Ngày 27/2/2025 tại thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức hội nghị về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (gọi tắt là IUU); chuẩn bị nội dung, kế hoạch làm việc với Đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC).

Tham dự hội nghị có đại diện các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương ở khu vực miền Trung gồm: Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa và Ninh Thuận.

NỘI DUNG THANH TRA CỦA EC NHẰM VÀO 4 VẤN ĐỀ LỚN

Bà Nguyễn Thị Trang Nhung, Trưởng phòng Khoa học công nghệ và Hợp tác Quốc tế của Cục Kiểm ngư, cho biết theo dự kiến, đoàn Thanh tra của EC có thể "chốt" phương án sang Việt Nam thanh tra IUU từ ngày 21-31/3/2025. Do đó, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống IUU đã ban hành Quyết định 728 ngày 18/2/2025 về kế hoạch tổng thể tiếp đón và làm việc Đoàn thanh tra của EC lần thứ 5 về chống khai thác IUU.

Theo bà Nhung, phái đoàn EC sang Việt Nam thanh tra lần này, nội dung làm việc sẽ tập trung 4 vấn đề lớn.

Thứ nhất, kiểm tra công tác quản lý đội tàu, gồm kiểm soát tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài; theo dõi, kiểm tra, giám sát tàu cá, sản lượng tại cảng và hoạt động của tàu cá trên biển.

Thứ hai, kiểm soát nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu vào Việt Nam qua đường container và theo các biện pháp quy định tại Hiệp định về Biện pháp quốc gia có cảng (PSMA).

Thứ ba, truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác.

Thứ tư, thực thi pháp luật, đặc biệt là kiểm soát tàu vi phạm vùng biển nước ngoài và kết quả triển khai các quy định sửa đổi tại Nghị định 37/2024/NĐ-CP và Nghị định 38/2024/NĐ-CP.

Chương trình của Đoàn EC là sẽ làm việc với Ban Chỉ đạo phòng, chống khai thác IUU; Ban quản lý cảng cá, Văn phòng Thanh tra kiểm tra, kiểm soát nghề cá; Chi cục Thủy sản, Trung tâm giám sát tàu cá và doanh nghiệp.

Lãnh đạo Cục Kiểm ngư cho biết sau hơn 7 năm bị Ủy ban châu Âu phạt thẻ vàng đối với ngành thủy sản, Việt Nam đã nỗ lực không ngừng cải thiện để gỡ thẻ vàng. Việt Nam tập trung vào 4 nội dung lớn là quản lý đội tàu, giám sát hoạt động của tàu cá, truy xuất nguồn gốc thủy sản và thực thi pháp luật.

Tại khu vực miền Trung, tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài thời gian gần đây giảm hẳn. Đặc biệt, tỉnh Bình Định đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, kiểm soát tàu cá nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài.

Các tỉnh đã bám sát các khuyến nghị của Ủy ban châu Âu là tăng mức xử phạt các tàu cá vi phạm; tình trạng tàu cá vi phạm nước ngoài đã được cải thiện. Nhiều tỉnh, thành có mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản trong các năm 2023, 2024 rất cao. Cụ thể, tỉnh Quảng Ngãi đã xử phạt 224 vụ vi phạm với số tiền hơn 12,9 tỷ đồng; tỉnh Bình Định xử phạt 228 vụ vi phạm với hơn 5,7 tỷ đồng; tỉnh Quảng Nam xử phạt 262 vụ vi phạm với gần 5,1 tỷ đồng.

Thời gian qua, các địa phương ven biển miền Trung đã rà soát đội tàu cá tại địa phương, nắm số lượng và thường xuyên theo dõi, cập nhật hoạt động trên biển của tàu cá. Hiện nay, tàu cá tham gia hoạt động khai thác thủy sản đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình đạt 100% theo quy định và tổ chức theo dõi, giám sát để ngăn chặn, xử lý dứt điểm khi phát hiện tàu cá có dấu hiệu vi phạm. Các địa phương này đã kiểm soát chặt chẽ tàu cá ra vào cảng, xuất nhập bến, đảm bảo tàu cá xuất bến, rời cảng đi khai thác tuân thủ đầy đủ các thủ tục, giấy tờ theo quy định.

ĐỐI DIỆN CHỨ KHÔNG ĐỐI PHÓ

Ông Vũ Duyên Hải, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, cho hay các tỉnh miền Trung có nhiều tàu luôn di chuyển ra ngư trường phía Bắc, phía Nam và thường xuyên không về địa phương. Đây là thách thức lớn đối với chính quyền các tỉnh miền Trung về quản lý đội tàu này.

“Để giải quyết thách thức, tồn tại này, chúng tôi đã hệ thống hóa toàn bộ dữ liệu ở trên cơ sở dữ liệu nghề cá. Sắp tới, cơ sở dữ liệu truy xuất điện tử của chúng tôi được áp dụng chính thức thì sẽ quản lý tàu cá và tất cả hoạt động tàu cá có thể không cần ranh giới, bất kỳ ở đâu cũng có thể truy cập được. Đây cũng là một trong những điều kiện cốt lõi để quản lý tàu cá”, ông Hải khẳng định; đồng thời cho biết thêm, các địa phương khu vực miền Trung đã có cam kết chính trị cao và thực hiện nghiêm chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về chống IUU.

Chủ trì hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến nhấn mạnh: "Chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định là nhiệm vụ cấp bách, trước mắt là lâu dài. Vì vậy, yêu cầu các địa phương quản lý tốt hơn nữa đội tàu và chuẩn bị nội dung, kế hoạch làm việc với Đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu lần thứ 5".

“Chúng ta phải thực hiện nghiêm và đầy đủ 4 khuyến nghị, đó là quản lý đội tàu, giám sát đội tàu, truy xuất nguồn gốc và xử lý vi phạm hành chính. Các địa phương quan tâm, chỉ đạo về trang thiết bị, đội ngũ cán bộ, chế độ. Phải chấm dứt mọi vấn đề tồn tại như viết hộ nhật ký, bỏ lỗi không phạt. Lãnh đạo các tỉnh, các sở, các huyện đã nắm chắc vấn đề thì đợt này phải quyết tâm hành động, dứt điểm, đối diện chứ không đối phó để tập trung gỡ “thẻ vàng” của EC”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, bên cạnh gỡ “thẻ vàng” thì việc phát triển thủy sản bền vững cũng là cách giảm áp lực trong khai thác thủy sản, để chúng ta chuyển hướng nghề. Thứ trưởng cũng đồng tình với các địa phương về quan tâm đầu tư hạ tầng cảng cá, từ đó đẩy mạnh hiệu quả trong việc truy xuất nguồn gốc.