Hội thảo tham vấn xây dựng Đề án điểm “Chi trả Dịch vụ Hệ sinh thái Đất ngập nước”, vừa diễn ra vào ngày 21/2/2025 tại tỉnh Đồng Tháp. Hội thảo có sự tham gia của các đại diện từ các cơ quan chính quyền, cộng đồng địa phương, doanh nghiệp, các chuyên gia bảo tồn và đối tác phát triển để thảo luận và hoàn thiện các cơ chế thực hiện chi trả dịch vụ hệ sinh thái tại Tràm Chim.

THIẾU HỤT TÀI CHÍNH CHO BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC

Theo đó, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam phối hợp với Vườn Quốc gia Tràm Chim, tỉnh Đồng Tháp, Viện Chiến lược, chinh sách tài nguyên và môi trường (ISPONRE), Viện Nghiên cứu Sinh thái và Môi trường rừng (RIFEE) đang tiến hành xây dựng và triển khai thí điểm “Đề án Chi trả Dịch vụ Hệ sinh thái Đất ngập nước” tại Vườn quốc gia Tràm Chim. Đề án này nhằm thiết lập cơ chế tài chính bền vững hỗ trợ công tác bảo tồn đất ngập nước và sinh kế cộng đồng địa phương. Hội thảo tham vấn được tổ chức hôm nay với sự tham gia của các bên liên quan   để hoàn thiện và tối ưu hóa nội dung đề án.

Ông Bùi Thanh Phong, Phó Giám đốc Vườn quốc gia Tràm Chim cho biết tọa lạc tại huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp, Vườn quốc gia Tràm Chim trải rộng trên hơn 7.300 ha gồm hệ sinh thái rừng tràm và đất ngập nước - là một trong những vùng đất ngập nước còn sót lại của vùng Đồng Tháp Mười. Đây là nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật, bao gồm Sếu đầu đỏ (Grus antigone) – loài chim quý hiếm và biểu tượng của Vườn quốc gia.

Tại hội thảo, các chuyên gia cho biết hiện nay, tài chính dành cho bảo tồn đa dạng sinh học trên thế giới và tại Việt Nam vẫn còn thiếu hụt nghiêm trọng so với nhu cầu thực tế. Theo các báo cáo quốc tế, khoảng cách tài chính cho bảo tồn đa dạng sinh học toàn cầu lên đến hàng trăm tỷ USD mỗi năm, trong khi nguồn lực hiện có chỉ đáp ứng được một phần nhỏ.

Tại Việt Nam, theo các nghiên cứu của Viện Chiến lược, chinh sách tài nguyên và môi trường (ISPONRE), mặc dù đã có sự đầu tư từ ngân sách nhà nước và viện trợ quốc tế, nhưng kinh phí cho các chương trình bảo tồn vẫn chưa đủ để đáp ứng yêu cầu quản lý bền vững hệ sinh thái và bảo vệ các loài nguy cấp.

Nguyên nhân chủ yếu là do sự ưu tiên chưa cao trong chính sách tài khóa, cơ chế huy động vốn còn hạn chế và sự tham gia của khu vực tư nhân chưa mạnh mẽ. Để giải quyết tình trạng này, cần có những chiến lược tài chính sáng tạo, như áp dụng chi trả dịch vụ hệ sinh thái, thu hút đầu tư xanh và tăng cường hợp tác công - tư nhằm tạo nguồn lực bền vững cho bảo tồn đa dạng sinh học.

CHI TRẢ DỊCH VỤ HỆ SINH THÁI ĐẤT NGẬP NƯỚC

Từ năm 2014, Vườn quốc gia Tràm Chim đã thực hiện chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng áp dụng cho hệ sinh thái 2.500 ha rừng tràm. Trong khi đó, phần diện tích lớn còn lại là hệ sinh thái đất ngập nước được quản lý theo các quy định tại Luật bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP nên không được hưởng lợi từ nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng này.

Do đó, UNDP Việt Nam, thông qua Dự án “Mạng lưới dịch vụ hệ sinh thái và đa dạng sinh học pha II” (BET-Net II), tài trợ xây dựng Đề án Chi trả dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên Vườn quốc gia Tràm Chim, tỉnh Đồng Tháp để trình UBND tỉnh phê duyệt.

Đề án xác định các dịch vụ hệ sinh thái quan trọng do Tràm Chim cung cấp, bao gồm: lọc nước, điều tiết lũ, hấp thụ các-bon và các dịch vụ văn hóa như du lịch sinh thái và giải trí. Theo mô hình đề xuất, các tổ chức và cá nhân hưởng lợi từ những dịch vụ này – bao gồm các doanh nghiệp du lịch và cơ sở nuôi trồng thủy sản – sẽ đóng góp tài chính để hỗ trợ công tác bảo tồn vườn quốc gia. Tại hội nghị, hầu hết các đại biểu tham dự từ các sở ban ngành, đại diện các hội quán và cộng đồng địa phương, khẳng định sự ủng hộ đối với việc thực hiện Đề án này và mong muốn Đề án sẽ “tính đúng”, “tính đủ” để đảm bảo sự công bằng giữa các bên liên quan đối với trách nhiệm đóng góp để duy trì và phát triển các dịch vụ hệ sinh thái nơi đây.

Bà Hoàng Thu Thủy, Cán bộ chương trình của UNDP Việt Nam về bảo tồn đa dạng sinh học, chia sẻ nếu được triển khai thí điểm tại Tràm Chim, đây sẽ là mô hình đầu tiên về chi trả dịch vụ hệ sinh thái đất ngập nước được vận hành theo quy định của Nghị định 08/2022 tại Việt Nam, mở ra cơ hội nhân rộng trên toàn quốc. Tuy nhiên, thành công của đề án phụ thuộc vào sự đồng thuận và tham gia tích cực của các bên liên quan.

“Vì vậy, dự thảo Đề án sẽ cố gắng tích hợp ý kiến từ cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng địa phương, doanh nghiệp và các chuyên gia nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong quá trình thực hiện. Dự thảo Đề án sẽ sớm được hoàn thiện trong thời gian tới làm cơ sở cho việc phê duyệt và thực hiện tại địa phương”, bà Thuỷ nói.