Ung thư đại trực tràng là một trong những bệnh ung thư đường tiêu hóa có tỷ lệ mắc mới cao. TS. bác sĩ Nguyễn Bình Nguyên, Trung tâm Tiêu hóa Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai, nhận định: "Tại Việt Nam, căn bệnh này không chí có xu hướng gia tăng mà còn đang trẻ hóa. Bệnh trước đây thường chỉ gặp ở người cao tuổi thì nay người trẻ cũng mắc, nhiều trường hợp dưới 45 tuổi đã bị ung thư đại trực tràng". 

Theo TS. Nguyên, số ca mắc bệnh tăng nhanh do hai yếu tố: Lối sống và di truyền. Lối sống “Tây hóa” với chế độ ăn nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, ít chất xơ, kèm theo thói quen hút thuốc, uống rượu và ít vận động là tác nhân hàng đầu. Đặc biệt ở những người trẻ có nhiều thói quen không tốt như hút thuốc, uống rượu, lười vận động, nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng càng gia tăng. 

TS. Nguyên cho biết các yếu tố nguy cơ có thể tạm chia làm hai nhóm: Nhóm không thể thay đổi: Tuổi (trên 45), tiền sử viêm ruột mạn tính (viêm đại trực tràng chảy máu, Crohn), xạ trị vùng bụng, hoặc gia đình có người mắc ung thư đại trực tràng, đa polyp tuyến. Khoảng 5% trường hợp liên quan đến đột biến gen như hội chứng Lynch.

Cùng với đó là nhóm có thể thay đổi: Thừa cân, đái tháo đường type 2, chế độ ăn không lành mạnh, lạm dụng rượu bia, thuốc lá… Do đó, TS. Nguyên khuyến cáo, để giảm nguy cơ mắc ung thư đại tràng, người dân không có cách nào khác là thay đổi lối sống bằng việc giảm cân (nếu thừa cân). Tăng cường hoạt động thể chất giúp làm giảm nguy cơ ung thư đại tràng và polyp; 

Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh như ăn nhiều hoa quả, rau, ngũ cốc nguyên hạt, ăn ít thịt đỏ và thịt chế biến sẵn. Giảm hoặc ngừng rượu bia, bỏ thuốc lá. "Ngoài ra, người dân cần khám sức khỏe phát hiện bệnh sớm nếu có. Đây là "chìa khóa vàng" phát hiện sớm polyp tiền ung thư. Nếu cắt bỏ polyp kịp thời, nguy cơ ung thư giảm tới 90%", TS. Nguyên cho biết.

Tại tọa đàm “Chiến lược sàng lọc, chẩn đoán và điều trị ung thư đại trực tràng tại Việt Nam” do báo Nhân Dân phối hợp với Viện Công nghệ Phacogen tổ chức mới đây, PGS.TS. Vũ Văn Khiên, Tổng Thư ký Hội Khoa học tiêu hóa Việt Nam, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tiêu hóa, cũng nhận định ung thư đại trực tràng đang là một trong những mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe cộng đồng tại Việt Nam.

Theo thống kê GLOBOCAN năm 2022, nước ta ghi nhận hơn 16.000 ca mắc mới, và trên 8.400 ca tử vong do căn bệnh này - xếp thứ 4 về tỷ lệ mắc và thứ 5 về tỷ lệ tử vong trong các loại ung thư. "Điều khiến các bác sĩ như chúng tôi trăn trở là xu hướng “trẻ hóa” của căn bệnh. Nếu không hành động ngay, chúng ta sẽ đối mặt với một cuộc khủng hoảng y tế thực sự trong tương lai gần", PGS Vũ Văn Khiên cho biết.

Thông thường, các tổ chức y tế khuyến nghị những người từ 45 tuổi trở lên nên bắt đầu sàng lọc ung thư đại trực tràng, đặc biệt là những người có tiền sử gia đình mắc bệnh hoặc có các triệu chứng nghi ngờ. Với những người có nguy cơ cao, chẳng hạn như người mắc bệnh viêm ruột mãn tính hoặc béo phì, có thể cân nhắc sàng lọc sớm hơn.

PGS.TS. Vũ Văn Khiên cũng cho biết: Hiện nay, trên thế giới có các phương pháp sàng lọc ung thư đại trực tràng phổ biến như: Nội soi đại tràng; xét nghiệm máu ẩn trong phân (FIT/FOBT); nội soi ảo đại tràng; xét nghiệm DNA đa mục tiêu trong phân… Việc thực hiện các biện pháp xâm lấn như nội soi chưa được người dân thích ứng do sợ phải uống thuốc tẩy ruột hoặc sợ gây mê, vì thế, phương pháp xét nghiệm máu trong phân được nhiều người ưa chuộng vì không cần phải thực hiện các biện pháp xâm lấn.

Bên cạnh đó, hiện có tình trạng người dân đi làm xét nghiệm máu một cách tràn lan và nghĩ rằng, xét nghiệm này có thể phát hiện bách bệnh. Song, “cần hiểu rằng, xét nghiệm máu không sàng lọc phát hiện sớm ung thư đại trực tràng," PGS.TS. bác sĩ Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai, chia sẻ.

Bác sĩ Phương cũng lưu ý, nếu chỉ dựa vào những xét nghiệm máu để đưa ra chẩn đoán bệnh là sai. Đặc biệt là với bệnh ung thư đại trực tràng, người bệnh cần được đánh giá dựa trên nhiều triệu chứng cụ thể, để từ đó đưa ra chiến lược tầm soát, chỉ định phù hợp.

Đặc biệt, ung thư đại trực tràng hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm. Người dân nên ưu tiên các phương pháp sàng lọc đã được kiểm chứng, đặc biệt là những xét nghiệm đạt chuẩn quốc tế như chuẩn IVD, được chứng minh về độ chính xác và an toàn. Việc này không chỉ bảo đảm tính chính xác và độ tin cậy cao, mà còn giúp các bác sĩ lâm sàng yên tâm đưa ra phác đồ điều phù hợp nhất với từng bệnh nhân.

"Trong giai đoạn điều trị, việc xét nghiệm gen cũng rất quan trọng để lựa chọn thuốc trúng đích hoặc liệu pháp miễn dịch phù hợp, hướng đến điều trị cá thể hóa, đúng thuốc, đúng người bệnh, đúng thời điểm. Tuy nhiên, thu nhập bình quân của người dân hiện chưa cao nên các bác sĩ cũng chưa sử dụng nhiều xét nghiệm gen để chẩn đoán cũng như để sàng lọc bởi chi phí thực hiện còn cao", bác sĩ Phương cho biết thêm.

Tại buổi Tọa đàm, PGS.TS.bác sĩ Nguyễn Công Hoàng, Đại biểu Quốc hội khoá XV, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, chia sẻ nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, Anh, Nhật Bản hay Hàn Quốc hiện nay đã thực hiện nhiều chẩn đoán sớm trong các lĩnh vực ung thư, nhờ đó, tỷ lệ người bệnh mắc ung thư đã giảm đi nhiều.

"Vừa qua, Tổng Bí thư Tô Lâm trao đổi với ngành y tế rất nhiều nội dung, trong đó có một vấn đề mà Tổng Bí thư nhắc tới là mỗi người dân Việt Nam cần được khám định kỳ sức khỏe miễn phí mỗi năm một lần. Đây cũng là vấn đề dự phòng mà ngành y tế cần phải quan tâm. Bởi vì, chi một đồng cho dự phòng bằng 100 đồng cho điều trị", bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.

Bác sĩ Hoàng cũng cho biết, hiện nay, tại Mỹ, sau khi tăng cường độ bao phủ sàng lọc trên toàn quốc, tỷ lệ tử vong do ung thư đại trực tràng đã giảm hơn 50% trong vòng ba thập kỷ (theo CDC). Ở Anh, chương trình sàng lọc quốc gia giúp tăng tỷ lệ phát hiện ung thư giai đoạn sớm lên gấp 4 lần so trước, đồng thời góp phần giảm tỷ lệ tử vong đáng kể. Những kết quả này nhấn mạnh vai trò thiết yếu của sàng lọc trong chiến lược phòng ngừa và kiểm soát ung thư đại trực tràng tại cộng đồng.

Đặc biệt, với những bệnh nhân ung thư đại trực tràng di căn không còn khả năng phẫu thuật, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng ở cá thể hóa điều trị với liệu pháp kháng EGFR dựa trên tình trạng đột biến gen có thể giúp tăng thời gian sống trên 30 tháng. Các chuyên gia cũng nhận định, sự ra đời và phát triển của liệu pháp kháng EGFR đang mở ra những triển vọng tương lai trong điều trị ung thư đại trực tràng di căn.