồm: khắc phục hậu quả chiến tranh, giáo dục đào tạo, hợp tác xử lý các vấn đề toàn cầu như tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình, ứng phó với biến đổi khí hậu, trong đó có khu vực đồng bằng sông Cửu Long, an ninh năng lượng, lương thực, nguồn nước, y tế, chống khủng bố...

Quan hệ đối ngoại của Việt Nam đã phát triển rất mạnh, qua đó tạo không gian, dư địa phát triển không chỉ trong quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ mà còn giúp cho quan hệ đối ngoại chung của Việt Nam cân đối, vững chắc hơn trong tương quan với các đối tác chủ chốt khác. Theo Thứ trưởng, chuyến thăm này đã thể hiện điểm sáng trong đối ngoại Việt Nam năm 2023 ra sao?

Việc xác lập khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ còn có những ý nghĩa vượt lên khuôn khổ quan hệ song phương, trong đó:

Một là, việc xác lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững với Hoa Kỳ là một cột mốc rất quan trọng trong tổng thể chính sách đối ngoại của ta. Lần đầu tiên, Việt Nam có quan hệ từ cấp độ Đối tác chiến lược với toàn bộ 05 nước Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (Trung Quốc, Nga, Hoa Kỳ, Anh và Pháp), qua đó tạo khuôn khổ quan hệ ổn định, lâu dài với các đối tác quan trọng, góp phần củng cố thế đối ngoại vững chắc cho đất nước.

Hai là, trong năm 2023 và những năm vừa qua, cùng với việc phát triển quan hệ với Hoa Kỳ, Việt Nam cũng đã tích cực thúc đẩy quan hệ với các nước láng giềng, khu vực, các đối tác lớn, quan trọng, các nước bạn bè truyền thống như Trung Quốc, Lào, Campuchia, Cuba, các nước ASEAN, Nga, Ấn Độ...

Điều này sẽ góp phần tạo ra cục diện đối ngoại rộng mở, thuận lợi, góp phần duy trì mỗi trường hòa bình, ổn định cho phát triển, tạo đan xen lợi ích sâu rộng, thúc đẩy hiện thực hóa các mục tiêu phát triển đến năm 2045 của Đại hội Đảng lần thứ XIII, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam.

Ba là, các hoạt động đối ngoại trong thời gian qua, trong đó có việc xác lập quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ một lần nữa khẳng định mạnh mẽ tính đúng đắn và là một kết quả quan trọng và nổi bật của đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, đa dạng hóa, đa phương hóa, hòa bình, hợp tác và phát triển, chính sách quốc phòng “bốn không” của Việt Nam.