Nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút các nguồn lực, đặc biệt là thu hút dòng vốn tư nhân trong việc phát triển khoa học, công nghệ tạo nguồn động lực mới, to lớn để đất nước ta phát triển nhanh, bền vững hơn, ngày 10/12/2022, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Đại học Quốc gia Hà Nội, Chương trình phát triển Liên hiệp quốc tại Việt Nam tổ chức Hội thảo thu hút đầu tư tư nhân vào phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo Việt Nam hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững.

ĐẦU TƯ CHO KHOA HỌC CÔNG NGHỆ CÒN THẤP, MỚI CHỈ CHIẾM HƠN 0,5% GDP

Trong thời gian qua, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc. Kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ được ứng dụng nhanh chóng trong nhiều lĩnh vực sản xuất kinh doanh và đời sống xã hội, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, giúp giảm dần sự phụ thuộc vào khai thác tài nguyên thiên nhiên, xuất khẩu sản phẩm thô, lao động nhân công giá rẻ, từng bước chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang dựa vào ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng, khoa học và công nghệ hiện nay chưa thực sự trở thành động lực then chốt thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Các quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia, quỹ đổi mới công nghệ quốc gia, quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp đi vào hoạt động bước đầu đã phát huy hiệu quả, nhưng nhìn chung đầu tư cho khoa học và công nghệ còn hạn chế, kết quả chưa cao như kỳ vọng.

Mặc dù tổng mức đầu tư xã hội cho khoa học và công nghệ liên tục tăng từ 0,19% GDP năm 2011 lên 0,53% năm 2020, nhưng chưa đạt mục tiêu 2% GDP vào năm 2020, ông Tùng nói.

Chia sẻ điều này, bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam nhận xét đầu tư công và tư nhân vào khoa học và công nghệ tại Việt Nam còn tương đối thấp so với mức trung bình toàn cầu. Tỷ lệ chi cho khoa học công nghệ của Việt Nam thấp hơn gần 5 lần so với mức trung bình là 2,23%.

Nêu ra một số thách thức với khoa học công nghệ hiện nay, ông Lê Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, theo khảo sát, rất ít doanh nghiệp có đầu tư cho đổi mới sáng tạo đúng nghĩa R&D. Trừ một số tập đoàn doanh nghiệp lớn của nhà nước có những đơn vị, viện nghiên cứu, còn lại hầu hết các doanh nghiệp tư nhân thiếu bóng dáng của bộ phận đội ngũ nhân lực làm R&D.

Cho dù chỉ số đổi mới sáng tạo và phát triển khoa học công nghệ Việt Nam trong thời gian qua đã có những cải tiến nhưng sự tham gia của doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân còn rất hạn chế.

Hiện nay, bên cạnh nguồn lực đầu tư của tư nhân, ngân sách đầu tư cho khoa học công nghệ thấp nhưng chi tiêu chưa hết. Ngoài ra, nguồn đầu tư dành rất nhiều cho các đề tài, dự án, chương trình khoa học công nghệ nhưng lại đầu tư rất ít cho các nhóm nghiên cứu, cá nhân…

Các chuyên gia cho rằng, để tháo gỡ những vướng mắc hiện nay, cần đẩy mạnh sự tham gia và chỉ số sáng tạo của doanh nghiệp, trong đó trụ cột là khu vực tư nhân tham gia đầu tư và thúc đẩy phát triển thị trường.

KHƠI THÔNG ĐẦU TƯ TƯ NHÂN CHO KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO

Việc tăng cường đầu tư tư nhân trong phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững là yếu tố sống còn để thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội ở Việt Nam. Khơi thông vốn tư nhân đòi hỏi phải có thông tin thị trường và các mối quan hệ đầu tư mạnh.

Tại hội thảo các chuyên gia đã chia sẻ những kinh nghiệm trong thu hút đầu tư tư nhân vào phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, cũng như những rào cản cần được khắc phục khi đầu tư vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo...

Ông Tùng cho rằng, Việt Nam cần huy động tổng lực cả ngân sách và nguồn lực tư nhân để đầu tư cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm tạo ra động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế.

Chính phủ cũng cần quan tâm hơn nữa việc sử dụng linh hoạt cả biện pháp hỗ trợ trực tiếp thông qua các đề tài dự án khoa học công nghệ và các biện pháp gián tiếp thông qua các công cụ như ưu đãi thuế, tín dụng và đầu tư.

Nhà nước cần hỗ trợ, khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu phát triển, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ. Đặc biệt cần chuyển đổi cơ chế đầu tư, quản lý tài chính khoa học và công nghệ theo nguyên tắc đặt hàng, dựa vào kết quả, hiệu quả cuối cùng của nhiệm vụ.

Để tăng cường sự đóng góp của khoa học công nghệ vào tăng trưởng bền vững và bao trùm, vốn đầu tư tư nhân và đầu tư tài chính hỗn hợp đóng vai trò rất quan trọng.

Mặc dù Việt Nam đã xây dựng khung pháp lý khuyến khích đầu tư tư nhân vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, các nhà đầu tư tư nhân vẫn gặp khó khăn khi thực hiện đầu tư quy mô lớn vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Do đó, bà Ramla Khalidi khuyến nghị, trước hết, cần phát triển khu vực doanh nghiệp bằng cách thúc đẩy cải cách doanh nghiệp nhà nước nhằm cải thiện tổng thể môi trường đầu tư kinh doanh về tính cạnh tranh, khả năng tiếp cận tài chính và các yêu cầu thủ tục hành chính.

Ngoài ra, Việt Nam có thể thực hiện một chương trình thí điểm hợp tác công- tư, được xây dựng phù hợp cho mục đích nghiên cứu phát triển và đổi mới sáng tạo, từ đó tập trung và khai thác nguồn lực khác nhau; Đồng thời tăng cường sự hợp tác giữa các đơn vị nghiên cứu và doanh nghiệp, bao gồm doanh nghiệp nước ngoài.

Cuối cùng, để khuyến khích doanh nghiệp thuộc mọi loại hình đầu tư vào khoa học công nghệ, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghiệp sáng tạo và công nghiệp hỗ trợ, cần sử dụng một loạt các ưu đãi và không khuyến khích về thuế để thu hút vốn đầu tư, cả từ trong nước và các nguồn lực nước ngoài vào các lĩnh vực ưu tiên này, Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam nói.