Ngày 25/6/2025 tại Hà Nội, sự kiện tổng kết và trao giải thưởng cho 12 sáng kiến tiêu biểu trong khuôn khổ Chương trình Đổi mới sáng tạo về nhựa 2025 đã chính thức diễn ra, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hành trình của Việt Nam hướng tới một tương lai phát triển bền vững, tuần hoàn và không ô nhiễm nhựa.

Chương trình do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNDP) tổ chức, với sự tài trợ của Quỹ Phát triển bền vững 2030 thuộc Quỹ Hòa bình và Phát triển Liên Hợp Quốc (UNPDF) và Quỹ Coca-Cola, nằm trong khuôn khổ Đối tác hành động quốc gia về nhựa (NPAP).

SÂN CHƠI ƯƠM TẠO CÁC SÁNG KIẾN VỀ NHỰA

Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam, cho biết Chương trình được khởi động từ tháng 2/2025, đã thu hút 116 đề xuất sáng kiến từ khắp các tỉnh, thành phố. Sau quá trình thẩm định và tuyển chọn nghiêm ngặt, 25 đội xuất sắc nhất được lựa chọn để tham gia giai đoạn ươm tạo chuyên sâu. Từ đây, 12 đội chiến thắng đã được vinh danh tại Lễ Tổng kết, trong đó 6 đội nhận tài trợ tối đa 30.000 USD/dự án, và 6 đội nhận mức tài trợ tối đa 10.000 USD/dự án.

Trong số các đề xuất gửi về: Gần 50% đến từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ; hơn 40% đại diện các tổ chức học thuật, nghiên cứu, giáo dục; 42% nhóm trưởng là thanh niên; 91% đội ngũ có sự tham gia của phụ nữ.

Từ ngày 7/5 đến 25/6/2025, 25 đội được chọn vào vòng chung kết đã trải qua giai đoạn ươm tạo – bao gồm các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật, mô hình kinh doanh, truyền thông và gọi vốn. Các đội trình bày giải pháp của mình trước Hội đồng Đánh giá cuối cùng trong Lễ Tổng kết.

Các sáng kiến lọt vào chung kết năm nay thể hiện sự đa dạng trong tiếp cận vấn đề ô nhiễm nhựa: từ vật liệu thay thế sinh học, mô hình kinh tế tuần hoàn, công nghệ xử lý chất thải, các nền tảng quản lý rác thải thông minh, cho đến chính sách thúc đẩy hành vi tiêu dùng xanh. Sau giai đoạn này, 12 đội chiến thắng sẽ bước vào giai đoạn tăng tốc kéo dài 9 tháng, nhằm thử nghiệm, cải tiến và nhân rộng mô hình trước khi trình diễn kết quả vào năm 2026.

Chia sẻ thêm tại sự kiện, đại diện UNDP nhấn mạnh bốn trụ cột cần ưu tiên để tiếp tục thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nhựa tại Việt Nam.

Thứ nhất, tăng cường tìm kiếm các giải pháp táo bạo mang tính tuần hoàn. Tiếp nối chuỗi sáng kiến như “Cuộc thi sáng tạo vì chấm dứt ô nhiễm nhựa 2021” và “Thử thách Đổi mới xanh ASEAN 2024”, Chương trình năm nay góp phần thúc đẩy hành động thiết thực từ cộng đồng khởi nghiệp và nhà nghiên cứu.

Thứ hai, huy động thêm đầu tư cho đổi mới sáng tạo. Năm 2024, Việt Nam thu hút gần 2,3 tỷ USD đầu tư vào lĩnh vực đổi mới sáng tạo. Việc cấp tài trợ 240.000 USD hạt giống thông qua chương trình là một tín hiệu thúc đẩy các nhà đầu tư đồng hành cùng khởi nghiệp xanh.

Thứ ba, đa dạng hóa hệ sinh thái đổi mới. Sáng kiến trong ngành nhựa cần mở rộng sang các lĩnh vực tài chính, giáo dục, quản trị, huy động sự tham gia của các trường đại học, tổ chức phát triển, khu vực tư nhân và cộng đồng địa phương.

Thứ tư, trao quyền cho thanh niên, phụ nữ và nhà đổi mới địa phương. UNDP khẳng định cam kết hỗ trợ các nhóm yếu thế, đặc biệt là phụ nữ và thanh niên – những người đang dần vươn lên đóng vai trò lãnh đạo trong sáng tạo xanh.

GÓP PHẦN HIỆN THỰC HOÁ CHÍNH SÁCH QUỐC GIA VỀ MÔI TRƯỜNG

Phát biểu tại sự kiện, ông Lê Công Thành – Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: “Chủ đề Ngày Môi trường Thế giới năm 2025 là "Chấm dứt ô nhiễm nhựa" không chỉ là lời kêu gọi mà còn là một cảnh báo toàn cầu. Ô nhiễm nhựa đã và đang trở thành thách thức môi trường nghiêm trọng nhất, đòi hỏi các quốc gia hành động mạnh mẽ và khẩn trương.”

Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết Việt Nam đã và đang tích cực tham gia các cơ chế hợp tác quốc tế về giảm thiểu rác thải nhựa, đồng thời tiên phong trong việc triển khai Đối tác hành động quốc gia về nhựa (NPAP). Chính phủ cũng đã ban hành nhiều chính sách quan trọng như: Luật Bảo vệ môi trường 2020; Kế hoạch hành động quốc gia về rác thải nhựa đại dương; Chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR); Quyết định số 1746/QĐ-TTg về giảm thiểu ô nhiễm nhựa đại dương; Quyết định số 222/QĐ-TTg về thực hiện kinh tế tuần hoàn; Quyết định số 923/QĐ-TTg năm 2025 về thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Thành cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức đang tồn tại: hạ tầng phân loại rác chưa đồng bộ, thói quen sử dụng nhựa dùng một lần vẫn phổ biến, chi phí chuyển đổi công nghệ cao, và nhận thức cộng đồng còn chưa đồng đều.

Chính vì vậy, chương trình Đổi mới sáng tạo về nhựa 2025 không chỉ là một cuộc thi, mà là một bệ phóng cho các ý tưởng đột phá, một chất xúc tác để triển khai chính sách quốc gia về kinh tế tuần hoàn, bảo vệ môi trường và đổi mới sáng tạo.

Thứ trưởng bày tỏ mong muốn các sáng kiến đoạt giải sẽ sớm được ứng dụng vào thực tế, tạo ra tác động tích cực trong cuộc sống, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ dấn thân vì môi trường. Đồng thời kỳ vọng vào các đổi mới trong vật liệu, mô hình kinh doanh, công nghệ, quản trị và tài chính – những yếu tố then chốt để biến bài toán ô nhiễm nhựa thành động lực phát triển nền kinh tế xanh và tri thức tại Việt Nam.