Số liệu về kinh tế ngầm thực sự tương đương bao nhiêu phần trăm GDP được đặt ra trong bối cảnh Tổng cục Thống kê đề xuất điều chỉnh quy mô GDP, đo đếm kinh tế phi pháp, kinh tế ngầm vào GDP.

Theo một nghiên cứu của Đại học Fulbright, quy mô nền kinh tế ngầm ở Việt Nam tương đương 25-30% GDP.

Trao đổi với VnEconomy, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn - Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbrigh, cho biết, sự tồn tại kinh tế ngầm bên cạnh nền kinh tế chính thức. Trong giai đoạn kinh tế tăng trưởng tốt thì nền kinh tế phi chính thức giảm, tương đương với khoảng 15% GDP. 

Còn trong giai đoạn kinh tế suy thoái thì nền kinh tế ngầm có thể tăng lên, tương đương với 25% GDP.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê phủ nhận con số 30% trên và cho rằng không thể cao đến mức này.

"Nền kinh tế phi chính thức ở Việt Nam không thể cao đến 30%. Ở nước ngoài đánh bài là hợp pháp, trong khi đó chúng ta là phi pháp. Ở chúng ta khu vực kinh tế nông nghiệp chủ yếu là hộ gia đình, nên đã có thống kê rõ ràng. Không thể áp khu vực này vào tự sản tự tiêu. Do đó, cần xem lại phương pháp tính", ông Lâm khẳng định.

Theo Tổng cục Thống kê, khu vực kinh tế chưa được quan sát bao gồm 5 thành tố: Hoạt động kinh tế ngầm; Hoạt động kinh tế phi pháp; Hoạt động kinh tế phi chính thức chưa được quan sát; Hoạt động kinh tế hộ gia đình tự sản tự tiêu; Hoạt động kinh tế bị bỏ sót do chương trình thu thập dữ liệu cơ bản.

Hoạt động kinh tế ngầm bao gồm các hoạt động kinh tế hợp pháp nhưng bị giấu diếm một cách chủ ý nhằm tránh thực hiện nghĩa vụ với nhà nước, với người lao động và với xã hội và tránh thực hiện các thủ tục pháp lý, hành chính như thực hiện báo cáo tài chính, báo cáo thống kê.

Hoạt động kinh tế phi pháp bao gồm các hoạt động kinh tế bị pháp luật cấm như sản xuất và buôn bán ma túy, hoạt động mại dâm,…; các hoạt động kinh tế hợp pháp không bị pháp luật cấm nhưng do các nhà sản xuất trái phép thực hiện.

Tổng cục Thống kê đang xây dựng đề án và trình Chính phủ các biện pháp để có thể thống kê được các khu vực kinh tế này.

Việc đưa các thành tố trên đo đếm vào GDP sẽ thu thập đầy đủ thông tin của các hoạt động kinh tế thực tế đang diễn ra và ảnh hưởng đến quy mô nền kinh tế nhưng chưa được đo lường và tính toán đầy đủ trong GDP.

Chỉ khi Chính phủ thông qua đề án và có nghiên cứu cụ thể, đơn vị này mới có thể đưa ra con số chính xác.

Tuy nhiên, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng, khu vực kinh tế ngầm và phi pháp thì rất khó thống kê.