TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
Thế giới còn lại gì trong kỷ nguyên Internet?
Rất nhiều thói quen cũng như kỹ thuật công nghệ đã trở nên lỗi thời và chìm vào quên lãng trong thời đại Internet
Thật khó tưởng tượng cuộc sống sẽ thế nào nếu thiếu đi những thói quen hay công nghệ từng “làm mưa làm gió” trong thập niên trước.
Tuy nhiên, theo tạp chí Newsweek, trong thế giới hiện tại, khi mà sự kết nối hiển hiện ở mọi nơi, thì một vài giá trị truyền thống hoặc một số thứ đơn giản từ lâu đã không còn được chúng ta lưu tâm tới.
Chẳng hạn như những điều dưới đây:
Ngày làm việc từ 9h sáng tới 5h chiều
Không rõ trước khi điện thoại thông minh ra đời đã có bao nhiêu người chủ tôn trọng thời gian làm việc từ 9 giờ sáng tới 5 giờ chiều, nhưng chắc chắn là số đó đã giảm bớt kể từ khi Internet cho phép gửi những yêu cầu công việc tới hòm thư của nhân viên suốt ngày lẫn đêm. Bỏ lại công việc ở cơ quan? Đó không phải là thứ dễ làm trong thời đại Internet.
Các cửa hàng cho thuê băng đĩa
25 năm trước, Blockbuster đã sáng lập ra cửa hàng cho thuê băng đĩa đầu tiên, mà sau đó trở thành một chuỗi cửa hàng chĩu chịt tại hơn 3.000 điểm. Tuy nhiên, tháng 9 vừa qua, công ty này đã phải đệ đơn xin phá sản, tiếp bước những đối thủ của nó trước đây.
Có lẽ sự suy sụp của chuỗi cửa hàng này bắt nguồn từ Netflix, hãng cho thuê DVD qua email, và cả sự lan tràn trên mạng những bộ phim hợp pháp cũng như bất hợp pháp. Thậm chí, CEO của Netflix còn nói rằng, truyền tải các bộ phim trên mạng giờ là ưu tiên chính của hãng.
Sức tập trung
Chuyện vừa gõ máy tính một bài tiểu luận vừa bật cửa số Facebook có lẽ không phải là chuyện lạ. Càng ngày càng có nhiều người cho rằng, Internet là nguyên nhân khiến giới trẻ ngày nay bị xao lãng, chẳng hạn như thay vì đọc một cuốn sách lại truy cập vào mạng xã hội.
Tuy nhiên, không phải hết thảy mọi người đều đồng ý rằng, sự phân tâm trong một thế giới thông tin khi bạn có thể tiếp cận chỉ bằng đầu ngón tay, là một điều xấu.
Phép lịch sự
Trong số tất cả các tiện ích có trên Internet, thì sự ẩn danh trên mạng có lẽ là một trong những vấn đề đi ngược với phép lịch thiệp của xã hội.
Những người ẩn danh trên Internet, từ kẻ thích đả kích cay độc trong phần bình luận cuối bài cho tới những blogger phát tán ảnh chụp người nổi tiếng trong tư thế không mấy đẹp đẽ để làm trò vui, đã từ bỏ cái mà biên tập viên Matthew Moore của tờ Telegraph gọi là "nghệ thuật phản đối lịch sự".
Đĩa CD
Đầu tiên là sự ra đời loại nhạc nén MP3, giúp cho việc lưu trữ những bài hát vào ổ cứng dễ dàng hơn. Sau đó là sự xuất hiện của Napster và các dịch vụ chia sẻ file trực tuyến khác, khiến việc trao đổi những bản nhạc MP3 trở nên dễ dàng hơn, bất chấp điều đó là không hợp pháp.
Và gần đây nhất, máy nghe nhạc iPod của hãng công nghệ Apple, đã nhanh chóng trở thành một trào lưu tiêu dùng trong xã hội và biến các đĩa CD từng một thời "làm mưa làm gió" trở thành những món đồ được rao bán trong những ngày hội đồ cũ, bên cạnh những chiếc đèn cổ lỗi, những cuốn băng cát-xét cũ kỹ.
Danh bạ điện thoại
Bạn hãy thử nhớ lại xem khi nào thì bạn cố gắng tìm kiếm một cửa hàng bánh bằng cách mở cuốn danh bạ điện thoại và lật giở tới trang tên các địa chỉ bắt đầu với chữ cái “B”? Nếu bạn lớn lên trong thời đại với Goolge và Yahoo, thì câu trả lời có lẽ là không.
Ngày nay, các công cụ tìm kiếm trực tuyến có thể giúp chúng ta chọn lọc từ muôn ngàn thông tin trên Internet để lấy được một mẩu tin nào đó từ những cuốn sách dày cộm như danh bạ điện thoại. Tuy nhiên, trong trường hợp bạn là người luyến tiếc quá khứ, bạn cũng có thể "lật giở" danh bạ điện thoại trực tuyến.
Thư viết tay
Những đôi tình nhân bị ngăn sông cách núi ngày nay có rất nhiều cách để liên lạc với nhau, nhưng viết thư không còn là sự chọn lựa đầu tiên của họ.
Ngày nay, trên Internet có hầu hết các loại thư, bao gồm cả thư chia tay. Theo một blogger, chuyện chia tay thậm chí có thể tuyên bố một cách đơn giản bằng cách thay đổi trạng thái (status) trên Facebook.
Các kì nghỉ
Khi việc truy cập vào Internet có thể thực hiện ở bất cứ đâu trên thế giới, thì liệu một kỳ nghỉ có thực sự là nghỉ ngơi?
Khó mà nói được, nhưng chúng ta có thể thấy, trong những ngày tháng trước khi có thư điện tử, việc rời văn phòng để tận hưởng những ngày nghỉ thực sự nhàn nhã bên bờ biển dễ dàng hơn nhiều. Khi đó, bạn có thể cầm một cuốn sách để đọc, thay vì trên tay một chiếc điện thoại thông minh.
Sự riêng tư
Khi nhà báo nổi tiếng Jessica Bennett của tờ Newsweek yêu cầu một công ty chuyên cung cấp dịch vụ bảo mật thông tin cá nhân trực tuyến tìm kiếm tất cả các tin tức về cô ấy, công ty này đã tìm ra số thẻ an sinh xã hội của Bennett chỉ trong vòng có 30 phút.
Một người biết sử dụng Internet phổ thông nhất cũng có thể đào xới mọi ngóc ngách đời tư của chúng ta. Từ chuyện chúng ta ở đâu, làm gì, có mấy đứa con, chúng có đáng yêu, nghe lời không, ngay cả chuyện chúng ta đang yêu hay sắp chia tay ai...
Sở dĩ như vậy là bởi những thông tin đó đã nằm "chình ình" trên các blog, mạng xã hội Facebook, Twitter... ở chế độ công khai. Trên mạng, mọi thông tin về thói quen, nơi ở, sở thích cá nhân đều có thể bị phơi bày dưới vài động tác nhấp chuột.
Sự thật
Internet mang tới cho tất cả mọi người một diễn đàn công khai, giá rẻ, nếu không nói là miễn phí. Điều này không nhất thiết là xấu, trừ khi bạn nhận thấy ai đó có thể truyền đi những thông tin sai lệch. Những ví dụ về việc đưa ra những tuyên bố sai sự thật gây xôn xao dư luận có rất nhiều.
Các chính trị gia, học giả, nhà vận động hành lang và những blogger đã đưa ra quá nhiều tuyên bố sai lệch, đến nỗi các tổ chức báo chí và các trường đại học đã phải đưa ra hơn hai tá hệ thống kiểm tra sự thật nhằm ngăn chặn sự phát tán các điều dối trá. Nổi tiếng nhất là PolitiFact, đã dành giải Pulitzer cho các nỗ lực của mình trong suốt cuộc bầu cử năm 2008.
Máy chụp ảnh lấy ngay và các loại phim chụp
Rõ ràng, công nghệ kỹ thuật số đã cho phép các nghệ sỹ nhiếp ảnh thay thế phòng tối bằng Photoshop. Và những chiếc máy ảnh kỹ thuật số nhỏ gọn đã giúp mang lại sự hài lòng ngay lập tức, thay cho những bức ảnh lỗi thời chui ra từ các máy chụp ảnh lấy ngay Polaroid.
Tuy nhiên, nếu không có Internet để chia sẻ những bức ảnh kỹ thuật số, thì khó có thể tưởng tượng được những hình ảnh đó làm sao có thể lan truyền nhanh đến như vậy. Bạn phải nhờ Internet để gửi đi những bức ảnh chụp chú mèo dễ thương hay những em bé ngộ nghĩnh.
Những cuốn sách tham khảo
Những cuốn sách nặng trịch được lưu giữ trang trọng trong các thư viện quốc gia hiện đã trở nên lỗi thời, khi mà phần lớn thông tin trong chúng có thể được truy cập từ Internet.
Tất cả các hình thức truyền thông kiểu in ấn đều đang vật lộn tìm chỗ đứng trong kỷ nguyên Internet. Bách khoa toàn thư bị lép vế so với những đối thủ cạnh tranh kém tin cậy hơn nhưng lại nhanh chóng hơn như Wikipedia. Tại sao phải mang theo bên mình một cuốn từ điển, từ điển chuyên ngành hay tập bản đồ khi mà bạn có thể truy cập Internet và Google?
Những cuốn kỷ yếu
Internet có lẽ không “giết chết” những cuốn kỷ yếu, nhưng hiện tại, với Facebook, các học sinh trung học có thể tìm thấy danh sách bạn bè của mình trên mạng với đầy đủ hình ảnh và các lưu chú cá nhân.
Một số trang web khác như MyYearbook.com cũng nở rộ, trong khi nhiều trường học cho ra mắt những phiên bản kỷ yếu kỹ thuật số, được copy trên đĩa quang hoặc ngay trên trang web, thay cho bản in giấy trước kia.
Rạp phim người lớn
Những bức ảnh, phim ảnh người lớn từng có thời rất khó khăn mới có thể mua được, hiện ai cũng có thể tìm thấy dễ dàng trên Internet chỉ cần có kết nối mạng và xác nhận mình đã đủ 18 tuổi.
Một số người coi sự phát tán những bộ phim người lớn trên mạng Internet như một tai họa, bởi nó đã khiến những rạp chiếu bóng dành riêng cho loại phim này trở nên lỗi thời.
Tuy nhiên, theo tạp chí Newsweek, trong thế giới hiện tại, khi mà sự kết nối hiển hiện ở mọi nơi, thì một vài giá trị truyền thống hoặc một số thứ đơn giản từ lâu đã không còn được chúng ta lưu tâm tới.
Chẳng hạn như những điều dưới đây:
Ngày làm việc từ 9h sáng tới 5h chiều
Không rõ trước khi điện thoại thông minh ra đời đã có bao nhiêu người chủ tôn trọng thời gian làm việc từ 9 giờ sáng tới 5 giờ chiều, nhưng chắc chắn là số đó đã giảm bớt kể từ khi Internet cho phép gửi những yêu cầu công việc tới hòm thư của nhân viên suốt ngày lẫn đêm. Bỏ lại công việc ở cơ quan? Đó không phải là thứ dễ làm trong thời đại Internet.
Các cửa hàng cho thuê băng đĩa
25 năm trước, Blockbuster đã sáng lập ra cửa hàng cho thuê băng đĩa đầu tiên, mà sau đó trở thành một chuỗi cửa hàng chĩu chịt tại hơn 3.000 điểm. Tuy nhiên, tháng 9 vừa qua, công ty này đã phải đệ đơn xin phá sản, tiếp bước những đối thủ của nó trước đây.
Có lẽ sự suy sụp của chuỗi cửa hàng này bắt nguồn từ Netflix, hãng cho thuê DVD qua email, và cả sự lan tràn trên mạng những bộ phim hợp pháp cũng như bất hợp pháp. Thậm chí, CEO của Netflix còn nói rằng, truyền tải các bộ phim trên mạng giờ là ưu tiên chính của hãng.
Sức tập trung
Chuyện vừa gõ máy tính một bài tiểu luận vừa bật cửa số Facebook có lẽ không phải là chuyện lạ. Càng ngày càng có nhiều người cho rằng, Internet là nguyên nhân khiến giới trẻ ngày nay bị xao lãng, chẳng hạn như thay vì đọc một cuốn sách lại truy cập vào mạng xã hội.
Tuy nhiên, không phải hết thảy mọi người đều đồng ý rằng, sự phân tâm trong một thế giới thông tin khi bạn có thể tiếp cận chỉ bằng đầu ngón tay, là một điều xấu.
Phép lịch sự
Trong số tất cả các tiện ích có trên Internet, thì sự ẩn danh trên mạng có lẽ là một trong những vấn đề đi ngược với phép lịch thiệp của xã hội.
Những người ẩn danh trên Internet, từ kẻ thích đả kích cay độc trong phần bình luận cuối bài cho tới những blogger phát tán ảnh chụp người nổi tiếng trong tư thế không mấy đẹp đẽ để làm trò vui, đã từ bỏ cái mà biên tập viên Matthew Moore của tờ Telegraph gọi là "nghệ thuật phản đối lịch sự".
Đĩa CD
Đầu tiên là sự ra đời loại nhạc nén MP3, giúp cho việc lưu trữ những bài hát vào ổ cứng dễ dàng hơn. Sau đó là sự xuất hiện của Napster và các dịch vụ chia sẻ file trực tuyến khác, khiến việc trao đổi những bản nhạc MP3 trở nên dễ dàng hơn, bất chấp điều đó là không hợp pháp.
Và gần đây nhất, máy nghe nhạc iPod của hãng công nghệ Apple, đã nhanh chóng trở thành một trào lưu tiêu dùng trong xã hội và biến các đĩa CD từng một thời "làm mưa làm gió" trở thành những món đồ được rao bán trong những ngày hội đồ cũ, bên cạnh những chiếc đèn cổ lỗi, những cuốn băng cát-xét cũ kỹ.
Danh bạ điện thoại
Bạn hãy thử nhớ lại xem khi nào thì bạn cố gắng tìm kiếm một cửa hàng bánh bằng cách mở cuốn danh bạ điện thoại và lật giở tới trang tên các địa chỉ bắt đầu với chữ cái “B”? Nếu bạn lớn lên trong thời đại với Goolge và Yahoo, thì câu trả lời có lẽ là không.
Ngày nay, các công cụ tìm kiếm trực tuyến có thể giúp chúng ta chọn lọc từ muôn ngàn thông tin trên Internet để lấy được một mẩu tin nào đó từ những cuốn sách dày cộm như danh bạ điện thoại. Tuy nhiên, trong trường hợp bạn là người luyến tiếc quá khứ, bạn cũng có thể "lật giở" danh bạ điện thoại trực tuyến.
Thư viết tay
Những đôi tình nhân bị ngăn sông cách núi ngày nay có rất nhiều cách để liên lạc với nhau, nhưng viết thư không còn là sự chọn lựa đầu tiên của họ.
Ngày nay, trên Internet có hầu hết các loại thư, bao gồm cả thư chia tay. Theo một blogger, chuyện chia tay thậm chí có thể tuyên bố một cách đơn giản bằng cách thay đổi trạng thái (status) trên Facebook.
Các kì nghỉ
Khi việc truy cập vào Internet có thể thực hiện ở bất cứ đâu trên thế giới, thì liệu một kỳ nghỉ có thực sự là nghỉ ngơi?
Khó mà nói được, nhưng chúng ta có thể thấy, trong những ngày tháng trước khi có thư điện tử, việc rời văn phòng để tận hưởng những ngày nghỉ thực sự nhàn nhã bên bờ biển dễ dàng hơn nhiều. Khi đó, bạn có thể cầm một cuốn sách để đọc, thay vì trên tay một chiếc điện thoại thông minh.
Sự riêng tư
Khi nhà báo nổi tiếng Jessica Bennett của tờ Newsweek yêu cầu một công ty chuyên cung cấp dịch vụ bảo mật thông tin cá nhân trực tuyến tìm kiếm tất cả các tin tức về cô ấy, công ty này đã tìm ra số thẻ an sinh xã hội của Bennett chỉ trong vòng có 30 phút.
Một người biết sử dụng Internet phổ thông nhất cũng có thể đào xới mọi ngóc ngách đời tư của chúng ta. Từ chuyện chúng ta ở đâu, làm gì, có mấy đứa con, chúng có đáng yêu, nghe lời không, ngay cả chuyện chúng ta đang yêu hay sắp chia tay ai...
Sở dĩ như vậy là bởi những thông tin đó đã nằm "chình ình" trên các blog, mạng xã hội Facebook, Twitter... ở chế độ công khai. Trên mạng, mọi thông tin về thói quen, nơi ở, sở thích cá nhân đều có thể bị phơi bày dưới vài động tác nhấp chuột.
Sự thật
Internet mang tới cho tất cả mọi người một diễn đàn công khai, giá rẻ, nếu không nói là miễn phí. Điều này không nhất thiết là xấu, trừ khi bạn nhận thấy ai đó có thể truyền đi những thông tin sai lệch. Những ví dụ về việc đưa ra những tuyên bố sai sự thật gây xôn xao dư luận có rất nhiều.
Các chính trị gia, học giả, nhà vận động hành lang và những blogger đã đưa ra quá nhiều tuyên bố sai lệch, đến nỗi các tổ chức báo chí và các trường đại học đã phải đưa ra hơn hai tá hệ thống kiểm tra sự thật nhằm ngăn chặn sự phát tán các điều dối trá. Nổi tiếng nhất là PolitiFact, đã dành giải Pulitzer cho các nỗ lực của mình trong suốt cuộc bầu cử năm 2008.
Máy chụp ảnh lấy ngay và các loại phim chụp
Rõ ràng, công nghệ kỹ thuật số đã cho phép các nghệ sỹ nhiếp ảnh thay thế phòng tối bằng Photoshop. Và những chiếc máy ảnh kỹ thuật số nhỏ gọn đã giúp mang lại sự hài lòng ngay lập tức, thay cho những bức ảnh lỗi thời chui ra từ các máy chụp ảnh lấy ngay Polaroid.
Tuy nhiên, nếu không có Internet để chia sẻ những bức ảnh kỹ thuật số, thì khó có thể tưởng tượng được những hình ảnh đó làm sao có thể lan truyền nhanh đến như vậy. Bạn phải nhờ Internet để gửi đi những bức ảnh chụp chú mèo dễ thương hay những em bé ngộ nghĩnh.
Những cuốn sách tham khảo
Những cuốn sách nặng trịch được lưu giữ trang trọng trong các thư viện quốc gia hiện đã trở nên lỗi thời, khi mà phần lớn thông tin trong chúng có thể được truy cập từ Internet.
Tất cả các hình thức truyền thông kiểu in ấn đều đang vật lộn tìm chỗ đứng trong kỷ nguyên Internet. Bách khoa toàn thư bị lép vế so với những đối thủ cạnh tranh kém tin cậy hơn nhưng lại nhanh chóng hơn như Wikipedia. Tại sao phải mang theo bên mình một cuốn từ điển, từ điển chuyên ngành hay tập bản đồ khi mà bạn có thể truy cập Internet và Google?
Những cuốn kỷ yếu
Internet có lẽ không “giết chết” những cuốn kỷ yếu, nhưng hiện tại, với Facebook, các học sinh trung học có thể tìm thấy danh sách bạn bè của mình trên mạng với đầy đủ hình ảnh và các lưu chú cá nhân.
Một số trang web khác như MyYearbook.com cũng nở rộ, trong khi nhiều trường học cho ra mắt những phiên bản kỷ yếu kỹ thuật số, được copy trên đĩa quang hoặc ngay trên trang web, thay cho bản in giấy trước kia.
Rạp phim người lớn
Những bức ảnh, phim ảnh người lớn từng có thời rất khó khăn mới có thể mua được, hiện ai cũng có thể tìm thấy dễ dàng trên Internet chỉ cần có kết nối mạng và xác nhận mình đã đủ 18 tuổi.
Một số người coi sự phát tán những bộ phim người lớn trên mạng Internet như một tai họa, bởi nó đã khiến những rạp chiếu bóng dành riêng cho loại phim này trở nên lỗi thời.
