TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
Vì sao chưa giao quyền điều chỉnh dự toán ngân sách cho Chính phủ và các địa phương?
Điều 51 Dự thảo Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi) đề xuất trao thêm quyền điều chỉnh dự toán ngân sách cho Chính phủ và UBND các địa phương, thay vì chỉ Quốc hội hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội như hiện nay. Tuy nhiên, đa số ý kiến trong Ủy ban Kinh tế và Tài chính không đồng tình...
Chiều 14/5, ông Nguyễn Văn Thắng, Bộ trưởng Bộ Tài chính thay mặt Chính phủ trình Quốc hội Dự thảo Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi).
Theo đó, Điều 51 Dự thảo được sửa đổi, bổ sung so với quy định hiện hành để phân định thẩm quyền điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước của các cơ quan: Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp.
Tuy nhiên, thẩm tra nội dung tại Điều 51, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho biết đa số ý kiến trong Ủy ban đề nghị giữ nguyên quy định hiện hành vì 5 lý do sau.
Thứ nhất, Hiến pháp và pháp luật hiện hành quy định Quốc hội có thẩm quyền quyết định dự toán ngân sách nhà nước, bao gồm tổng thu, tổng chi, cơ cấu chi và bội chi ngân sách nhà nước. Khi cần điều chỉnh dự toán đã được quyết định, thẩm quyền thuộc về Quốc hội hoặc Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.
Thứ hai, quy định hiện hành bảo đảm phân cấp, phân quyền trong quyết định dự toán. Quốc hội chỉ quyết định tổng mức theo lĩnh vực và cơ cấu chi, không chi tiết đến từng nhiệm vụ. Các bộ, ngành, địa phương quyết định chi tiết theo thẩm quyền.
Thứ ba, Dự thảo Luật giao Chính phủ điều chỉnh dự toán giữa các bộ, ngành, địa phương, cơ cấu chi thường xuyên, đầu tư, điều chỉnh mức vay, bội chi ngân sách địa phương sẽ làm thay đổi dự toán ngân sách nhà nước đã được Quốc hội quyết định.
Thứ tư, báo cáo Chính trị Đại hội XIII của Đảng yêu cầu làm rõ chức năng các cơ quan nhà nước, bảo đảm phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực; củng cố vị thế của Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất. Việc giao Chính phủ quyền điều chỉnh dự toán (thuộc thẩm quyền của Quốc hội) dẫn đến chồng chéo chức năng, ảnh hưởng kỷ luật tài chính và mục tiêu cải cách đã đề ra.
Thứ năm, trên thực tế, việc điều chỉnh dự toán theo thẩm quyền hiện hành không phát sinh vướng mắc. Trong trường hợp cấp bách, Quốc hội có thể ủy quyền cho Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Việc điều chỉnh dự toán trong nội bộ đơn vị đã được quy định rõ tại Luật Ngân sách Nhà nước hiện hành, bảo đảm linh hoạt và tuân thủ kỷ luật tài chính.
Ảnh: Trung tâm báo chí Quốc hội
Một số ý kiến nhất trí với Điều 51 Dự thảo Luật nhằm nâng cao tính chủ động, hiệu quả và kịp thời trong điều hành, đặc biệt là đối với Chính phủ và Uỷ ban Nhân dân các cấp ở địa phương.
Tuy nhiên, để bảo đảm kỷ luật, kỷ cương tài chính, dự thảo Luật cần quy định rõ: (i) Các trường hợp được phép điều chỉnh dự toán, giới hạn trong các nguyên nhân khách quan, tình huống khẩn cấp, cấp bách, tránh lạm dụng điều chỉnh quá mức so với dự toán đã được Quốc hội phê duyệt. (ii) Chế độ và quy trình báo cáo phải minh bạch, cụ thể, làm căn cứ cho công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán và quyết toán ngân sách. (iii) Phân cấp nhiệm vụ cần gắn với trách nhiệm cá nhân người đứng đầu.
Luật Ngân sách Nhà nước được sửa đổi nhằm thể chế hóa các chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước về ngân sách nhà nước; đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa Trung ương và địa phương, bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương và tăng tính chủ động cho ngân sách địa phương. Việc phân định trách nhiệm và quyền hạn giữa các cấp được thực hiện theo nguyên tắc cấp nào thực hiện hiệu quả, kịp thời nhất thì giao cho cấp đó. Địa phương được quyền quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm, đồng thời tăng cường vai trò giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Cùng đó, cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục trong quy trình ngân sách nhà nước; thúc đẩy cơ cấu lại ngân sách nhà nước theo hướng tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch và nâng cao trách nhiệm giải trình.
Ngoài ra, Điều 19 Dự thảo Luật đề xuất thay đổi vai trò của Quốc hội trong việc quyết định chi ngân sách theo từng lĩnh vực. Tuy nhiên, ông Phan Văn Mãi cho biết đa số ý kiến trong Ủy ban đề nghị giữ nguyên quy định hiện hành.
Theo đó, việc quy định mức chi cụ thể cho các lĩnh vực như giáo dục, đào tạo, dạy nghề, khoa học và công nghệ là nhằm cụ thể hóa các Nghị quyết của Trung ương. Việc giữ nguyên quy định sẽ tạo căn cứ pháp lý trong đánh giá kết quả thực hiện, gắn trách nhiệm của người đứng đầu trong tổ chức thực hiện nghị quyết.
Một số ý kiến khác tán thành đề xuất tại Điều 19 Dự thảo Luật nhằm tăng tính linh hoạt trong điều hành ngân sách giữa các lĩnh vực.
Tại khoản 11 Điều 8 của dự thảo Luật, Chính phủ đề xuất bổ sung quy định liên quan đến các nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước được bố trí từ hai nguồn: chi đầu tư công và chi thường xuyên.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho biết đa số ý kiến trong Ủy ban đề nghị không bổ sung quy định này. Lý do được đưa ra là một số nội dung chi đã được quy định tại Nghị định số 138/2024/NĐ-CP của Chính phủ. Ngoài ra, các nội dung liên quan đến chi cho công tác quy hoạch, bao gồm lập, thẩm định, phê duyệt, tổ chức thực hiện và điều chỉnh quy hoạch, đã được quy định tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch.
Ủy ban đề nghị không luật hóa các nội dung đã được quy định tại văn bản dưới luật và kiến nghị Chính phủ hướng dẫn thực hiện theo thẩm quyền, bảo đảm hiệu quả quản lý và phù hợp định hướng giảm tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách nhà nước.
