Vào đầu tháng 6/2022, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công bố kết quả nghiên cứu, sản xuất thành công vaccine phòng bệnh dịch tả lợn châu Phi (tên thương mại là NAVET-ASFVAC) do Công ty Cổ phần Thuốc Thú y Trung ương Navetco sản xuất.

Tại buổi công bố này, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến khẳng định: "Đến thời điểm này, chưa có quốc gia nào công bố sản xuất thành công vaccine dịch tả lợn châu Phi thương mại. Vì vậy, dư địa xuất khẩu vaccine phòng dịch tả lợn châu Phi được sản xuất tại Việt Nam sang các nước là rất lớn”.

NGƯỜI CHĂN NUÔI TỰ TIÊM VACCINE KHÔNG ĐÚNG QUY ĐỊNH? 

Tuy nhiên, hàng loạt sự cố lợn bị chết sau khi tiêm vaccine dịch tả lợn Châu Phi xảy ra tại các tỉnh Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi đang dấy lên câu hỏi về chất lượng của vaccine dịch tả lớn châu Phi?. Theo khẳng định của ông Nguyễn Văn Long, Quyền Cục trưởng Cục Thú y, đến nay những đàn lợn tiêm theo hướng dẫn của Cục Thú y đều phát triển tốt, tỷ lệ chết sau tiêm khoảng 0,6%, mức bình thường tương tự các vaccine thú y khác.

Ngay khi có thông tin phản ánh về hiện tượng lợn tiêm vacine NAVET-ASFVAC của Công ty Navetco bị chết, vào ngày 23/8, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã chỉ đạo Cục Thú y thành lập nhiều đoàn công tác cùng các đơn vị liên quan của 3 tỉnh nói trên và Navetco kiểm tra thực tế, xác định nguyên nhân, hướng dẫn các địa phương thống kê chính xác số lợn có phản ứng, chết, kịp thời báo cáo đầy đủ, chính xác tình hình sử dụng và giám sát sau tiêm.

Ông Long cho biết tại Bình Định, nhiều người chăn nuôi đề nghị được cung cấp vaccine để tự tiêm phòng cho các loại lợn (lợn nái, đực giống, lợn con theo mẹ và lợn thịt) với tổng cộng 4.950 liều. Số vaccine này được sử dụng không có giám sát của cơ quan thú y, không đúng với chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và hướng dẫn của Cục Thú y.

Còn tại Phú Yên và Quảng Ngãi, dù không được chọn tiêm vaccine, không có trong văn bản chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và hướng dẫn của Cục Thú y, nhưng người dân tại huyện Phú Hòa, Sông Hinh, Tây Hòa, Tuy An và thị xã Đông Hòa (Phú Yên) đã mua 900 liều vaccine để tự tiêm cho đàn lợn; huyện Sơn Tịnh (Quảng Ngãi) cũng tự mua 500 liều và tự tiêm 450 liều. Hậu quả, 756 con lợn tiêm vaccine tại Phú Yên có phản ứng sau tiêm, 431 con bị chết. Con số này tại Quảng Ngãi là 258 lợn phản ứng và 30 chết. 

Nguyên nhân chủ quan được Đoàn công tác Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định là do cung ứng, bán vaccine trực tiếp cho thú y cơ sở và người chăn nuôi tự tiêm không đúng đối tượng chỉ định.

Cụ thể, khuyến cáo của Navetco chỉ tiêm vaccine cho lợn từ 8-10 tuần tuổi, nhưng người dân lại tiêm cho tất cả các loại lợn (lợn nái, đực giống, lợn con theo mẹ...). Người chăn nuôi do không tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp vệ sinh, sát trùng, sử dụng chung kim tiêm, dẫn đến lây lan virus dịch tả lợn Châu Phi thực địa trong quá trình tiêm.

Ông Long cho biết từ đầu tháng 7/2022 đến ngày 26/8, Navetco cung ứng tổng cộng 23.344 liều vaccine tới 20 tỉnh, thành phố, bao gồm: 4.494 liều vaccine để địa phương sử dụng theo chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; 17.750 liều cung ứng nhưng không có giám sát của cơ quan thú y, không đúng với tinh thần chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và hướng dẫn của Cục Thú y và còn 1.100 liều chưa sử dụng.

CƠ QUAN CHỨC NĂNG XỬ LÝ THẾ NÀO?

Hậu quả đã có, song những giải đáp từ phía Cục Thú y vẫn khiến nhiều nông dân chăn nuôi thấy chưa thỏa đáng.

Theo tìm hiểu của phóng viên VnEconomy, nhiều nông dân chăn nuôi vẫn băn khoăn cho rằng trước đây, khi xảy ra những đợt dịch cúm gia cầm, lở mồm long móng thì Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhập vaccine về và cấp phát, tiêm phòng miễn phí cho chăn nuôi nông hộ trên toàn quốc. Thế nhưng, vaccine dịch tả lợn châu Phi vừa mới công bố sản xuất thành công, chưa khảo nghiệm diện rộng mà đã đưa ra thương mại, bán tự do trên thị trường, thì có quá vội vàng?

Theo thông báo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, từ ngày 3/6/2022 là triển khai tiêm khảo nghiệm cho chăn nuôi nông hộ trên diện hẹp chỉ tại một số tỉnh, với 600.000 liều. Ở giai đoạn này, việc tiêm vaccine là do cán bộ ngành thú y ở các địa phương thực hiện, được giám sát chặt chẽ, lấy mẫu đánh giá lưu hành virus vaccine và đáp ứng miễn dịch bảo hộ. Sau đó, giai đoạn 2 sẽ chỉ thực hiện sau khi có báo cáo đánh giá kết quả sử dụng 600.000 liều vaccine, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ xem xét chỉ đạo sử dụng vaccine trên phạm vi toàn quốc.

Chủ trương này có thể hiểu hiện vẫn đang là khảo nghiệm nông hộ trên diện hẹp để đánh giá hiệu quả của vaccine, tức có thể coi những đàn lợn trong nông hộ vẫn chỉ là “chuột bạch” để thí nghiệm đánh giá hiệu lực vaccine. Lẽ ra trong giai đoạn này, vaccine dịch tả lợn châu Phi chỉ được cấp phát và tiêm không thu tiền.

Thế nhưng Navetco đã công khai bán vaccine dịch tả lợn châu Phi ra thị trường trong thời gian qua, và bán ở  những địa phương không có trong chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, như vậy có vi phạm các quy định?

Được biết sau những sự cố, Công ty Navetco đã cam kết hỗ trợ 2 triệu đồng với lợn nái và lợn đực giống; 1 triệu đồng với lợn thịt bị chết sau tiêm vaccine NAVET-ASFVAC. Bên cạnh đó, Công ty cũng hỗ trợ miễn phí thuốc, chất bổ trợ để điều trị triệu chứng, nâng cao thể trạng những con lợn có phản ứng sau tiêm phòng. Sau khi có kết quả thống kê rà soát chính xác từ phía các địa phương và cơ quan chức năng sẽ có những tính toán hỗ trợ cụ thể hơn.

Cục Thú y vừa có Công văn số 1350/TY-QLT gửi tỉnh Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi, cùng các tỉnh, thành phố có sử dụng vacine và Công ty Navetco đề nghị nghiêm túc rút kinh nghiệm, chấn chỉnh công tác tổ chức giám sát sử dụng vaccine, đặc biệt là việc mở rộng đối tượng tiêm vaccine nhưng không có hướng dẫn sử dụng, không có giám sát của cơ quan thú y.

Cục Thú y giao Công ty Navetco báo cáo đầy đủ, chính xác về tình hình cung ứng, sử dụng và giám sát sau tiêm phòng vaccine theo đúng chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hướng dẫn của Cục. Phối hợp với địa phương hoàn thành công tác hỗ trợ kinh phí, xử lý các trường hợp có lợn chết trước ngày 31/8. Bố trí lực lượng cán bộ kỹ thuật có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm tại Bình Định, Phú Yên và Quảng Ngãi để tổ chức khắc phục sự cố.

Cục Thú y cũng yêu cầu khẩn trương rà soát, xác định chính xác nguyên nhân, sự bất thường trong quá trình triển khai sử dụng vacxin. Hỗ trợ, cung ứng thuốc, hóa chất sát trùng, tiêu độc cho các địa phương, các hộ chăn nuôi có lợn phản ứng, chết sau khi sử dụng vaccine.