Tổ chức nghiên cứu kinh tế vĩ mô Fitch Solutions thuộc Tập đoàn Fitch dự báo thị trường gạo toàn cầu sẽ rơi vào tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nhất hai thập kỷ trong năm 2023. Sự thiếu hụt ở mức độ này đối với một trong những loại ngũ cốc được canh tác nhiều nhất thế giới được dự báo sẽ ảnh hưởng tới các nước nhập khẩu gạo lớn.

CUNG GẠO BỊ HẠN CHẾ

“Trên phạm vi toàn cầu, tác động rõ rệt nhất của tình trạng thiếu gạo là giá gạo đã và vẫn đang ở mức cao nhất trong một thập kỷ”, CNBC dẫn lời ông Charles Hart, nhà phân tích hàng hóa của Fitch Solutions, nói.

Trong báo cáo nghiên cứu ngày 4/4 của Fitch Solutions, tổ chức này dự báo giá dạo sẽ vẫn neo quanh mức cao hiện tại cho tới năm 2024.

Từ đầu năm đến nay, giá gạo bình quân là 17,3 USD/cwt và được dự báo sẽ chỉ giảm xuống 14,5 USD/cwt vào năm 2024. Cwt là đơn vị đo đối với một số loại hàng hóa như gạo, tương đương 50,8 kg.

“Vì gạo là mặt hàng lương thực chính tại nhiều thị trường châu Á, nên giá gạo là yếu tố chính quyết định lạm phát giá thực phẩm và an ninh lương thực, đặc biệt là với các hộ gia đình thuộc nhóm nghèo nhất”, ông Hart cho biết.

Báo cáo của Fitch Solution dự báo trong năm 2023, toàn cầu sẽ thiếu khoảng 8,7 triệu tấn gạo.

Tình trạng thiếu gạo xảy ra một phần do cuộc chiến tranh đang diễn ra tại Ukraine cũng như thời tiết xấu tại các quốc gia sản xuất gạo lớn như Trung Quốc và Pakistan.

Trong nửa cuối năm 2022, nhiều vùng nông nghiệp ở Trung Quốc - nước sản xuất gạo lớn nhất thế giới - bị ảnh hưởng nặng nề bởi lũ lụt và mưa lớn vào mùa hè.

Theo công ty phân tích nông nghiệp Gro Intelligence, lượng mưa tích lũy tại tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông - hai trung tâm sản xuất lúa gạo lớn Trung Quốc, đang ở mức cao thứ hai trong ít nhất 20 năm qua.

Tương tự, Pakistan, quốc gia chiếm 7,6% thương mại gạo toàn cầu, cũng chứng kiến sản lượng gạo năm 2022 giảm 31% so với năm trước đó do lũ lụt nghiêm trọng. Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) mô tả tác động của tình trạng này là “nghiêm trọng hơn so với dự báo ban đầu”.

Tình trạng thiếu hụt cũng bắt nguồn một phần từ “sự suy giảm sản lượng thu hoạch hàng năm do nắng nóng gay gắt, hạn hán ở Trung Quốc cũng như lũ lụt nghiêm trọng ở Pakistan”, ông Hart chỉ ra.

Theo một nghiên cứu khoa học, lúa là cây trồng dễ bị tổn thương nhất và có khả năng mất mùa cao nhất khi xảy ra hiện tượng El Nino.

Cũng theo ông Hart, bên cạnh những thách thức về nguồn cung, gạo cũng đang là một lựa chọn thay thế hấp dẫn trong bối cảnh giá một số loại ngũ cốc lớn khác tăng vọt kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra đầu năm ngoái. Do đó, nhu cầu gạo tăng lên đáng kể.

NHỮNG ĐỐI TƯỢNG NÀO SẼ BỊ ẢNH HƯỞNG?

Theo ông Oscar Tjakra, nhà phân tích cấp cao tại ngân hàng nông nghiệp và thực phẩm toàn cầu Rabobank, sản lượng gạo sụt giảm tại các quốc gia khác như Mỹ và khu vực EU cũng đang góp phần vào tình trạng thiếu hụt mặt hàng này trên toàn cầu

“Tình trạng sụt giảm sản lượng gạo toàn cầu sẽ làm gia tăng chi phí nhập khẩu gạo đối với một số nước nhập khẩu gạo lớn như Indonesia, Philippines, Malaysia và các quốc gia châu Phi trong năm 2023”, ông Tjakra nhận định.

Còn theo bà Kelly Goughary, nhà phân tích nghiên cứu cấp cao tại Gro Intelligence, nhiều quốc gia sẽ buộc phải giảm kho dự trữ gạo trong nước.

“Các quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi tình trạng thiếu hụt gạo sẽ là những nước vốn đang chứng kiến lạm phát giá lương thực trong nước cao như Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và một số nước châu Phi”, bà Goughary phát biểu.

Theo ông Hart của Fitch Solution, thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu, vốn ở trong trạng thái thắt chặt hơn so với các loại ngũ cốc lớn khác, đang chịu tác động lớn bởi các biện pháp hạn chế xuất khẩu gạo của Ấn Độ. Tháng 9 năm ngoái, Ấn Độ đã cấm xuất khẩu gạo tấm - động thái mà ông Hart cho là một “nguyên nhân chính khiến giá gạo tăng”.

Tuy nhiên, Fitch Solutions nhận định tình trạng thiếu hụt gạo có thể sẽ sớm qua đi và  thị trường gạo toàn cầu sẽ “trở về trạng thái gần như cân bằng trong năm 2024”.

“Điều này có thể khiến hợp đồng tương lai gạo giảm xuống dưới mức của năm 2022, nhưng vẫn cao hơn 1/3 so với mức trung bình giai đoạn trước đại dịch Covid (2015-2019), một phần do dự trữ sẽ sớm được bổ sung sau thời gian sụt giảm trên diện rộng”, báo cáo của Fitch Solutions viết. “Chúng tôi tin rằng thị trường gạo sẽ sớm trở lại trạng thái dư thừa vào năm 2024/2025 và nguồn cung sau đó tiếp tục được nới lỏng trong trung hạn”.

“Chúng tôi cho rằng sản lượng gạo toàn cầu sẽ phục hồi mạnh trong năm 2023/2024, với tổng sản lượng tăng khoảng 2,5% so với một năm trước”, báo cáo của Fitch Solutions dự báo, đồng thời nhận định Ấn Độ sẽ là một “động lực quan trọng” đối với sản lượng gạo toàn cầu trong 5 năm tới.

Dù vậy, sản lượng gạo vẫn phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời tiết. Dù Cơ quan Khí tượng Ấn Độ dự báo nước này sẽ ghi nhận lượng mưa “bình thường”, nhưng các dự báo về nắng nóng gay gắt và sóng nhiệt trong quý 2 và 3/2023 tiếp tục là mối đe dọa với vụ thu hoạch lúa mì của nước này.

Các quốc gia khác cũng không nằm ngoài vòng ảnh hưởng.

“Là nước sản xuất gạo và lúa mỳ lớn nhất thế giới, Trung Quốc đang hứng chịu đợt hạn hán nghiêm trọng nhất trong hơn 2 thập kỷ tại các vùng trồng gạo”, bà Goughary cho biết. “Tương tự, các quốc gia trồng gạo lớn ở châu Âu như Pháp, Đức và Anh, cũng đang chịu đợt hạn hán nghiêm trọng nhất 20 năm qua”.