Sửa luật có ngăn được Việt Nam thành “bãi rác công nghệ”? Đây là câu hỏi được Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đặt ra với ban soạn thảo dự án Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ khi Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét dự án luật này, sáng 13/9.

Trình dự án luật, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh nêu rõ sự cần thiết phải sửa đổi luật. Đó là Luật Chuyển giao công nghệ sau gần một thập kỷ đi vào cuộc sống đã bộc lộ một số vướng mắc, bất cập.

Chẳng hạn, quy định không bắt buộc đăng ký hợp đồng chuyển giao công nghệ tại cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền đã bộc lộ mặt trái là Nhà nước không có công cụ pháp lý để kiểm soát và ngăn chặn được các luồng công nghệ lạc hậu du nhập vào Việt Nam cũng như hành vi chuyển giá thông qua hoạt động chuyển giao công nghệ.

Thẩm tra dự án luật, Uỷ ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, hoạt động chuyển giao công nghệ là vấn đề rất quan trọng vì vị thế của một quốc gia gắn chặt với trình độ công nghệ của quốc gia đó.

Tuy nhiên, tốc độ đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp thời gian qua rất thấp, chưa đạt như mong muốn (10%/năm), một số ngành, lĩnh vực như nhiệt điện, xi măng, mía đường, luyện cán thép, khai khoáng… vẫn sử dụng công nghệ lạc hậu.

Việt Nam vẫn chuyển giao công nghệ thông qua mua máy móc, thiết bị phần lớn đã lạc hậu 2 - 3 thế hệ là chính... Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng nhấn mạnh.

Cơ quan thẩm tra cho rằng với tình trạng công nghệ như vậy thì việc chỉ sửa, bổ sung 16/61 điều của Luật Chuyển giao công nghệ 2006 là chưa thể đáp ứng yêu cầu.

Ông Dũng cho biết, quá trình thẩm tra đã có rất nhiều ý kiến góp ý điều chỉnh hầu hết các điều luật và cho rằng dự thảo luật cần đưa ra những quy định khắc phục tình trạng không kiểm soát được công nghệ và máy móc, thiết bị nhập khẩu, có thể biến Việt Nam thành một “bãi rác công nghệ”, đẩy lùi sự phát triển của đất nước.

Cơ quan thẩm tra cũng nhấn mạnh, ban soạn thảo cần nghiêm túc đề ra các giải pháp cụ thể để giải quyết hạn chế, tồn tại đặc biệt là không để tái diễn tình trạng nhập khẩu công nghệ và thiết bị lạc hậu vào Việt Nam.

Việc sửa luật, theo cơ quan thẩm tra cần khắc phục tình trạng “lỗ hổng” trong kiểm soát công nghệ hiện nay, nhất là đối với việc kiểm tra sau chuyển giao công nghệ, như trường hợp Formosa, dự án bauxite Tây Nguyên, các dự án chế biến gỗ dăm, xây dựng, xăng sinh học...

Chủ tịch Quốc hội băn khoăn, luật này sửa như vậy có ngăn chặn được việc Việt Nam thành một “bãi rác công nghệ” hay không? Với mức độ sửa 16 điều thì có giải quyết được tất cả các bất cập, có thực hiện đầy đủ nội dung tư tưởng để phát triển thị trường khoa học công nghệ hay không?

Bộ trưởng Chu Ngọc Anh hồi âm, nếu chỉ sửa đổi bổ sung 16 điều thì không thể giải quyết được tất cả các vấn đề, nhưng không nhất thiết chỉ dừng lại ở 16 điều.

Bộ trưởng cũng báo cáo thêm là vấn đề kiểm soát công nghệ, điển hình như với Formosa thì cần phải xem xét đến nhiều luật liên quan khác, chứ không chỉ có Luật Chuyển giao công nghệ.

Với băn khoăn là đề nghị sửa toàn diện, tại sao cơ quan thẩm tra vẫn đồng ý trình dự án luật chỉ sửa 16 điều ra Quốc hội, Chủ nhiệm Phan Xuân Dũng nói đã thảo luận kỹ với ban soạn thảo về các điều cần sửa đổi. Theo đó thì nội dung sửa đổi  bổ sung sẽ có thể thêm 20 điều nữa.

Thêm một lần nhắc lại câu hỏi là sửa luật có khắc được tình trạng Việt Nam đang và sẽ trở thành “bãi rác công nghệ” hay không, Chủ tịch Nguyễn Thị Kim Ngân yêu cầu Chính phủ cần chuẩn bị thêm để sửa đổi bao quát hơn, toàn diện hơn, phù hợp với yêu cầu hiện nay.

Lấy điển hình Formosa, Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhấn mạnh, công nghệ lạc hậu không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn ảnh hưởng đến trật tự trị an, an sinh xã hội.

Đất nước đang phải chịu đựng công nghệ lạc hậu, theo ông, có cả lý do từ luật và cả tổ chức thực hiện đều chưa đáp ứng yêu cầu.

Kết lại, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra hoàn thiện dự án luật dự án luật theo hướng sửa dổi toàn diện và sẽ trình Quốc hội thông qua theo quy trình hai kỳ họp.