Thị trường carbon mở ra cơ hội cho doanh nghiệp khi CBAM có hiệu lực

Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), một chính sách của Liên minh châu Âu (EU) nhằm áp thuế carbon lên hàng hóa nhập khẩu từ các nước khác đã chính thức được EU thí điểm áp dụng giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 1/10/2023 và thực hiện đầy đủ từ năm 2026.

DOANH NGHIỆP PHẢI ĐẦU TƯ CÔNG NGHỆ ĐỂ GIẢM PHÁT THẢI THAY VÌ CHỈ DỰA VÀO MUA BÁN TÍN CHỈ

TS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung, Giảng viên Trường Kinh tế, Luật và Quản lý Nhà nước, cho biết Chính phủ cùng các hiệp hội đang triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ thiết thực cho doanh nghiệp Việt tăng năng lực cạnh tranh, thâm nhập thị trường khó tính hơn.

“Hiện nay, Việt Nam đã ban hành quy định về phát triển thị trường carbon, trong đó giai đoạn thí điểm kéo dài đến hết năm 2028 và sẽ chính thức vận hành từ năm 2029”, bà Nhung nói.

Theo bà, doanh nghiệp có hệ thống đo lường khí thải đạt chuẩn có thể sử dụng tín chỉ carbon nội địa để bù đắp một phần nghĩa vụ CBAM, qua đó giúp giảm bớt chi phí phát sinh.

Bà Nhung lấy dẫn chứng việc Ngân hàng Thế giới (World Bank) thanh toán tín chỉ carbon tại Quảng Bình đã biến câu chuyện về tín chỉ carbon từ lý thuyết thành hiện thực "tiền tươi thóc thật".

"Điều này mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam khi thực sự đầu tư vào môi trường, mang lại lợi ích tài chính đáng kể. Đây là một tín hiệu tích cực cho thấy thị trường tín chỉ carbon có thể sớm đi vào hoạt động hiệu quả, với cả cung và cầu rõ ràng", bà Nhung nhận định.

Theo các chuyên gia, thị trường carbon sẽ có cung và cầu rõ ràng. Nguồn cầu đến từ các doanh nghiệp thuộc đối tượng phải kiểm kê nhưng không thể kiểm soát tốt lượng phát thải khí nhà kính của mình. Trong trường hợp này, họ sẽ phải mua tín chỉ carbon để bù trừ cho lượng phát thải vượt quá hạn ngạch.

Về nguồn cung, hiện có rất nhiều đơn vị tư nhân đang đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời hoặc các chương trình liên quan đến đô thị thông minh, tất cả đều có khả năng tạo ra tín chỉ carbon. Các quy định về môi trường buộc các doanh nghiệp phải đầu tư vào khoa học kỹ thuật để giảm phát thải trực tiếp, thay vì chỉ dựa vào việc mua bán tín chỉ.

SỚM CÓ CƠ CHẾ ĐỊNH GIÁ CARBON TRONG NƯỚC, GIẢM CHI PHÍ DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU SANG EU

TS. Nguyễn Thành Công, Phó trưởng phòng Thị trường carbon, Cục Biến đổi Khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) lại cho biết thị trường carbon sẽ mở ra cơ hội kinh doanh, ví dụ hoạt động đầu tư, bán tín chỉ cho cơ sở gây ô nhiễm vượt hạn ngạch được cấp.

Theo Nghị định 119 về phân bổ hạn ngạch khí thải, doanh nghiệp nhiệt điện, xi măng, sắt thép được mua lượng tín chỉ carbon lên tới 30% hạn ngạch được cấp để bù trừ. "Đây là con số tương đối cao, linh động cho doanh nghiệp tham gia thị trường tuân thủ hạn ngạch phát thải khí nhà kính", ông Công nói.

Ông Công cho hay, CBAM tương đồng với thuế carbon áp dụng cho hàng hóa nhập khẩu vào thị trường châu Âu. 

Theo quy định của CBAM, doanh nghiệp EU phải thực hiện báo cáo hàng quý về phát thải khí nhà kính của sản phẩm nhập khẩu từ các quốc gia khác. Báo cáo này gồm số liệu về tổng hàng hóa nhập khẩu, phát thải trong sản xuất và những cơ chế, mức giá thuế carbon mà các nước xuất khẩu sang EU đang áp dụng.

Ví dụ, Singapore đang áp thuế 25 USD mỗi tấn CO2. Giá điều chỉnh cuối cùng doanh nghiệp phải nộp tại EU sẽ được khấu trừ mức thuế của nước xuất khẩu, tránh việc tính phí hai lần.

Trong khi đó, Việt Nam chưa có công cụ định giá hay thuế carbon. Nếu xuất khẩu 1 tấn thép, doanh nghiệp sẽ phải mua lượng chứng chỉ carbon tương ứng lượng phát thải trong sản xuất số thép trên. Nếu không có biện pháp giảm thải, chi phí CBAM có thể lên tới 20-35% giá trị hàng hóa.

TS Công nhận định sẽ có ý nghĩa hơn nếu Việt Nam "giữ lại" được giá carbon như Singapore, để các nguồn tài nguyên ở lại trong nước, phân bổ cho các sáng kiến xanh.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp với các bộ ngành liên quan trong việc tạo lập thị trường carbon, để sớm có cơ chế định giá carbon trong nước, giúp giảm chi phí cho doanh nghiệp khi xuất hàng sang EU.

TS. Lê Thái Hà, Giám đốc Điều hành Quỹ Vì tương lai xanh, bày tỏ tin tưởng rằng về chính sách, Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ thông qua việc dự kiến vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước từ giữa năm 2025 đến hết 2028. Đây là nền tảng rất quan trọng để giúp doanh nghiệp làm quen với cơ chế định giá carbon nội địa, đồng thời tạo dữ liệu nền cho CBAM.

Tuy nhiên, hiện nay chính sách hỗ trợ vẫn chưa đủ sâu và chưa đến được số đông doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các doanh nghiệp rất cần một bộ hướng dẫn chi tiết, thực tiễn và đơn giản hóa từ các bộ ngành và hiệp hội ngành nghề để tránh lúng túng khi triển khai.