Trình bày báo cáo nghiên cứu tiền khả thi về dự án này, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, tại kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XIV đã thông qua chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 với tổng chiều dài 654 km. Dự án này được chia làm 11 dự án thành phần, gồm 8 dự án đầu tư theo phương thức PPP và 3 dự án đầu tư công.

Do gặp nhiều khó khăn trong huy động đầu tư, tín dụng, ngày 5/8/2021, Chính phủ đã trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chuyển đổi 5/8 dự án thành phần từ phương thức PPP sang đầu tư công.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nhấn mạnh việc đầu tư hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông là cần thiết, đáp ứng nhu cầu vận tải trên hành lang kinh tế Bắc - Nam, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

HÀNH LANG VẬN TẢI QUAN TRỌNG NHẤT CẢ NƯỚC

"Hành lang vận tải trên trục Bắc - Nam có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước: kết nối trung tâm chính trị Thủ đô Hà Nội và trung tâm kinh tế TP.HCM, đi qua địa phận 32 tỉnh, thành phố, tác động đến 62,1% dân số, đóng góp 65,7% tổng sản phẩm trong nước, ảnh hưởng đến 74% các cảng biển (loại I, II), 75% các khu kinh tế của cả nước và đặc biệt là kết nối 4 vùng kinh tế trọng điểm, kết nối với 16/23 cảng hàng không với 91% lưu lượng hành khách", Bộ trưởng phân tích và nhấn mạnh đây là hành lang vận tải quan trọng nhất trong hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông cả nước.

Thay mặt cơ quan Thẩm tra sơ bộ dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, dự án thuộc các tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia, việc Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định là đúng quy định.

Theo ông Thanh, dự án được lập cơ bản phù hợp với chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn 2050 đã được phê duyệt. Tuy nhiên, do Quy hoạch tổng thể quốc gia vẫn chưa được quyết định, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, cập nhật trong quá trình lập, thẩm định quy hoạch có liên quan để bảo đảm tính liên kết, đồng bộ, kế thừa, ổn định của hệ thống quy hoạch.

Trong báo cáo thẩm tra, Ủy ban Kinh tế lưu ý về đầu tư theo quy mô mặt đường 17m cho 4 làn xe là chưa phù hợp với tiêu chuẩn của Việt Nam (4 lần xe với yêu cầu tốc độ 80-120km thì mặt đường phải có quy mô 24,75 m). 

Còn về phương án thiết kế sơ bộ và lựa chọn công nghệ chính, một số ý kiến đề nghị cần sớm hoàn chỉnh hướng tuyến của dự án; rà soát kỹ lưỡng để thích ứng với các tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng và giải pháp hiệu quả xử lý các khu vực có nền đất yếu, lưu ý các khu vực quốc phòng an ninh... 

Về sơ bộ phương án giải phóng mặt bằng, tái định cư, Ủy ban Kinh tế đề nghị trong quá trình triển khai các bước tiếp theo Chính phủ khẩn trương tổng kết kinh nghiệm giai đoạn trước và có các giải pháp chỉ đạo, điều hành quyết liệt và có chế tài gắn trách nhiệm đối với các cấp địa phương để bảo đảm được tiến độ giải phóng mặt bằng.

Về hình thức đầu tư, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu, đề xuất các giải pháp hữu hiệu để huy động nguồn vốn ngoài nhà nước cho các dự án giao thông PPP đã được Quốc hội phân bổ vốn theo kế hoạch. Đồng thời, cần khẩn trương rà soát, xử lý dứt điểm những tồn tại, hạn chế của các dự án giao thông BOT thời gian qua.

TRÌNH QUỐC HỘI TẠI KỲ HỌP BẤT THƯỜNG

Tại phiên thảo luận, đa số các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng thuận với chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 và tập trung cho ý kiến về các giải pháp để triển khai dự án nhanh chóng, hiệu quả nhất; bảo đảm về tiến độ, chất lượng dự án cũng như ổn định của hệ thống quy hoạch dự án với chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và quy hoạch có liên quan.

Phát biểu tại phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đồng tình với Tờ trình của Chính phủ và báo cáo Thẩm tra của Ủy ban Kinh tế đối về chủ trương đầu tư dự án này. Ông nhấn mạnh đây là dự án trọng điểm và nằm trong gói kích thích nền kinh tế nên Bộ Giao thông Vận tải cần tiếp thu tối đa các ý kiến đóng góp của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội và cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt trên cơ sở các quy định hiện hành để tổ chức thực hiện cho hiệu quả.

Chủ tịch Quốc hội cũng tán thành đề xuất giao dự án này cho Bộ Giao thông Vận tải làm chủ đầu tư.

"Chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 là dự án đặc biệt quan trọng và muốn triển khai nhanh, chỉ đạo tập trung thống nhất thì việc giao cho Bộ Giao thông Vận tải làm chủ đầu tư dự án là hợp lý", Chủ tịch Quốc hội phân tích.

Để triển khai dự án đúng tiến độ, theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, các Bộ ngành, địa phương cần tập trung vào công tác giải phóng mặt bằng và kế hoạch đấu thầu, phương thức đầu tư dự án. Ngoài việc hoàn thiện hồ sơ, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ Giao thông Vận tải cần lường hết các ý kiến của các đại biểu, có báo cáo tiếp thu giải trình, thống nhất giữa hồ sơ trình và thẩm tra đối với dự án.

Dự kiến, dự án dự án đường bộ cao tốc Bắc Nam phí đông giai đoạn 2021-2025 sẽ được trình Quốc hội xem xét và quyết định tại kỳ họp bất thường trong tháng này.