Ngày 6/12/2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức Hội nghị toàn thể Chương trình hỗ trợ quốc tế (ISG) với chủ đề “Diễn đàn đầu tư nước ngoài (ODA) vào nông nghiệp”. Sự kiện có sự tham dự của đại diện Ngân hàng Thế giới, đại diện Đại sứ quán, các tổ chức quốc tế và trực tuyến tới 63 tỉnh, thành trên cả nước.

Chủ trì hội nghị, ông Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết từ khi Việt Nam trở thành nước có thu nhập trung bình, số lượng dự án và giá trị nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi cho ngành nông nghiệp đã giảm đi rõ rệt. Cùng với đó, các hỗ trợ kỹ thuật và nguồn vốn không hoàn lại cũng giảm. Đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, kể từ năm 2019 đến nay, chưa dự án mới nào được đàm phán, ký kết.

VỐN ODA VÀO NÔNG NGHIỆP GIẢM

“Mặc dù ODA là nguồn quan trọng bổ sung cho đầu tư phát triển của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhưng quá trình chuẩn bị dự án thường kéo dài và thủ tục phức tạp, làm giảm hiệu quả đầu tư”, ông Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Ông Lê Minh Hoan cho biết trong giai đoạn 2016-2020, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phê duyệt, ký kết 5 chương trình, dự án vốn vay được thực hiện với tổng giá trị là 826 triệu USD, bao gồm 662 triệu USD vốn vay.

Giai đoạn 2021-2025 chủ yếu thực hiện công tác đề xuất, chuẩn bị các dự án mới, chưa có Hiệp định vay nào được ký kết. Tổng vốn vay dự kiến cho các dự án mới đang chuẩn bị khoảng 2 tỷ USD, vốn không hoàn lại khoảng 58 triệu USD, vốn đối ứng khoảng 478 triệu USD. Trong đó, có 5 dự án đã được cấp thẩm quyền phê duyệt đề xuất Dự án với tổng số vốn vay khoảng 750 triệu USD.

Đối với các khoản viện trợ không hoàn lại, hiện nay Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang có 112 dự án đang thực hiện (phê duyệt từ năm 2016 đến nay) với tổng số vốn không hoàn lại khoảng 300 triệu USD. Hiện đang tiến hành thủ tục phê duyệt tiếp 32 dự án với số vốn viện trợ khoảng 9 triệu USD.

Theo ông Lê Minh Hoan, tỷ lệ nguồn vốn ODA trong tổng số nguồn vốn đầu tư phát triển của Bộ có thời điểm xấp xỉ 50%. Hầu hết vốn vay ODA đã được sử dụng cho các dự án đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, hỗ trợ thúc đẩy sản xuất, xóa đói, giảm nghèo, cải thiện sinh kế, ứng phó biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, dịch bệnh, đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm,… Hỗ trợ xây dựng, hoàn thiện thể chế chính sách, tăng cường năng lực cho ngành từ Trung ương đến địa phương.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đề ra Chiến lược Phát triển nông nghiệp bền vững giai đoạn 2021 - 2030, với tầm nhìn đến 2050, chuyển từ “sản xuất nông nghiệp” sang “kinh tế nông nghiệp”, chú trọng nâng cao giá trị, hiệu quả và phát triển đa ngành. Định hướng phát triển xanh theo hướng sinh thái, hữu cơ và tuần hoàn, giảm phát thải carbon để nâng cao chất lượng và năng lực cạnh tranh.

Với chiến lược này, ưu tiên sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi tập trung đầu tư vào cơ sở hạ tầng nông thôn, thủy lợi, phòng chống thiên tai, thủy sản, vệ sinh môi trường và cấp nước sinh hoạt nông thôn, tái tạo rừng - quản lý rừng bền vững.

Theo ông Lê Minh Hoan, trong bối cảnh nguồn ODA và vốn vay ưu đãi có xu hướng giảm, trong khi ngân sách nhà nước vẫn chưa thể phân bổ đủ cho các nhiệm vụ của ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Hội nghị cần tập trung vào mục tiêu xác định ưu tiên của các đối tác, nhà tài trợ. Cần xác định định hướng ưu tiên sử dụng nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi cho ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong giai đoạn 2026-2030.

GIAI ĐOẠN 2026-2030 CẦN 2,16 TỶ USD

Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho biết vốn nước ngoài cho đầu tư công trong ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giai đoạn 2026-2030 khoảng 2,16 tỷ USD. Trong đó, vốn chuyển tiếp từ giai đoạn 2021-2025 và dự kiến hoàn thành và bàn giao đưa vào sử dụng trong giai đoạn 2026-2030: khoảng 161 triệu USD.

Dự án đang chuẩn bị đầu tư giai đoạn 2026 -2030 khoảng 2 tỷ USD, gồm:
Nhóm dự án đã duyệt Đề xuất hoặc/và Chủ trương đầu tư dự án gồm 5 dự án: khoảng 740 triệu USD; Nhóm dự án đang trình phê duyệt Đề xuất dự án gồm 7 dự án: 1.260 triệu USD.

Bà Mariam Sherman, Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB), cho hay qua các buổi làm việc với Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Phạm Minh Chính, nhu cầu về vốn vay ODA của Việt Nam còn rất lớn. Theo ước tính, Việt Nam cần vay khoảng 10 tỷ USD từ nguồn ODA. Nguồn vốn này không chỉ đầu tư vào cơ sở hạ tầng, mà còn đầu tư vào những “phần mềm” như đào tạo, tập huấn kỹ thuật…

Theo bà Sherman, quan điểm này phù hợp với cách tiếp cận của WB. Tổ chức này không chỉ là một tổ chức tín dụng đơn thuần, mà còn cung cấp đa dạng các yếu tố đầu vào như chuyên gia, kỹ thuật… đến chia sẻ với các quốc gia.

“Chúng tôi mong muốn có thể hỗ trợ một gói đồng bộ, cả phần cứng lẫn phần mềm”, lãnh đạo WB chia sẻ phương án gỡ nút thắt về sự sụt giảm hiệu quả vay ODA; đồng thời cho rằng những cách tiếp cận toàn diện, tổng thể như vậy sẽ là hình mẫu để WB triển khai các dự án ODA giai đoạn 2026-2030.

Ngoài đề xuất này, Giám đốc quốc gia WB đề xuất phối hợp Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội, ngành hàng cùng xây dựng một mạng lưới đối tác phát triển tại Việt Nam, để cùng triển khai một cách có hiệu quả hơn các dự án sắp tới.

Dù mới tiếp nhận công việc tại Việt Nam, bà Sherman đã có dịp đến thành phố Cần Thơ. Tại đây, bà đã trao đổi với cán bộ khuyến nông và được nghe nhiều chia sẻ thú vị về Dự án VnSAT, một trong những điển hình của việc triển khai vốn vay ODA tại Việt Nam, góp phần giúp Việt Nam chuyển đổi nông nghiệp sang hướng tăng năng suất, giảm phát thải.

“Tôi rất vui khi những dự án như VnSAT đã mang lại lợi ích cho nhiều bên liên quan, đặc biệt là người dân. Rõ ràng, ngành nông nghiệp đã có kinh nghiệm phong phú trong việc sử dụng các nguồn vốn vay ODA”, bà Sherman khẳng định.