Kết luận số 49-KL/TW của Bộ Chính trị đặt mục tiêu hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị tại TP.HCM vào năm 2035. Thành phố phải hoàn thành toàn bộ mạng lưới đường sắt đô thị còn lại (khoảng 200 km) trong 12 năm tới. Trước yêu cầu đó, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Thành phố đã đề xuất Ủy ban nhân dân TP.HCM thành lập Tổ công tác xây dựng Đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị nhằm nghiên cứu áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù để nhanh chóng triển khai các dự án.

Theo quy hoạch, hệ thống đường sắt đô thị TP.HCM gồm 8 tuyến đường sắt đô thị (MRT); 3 tuyến xe điện mặt đất hoặc đường sắt một ray (LRT). Tổng chiều dài của toàn bộ hệ thống đường sắt đô thị TP.HCM khoảng 220 km với tổng vốn đầu tư ước tính hơn 25 tỷ USD.

Tuy nhiên, theo Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM, đến nay, Thành phố mới chỉ triển khai được 2 tuyến MRT, cụ thể: tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) thực hiện từ năm 2007, tổng khối lượng thực hiện đạt 95,32%, dự kiến hoàn thành cuối năm 2023 và tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) đang giải phỏng mặt bằng và di dời hạ tầng kỹ thuật, dự kiến hoàn thành năm 2032.

Trong khi đó, tuyến metro số 5 giai đoạn 1 (Ngã Tư Bảy Hiền - cầu Sài Gòn) đang thực hiện các thủ tục xin chủ trương đầu tư; tuyến metro số 3a (Bến Thành - Tân Kiên) đang thực hiện các thủ tục xin chấp thuận đề xuất dự án; tuyến metro số 2 giai đoạn 2 (đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm) và giai đoạn 3 (Bến xe An Sương - Tây Bắc Củ Chi) đang có đối tác quan tâm đầu tư. Các tuyến còn lại đang kêu gọi đầu tư.

Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM cho biết, mục tiêu hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị tại TP.HCM vào năm 2035 theo Kết luận số 49-KL/TW là một thách thức lớn.

“Trong 20 năm, Thành phố mới làm được 20 km đường sắt đô thị, trong khi đó Bộ Chính trị yêu cầu 12 năm tới, Thành phố phải hoàn thành 200 km còn lại. Yêu cầu này đặt ra cho Thành phố phải có cách tiếp cận, cách làm hoàn toàn mới, khác biệt”, Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM nêu ý kiến trong văn bản đề xuất.

Do đó, cũng theo Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM, Thành phố phải quyết tâm thay đổi quyết liệt, toàn diện, mạnh mẽ và đột phá để hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị vào năm 2035.

Trong đó, có thể nhận diện 5 lĩnh vực trọng yếu nhất cần được ưu tiên gấp rút nghiên cứu hoàn thiện cơ sở pháp lý, xây dựng lộ trình thực hiện, cụ thể: quy hoạch, thu hồi đất và giải phóng mặt bằng; nguồn lực tài chính; thủ tục đầu tư, phê duyệt và triển khai dự án; giải pháp về công nghệ, tổ chức thi công, cung cấp vật tư thiết bị; mô hình tổ chức, quản lý nguồn nhân lực.

Theo Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP.HCM, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố. Trong đó, có một số điểm nổi bật, làm cơ sở cho việc phát triến xây dựng hệ thống đường sắt đô thị. “Đây có thể coi là công cụ để thành phố tăng tốc hiệu quả trong triển khai xây dựng hệ thống đường sắt đô thị”, Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP.HCM cho biết thêm.

Một trong những nội dung đột phá với thí điểm mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng (TOD) giúp TP.HCM huy động tối đa nguồn lực từ đất đai, tạo nguồn ngân sách để phát triển xây dựng hệ thống đường sắt đô thị. Ngoài ra, Nghị quyết số 98 cho phép thành phố được huy động nguồn vốn đầu tư đa dạng hơn.