Ngày 10/1, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) phối hợp cùng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức Lễ công bố báo cáo của IMF về “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ở châu Á để thúc đẩy năng suất”.

TIÊN PHONG VỀ SỐ HOÁ

Báo cáo của IMF chỉ rõ sự phục hồi kinh tế mạnh mẽ của Châu Á sau đại dịch đang dần mất đà, trong bối cảnh tăng trưởng toàn cầu đang chậm lại, các điều kiện tài chính bị thắt chặt, giảm cầu hàng xuất khẩu và tăng trưởng của Trung Quốc sụt giảm khiến triển vọng kinh tế toàn cầu trở nên kém tươi sáng hơn.

Cùng với đó, những “vết sẹo” kinh tế do đại dịch Covid để lại và tốc độ tăng năng suất chậm chạp tại các quốc gia ở Châu Á thời kỳ trước đó, sẽ gây ảnh hưởng đến triển vọng tăng trưởng của khu vực này trong dài hạn.

IMF dẫn chứng trước khi bước vào đại dịch, Châu Á chiếm 60% bằng sáng chế về công nghệ máy tính và kỹ thuật số, tăng nhanh so với con số 40% cách đây hai thập kỷ.

Châu Á cũng được đánh giá là một châu lục mạnh trong hoạt động chế biến chế tạo, ­dẫn đầu toàn cầu về việc lắp đặt và vận hành robot công nghiệp, trong đó, Trung Quốc là quốc gia sử dụng robot lớn nhất, chiếm 30% thị trường.

Các tập đoàn Rakuten của Nhật Bản, Alibaba của Trung Quốc hay GoTo của Indonesia là những ông lớn trong thương mại điện tử, với doanh thu sánh ngang với Amazon và Walmart. Với lực lượng dân số trẻ ngày càng tăng, các quốc gia như Bangladesh, Indonesia và Việt Nam cũng đang nhanh chóng áp dụng các công nghệ mới.

Đặc biệt, đại dịch được coi là “chất xúc tác” đẩy nhanh xu hướng số hóa ở khu vực Châu Á. Theo đó, chi tiêu cho thương mại điện tử tăng mạnh khiến Châu Á hiện chiếm gần 60% doanh số bán lẻ trực tuyến của thế giới. Năm 2020, tại Việt Nam, Indonesia và Ấn Độ, doanh thu thương mại điện tử tăng 40–50%, vượt xa hầu hết các nước trên thế giới.

Cũng theo IMF, việc đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt và sự bùng nổ các phương thức thanh toán số khác như thẻ trả trước, ví điện tử, cũng là nhân tố thúc đẩy xu hướng số hoá.

NHƯNG VÌ ĐÂU NĂNG SUẤT CẢI THIỆN CHẬM?

Tuy nhiên, IMF cho rằng dù đã có rất nhiều sáng chế cũng như những nỗ lực đầu tư cho lĩnh vực nghiên cứu và phát triển (R&D), hoạt động đổi mới sáng tạo nhưng năng suất trong khu vực Châu Á vẫn ở mức chậm, thậm chí thấp hơn so với giai đoạn trước dịch bệnh.

Báo cáo IMF cho thấy sự chênh lệch lớn giữa các quốc gia và giữa các doanh nghiệp khi tiếp cận các công nghệ kỹ thuật số tiên tiến.

Cụ thể, các doanh nghiệp vừa và nhỏ phải đối mặt với nhiều rào cản trong việc tiếp cận và sử dụng công nghệ kỹ thuật số. Theo số liệu của IMF, gần 50% số doanh nghiệp vừa và nhỏ đánh giá rào cản lớn trong việc áp dụng công nghệ đó là tiếp cận nguồn vốn.

Mức độ số hóa thấp và những khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn khiến các doanh nghiệp này phải vật lộn thích ứng để chuyển hướng sang làm việc từ xa hoặc bán hàng trực tuyến trong bối cảnh đại dịch.

Cùng với đó, sự chậm trễ trong chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp hàng đầu và các doanh nghiệp đi sau cũng tạo ra khoảng cách ngày càng sâu về công nghệ. 

Chia sẻ dưới góc độ một trong những nhà cung cấp dịch vụ viễn thông hàng đầu tại Việt Nam, ông Hoàng Nam Tiến, Chủ tịch FPT Telecom, cho rằng năng suất lao động của Việt Nam hiện nay rất thấp, chỉ khoảng 5.000 USD/người.

Trong khi đó, "hiện nay, ở FPT Telecom, năng suất lao động cao hơn khoảng 4-5 lần năng suất lao động trung bình của Việt Nam. Trong đó, riêng đội ngũ phần mềm chuyên làm về AI, Big Data có năng suất lao động cao gấp 9 lần và tiệm cận với năng suất lao động trung bình trên thế giới, khoảng 38.000 – 42.000 USD/người", ông Tiến dẫn chứng.

Chính nhờ vào Internet, sự trợ giúp của công nghệ, nhân viên FPT dù ngồi ở Việt Nam nhưng hoàn toàn có thể làm việc giống như những kỹ sư ở Thung lũng Silicon ở Tokyo, Singapore... "Chúng tôi hiểu rằng AI và Big Data là chỗ để kiếm tiền. Cùng với tiền bạc, con người thì dữ liệu trở thành nguồn lực chính để cạnh tranh và phát triển" , Chủ tịch FPT Telecom nhấn mạnh. 

ĐIỂM NHẤN CẢI CÁCH ĐỂ TẠO CÚ HUÝCH VỀ NĂNG SUẤT

Nghiên cứu mới của IMF cũng đưa ra một số cải cách cần ưu tiên để thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và số hoá trên diện rộng nhằm tạo ra một cú huých cho năng suất tổng hợp và tăng trưởng kinh tế ở châu Á.

Một là, tăng cường hạ tầng số của quốc gia nhằm cải thiện tiếp cận thông tin và công nghệ.

Hai là, nâng cao trình độ hiểu biết công nghệ số, nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động trẻ ở nhiều quốc gia nhằm đáp ứng nhu cầu của người sử dụng lao động.

Ba là, nâng cao khả năng tiếp cận tài chính, nguồn vốn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Bốn là, tạo thuận lợi cho việc áp dụng các công nghệ mới thông qua đơn giản hoá các quy định, cải thiện môi trường pháp lý, trong đó có những quy định về bảo mật dữ liệu và bảo hộ sở hữu trí tuệ và tạo thuận lợi cho thương mại số.

“Châu Á sẵn sàng tiếp tục dẫn đầu hoạt động đổi mới sáng tạo số. Việc tạo thuận lợi cho các ngành, doanh nghiệp, người lao động được tiếp cận bình đẳng với công nghệ sẽ giúp châu lục này gặt hái đầy đủ những lợi ích, từ đó, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế do công nghệ số đem lại”, IMF nhấn mạnh.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục để nâng cao năng suất lao động và doanh nghiệp, nền kinh tế có sức cạnh tranh lớn hơn, GS. TS Phạm Hồng Chương, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, cho biết kinh nghiệm từ các nước phát triển cho thấy hầu hết sự đổi mới công nghệ quan trọng đều bắt nguồn từ các trường đại học, được chuyển giao thông qua các hoạt động chia sẻ tri thức, nghiên cứu và phát triển. 

Bên cạnh vai trò của cơ sở giáo dục đại học đối với việc thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, cần hoàn thiện cơ chế chính sách và khuyến khích tinh thần dám chấp nhận thất bại

Đồng quan điểm trên, bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia Worldbank tại Việt Nam, cho rằng yếu tố quan trọng là đẩy mạnh đầu tư vào lĩnh vực giáo dục.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần tăng cường khả năng tiếp cận tài chính cho doanh nghiệp, có thể theo hướng đầu tư mạo hiểm. Một điểm cần lưu ý là cải thiện môi trường kinh doanh, tạo sân chơi bình đẳng hiệu quả hơn với khu vực tư nhân, giảm bớt các rào cản hành chính đối với việc thành lập doanh nghiệp và tăng cường khả năng dự báo chính sách.