Chiều ngày 13/6, báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến nhân dân, ý kiến thảo luận tại tổ và hội trường (lần thứ nhất) của các vị đại biểu Quốc hội và chỉnh lý dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, ông Hoàng Thanh Tùng, Ủy viên thường trực Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, thông tin rằng sau 1 tháng tổ chức lấy ý kiến, đã có 280.226.909 lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả các nội dung, điều khoản trong dự thảo Nghị quyết.

“Tuyệt đại đa số các ý kiến (99,75%) đều tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; tán thành phạm vi sửa đổi, bổ sung và nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 như đã nêu trong Tờ trình của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013”, ông cho biết.

Về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Công đoàn Việt Nam và các tổ chức chính trị- xã hội khác (các điều 9, 10 và 84 của Hiến pháp năm 2013), theo ông Tùng, phần lớn các ý kiến đều tán thành với việc sửa đổi, bổ sung các điều 9, 10 và khoản 1 Điều 84 của Hiến pháp năm 2013 để kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội phù hợp với tình hình đất nước hiện nay.

Tại Điều 9, có ý kiến đề nghị cân nhắc việc bổ sung cụm từ “do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo”; thay “trực thuộc” Mặt trận bằng “là thành viên” hoặc “là thành viên nòng cốt” của Mặt trận hoặc không nhất thiết phải bổ sung từ “trực thuộc”; bỏ cụm từ “điều lệ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, điều lệ của mỗi tổ chức”.

Tại Điều 10, có ý kiến đề nghị quy định Công đoàn Việt Nam là “đại diện duy nhất của người lao động trong quan hệ lao động ở cấp quốc gia và trong quan hệ quốc tế về công đoàn”; ý kiến khác lại đề nghị chỉ giao nhiệm vụ này cho cơ quan trung ương của Công đoàn Việt Nam.

Có ý kiến đề nghị bỏ cụm từ “trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam” vì trùng lặp với nội dung sửa đổi, bổ sung tại Điều 9. Tại khoản 1 Điều 84, có ý kiến đề nghị giữ lại quyền trình dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết của cơ quan trung ương của tổ chức thành viên của Mặt trận như Hiến pháp hiện hành.

“Trên cơ sở nghiên cứu, cân nhắc kỹ lưỡng ý kiến góp ý của Nhân dân và của các vị đại biểu Quốc hội, Ủy ban thống nhất tiếp thu, chỉnh lý theo hướng: Tiếp tục khẳng định các tổ chức chính trị- xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo (khoản 1 Điều 9) theo đúng chủ trương, định hướng của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư”.

Ông Tùng nêu rõ và cho biết thay cụm từ “dưới sự chủ trì của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam” tại khoản 2 Điều 9 bằng cụm từ “do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì”; bỏ cụm từ “điều lệ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, điều lệ của mỗi tổ chức” tại khoản 3 Điều 9.

Điều 10 được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng bỏ cụm từ “trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam” để tránh trùng lặp với quy định tại khoản 2 Điều 9, bảo đảm tính cô đọng, khái quát của Hiến pháp; quy định “Công đoàn Việt Nam là đại diện duy nhất của người lao động trong quan hệ lao động ở cấp quốc gia và trong quan hệ quốc tế về công đoàn” để khẳng định rõ vị trí, vai trò không thể thay thế của Công đoàn Việt Nam.

Khoản 1 Điều 84 cũng được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định cơ quan trung ương của các tổ chức chính trị- xã hội có quyền trình dự án luật trước Quốc hội, trình dự án pháp lệnh trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội; còn các tổ chức thành viên khác của Mặt trận sẽ thực hiện quyền này thông qua Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Về tổ chức đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương, đa số các ý kiến tán thành nội dung sửa đổi, bổ sung các điều tại Chương IX của Hiến pháp năm 2013 để thực hiện chủ trương về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Tại Điều 110, có ý kiến đề nghị thể hiện rõ hơn việc tổ chức mô hình đơn vị hành chính và chính quyền địa phương 2 cấp; có ý kiến đề nghị quy định cụ thể hơn về địa vị pháp lý, tiêu chí thành lập và tổ chức chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính- kinh tế đặc biệt; giữ quy định “việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương” như Hiến pháp hiện hành.

Tại Điều 111, có ý kiến đề nghị tiếp tục giữ quy định về “cấp chính quyền địa phương” như Hiến pháp hiện hành. Tại khoản 2 Điều 115, nhiều ý kiến đề nghị giữ lại quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân như Hiến pháp hiện hành.

Báo cáo tiếp thu, giải trình vấn đề này, ông Tùng cho hay về đơn vị hành chính (khoản 1 và khoản 3 Điều 110): Dự thảo Nghị quyết đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định; giữ lại quy định về việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương như quy định hiện hành.

Về tổ chức chính quyền địa phương (các điều 111, 112, 114), để thực hiện chủ trương tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, trong đó cấp chính quyền ở cơ sở phải là cấp gần dân, sát dân, dự thảo Nghị quyết đã trình Quốc hội và gửi lấy ý kiến Nhân dân quy định mô hình tổ chức của chính quyền địa phương ở mỗi cấp đều có HĐND và UBND.

Tuy nhiên, trong quá trình thảo luận, lấy ý kiến, có ý kiến cho rằng, trên thực tế, vẫn có một số đơn vị hành chính ở hải đảo do có yếu tố đặc thù, quy mô dân số rất ít, điều kiện giao thông đi lại khó khăn nên không nhất thiết phải tổ chức HĐND hoặc một số cơ quan khác của Nhà nước. Bên cạnh đó, trong một số năm gần đây đã triển khai thực hiện thí điểm và thực hiện chính thức một số mô hình chính quyền địa phương tại một số đô thị theo hướng chỉ tổ chức cơ quan hành chính mà không có HĐND.

Vì vậy, để có cơ sở hiến định cho việc tiếp tục nghiên cứu, đa dạng hóa mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, Ủy ban đề nghị giữ lại quy định về “chính quyền địa phương” và “cấp chính quyền địa phương” như quy định tại Điều 111 của Hiến pháp hiện hành. Cùng với đó, sẽ không sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến “cấp chỉnh quyền địa phương” tại Điều 112 và Điều 114 của Hiến pháp.

Về quyền chất vấn của đại biểu HĐND, trong Tờ trình, bản Thuyết minh của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đã lý giải cụ thể lý do sửa đổi, bổ sung quy định về quyền chất vấn của đại biểu HĐND.

Tuy nhiên, để bảo đảm yêu cầu tiếp tục khẳng định và phát huy vai trò giám sát và thực hiện quyền làm chủ của Nhân dân thông qua HĐND các cấp, Ủy ban xin được tiếp thu ý kiến của Nhân dân, của các cơ quan có liên quan, ý kiến của các vị đại biểu và đề nghị giữ lại quy định về quyền chất vấn của đại biểu HĐND tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp, tức là không sửa đổi, bổ sung Điều 115 của Hiến pháp.