Tuần trước, Mỹ đạt được thỏa thuận tạm thời “đình chiến” thương mại với Trung Quốc - đối thủ địa chính trị lớn nhất của mình - nhanh hơn dự báo của giới chuyên gia. Trong khi đó, tiến trình đàm phán thuế đối ứng của Washington với các đồng minh lâu năm gồm Nhật Bản, Hàn Quốc và Liên minh châu Âu (EU) diễn ra chậm hơn và dường như đang dậm chân tại chỗ.

Mỹ đã đưa ra một danh sách gồm 18 đối tác thương mại quan trọng để tập trung đàm phán sau khi ông Trump công bố chính sách thuế đối ứng với gần như toàn bộ hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Đến nay, trừ thỏa thuận nhanh chóng với Anh và thỏa thuận "đình chiến" với Trung Quốc, Mỹ vẫn chưa có một thỏa thuận lớn nào với các đối tác khác.

ĐIỂM NGHẼN Ô TÔ

Đối với một số đối tác hàng đầu trong danh sách trên như Nhật Bản, Hàn Quốc và EU, điểm nghẽn lớn nhất là thuế quan với mặt hàng ô tô. Đến nay, Mỹ vẫn chưa muốn dỡ bỏ thuế quan 25% với ô tô nhập khẩu.

Vương quốc Anh đạt được một thỏa thuận về thuế quan ô tô thấp hơn với các nhà đàm phán của Mỹ, nhưng mức thuế này chỉ áp dụng cho 100.000 chiếc mỗi năm - một con số thấp hơn nhiều so với lượng ô tô từ Anh xuất khẩu vào Mỹ mỗi năm.

Trong báo cáo kết quả kinh doanh công bố gần đây, các hãng xe Nhật như Toyota, Honda và Nissan đều hạ dự báo lợi nhuận do thuế quan của Mỹ.

Bộ trưởng Kinh tế Nhật Bản Ryosei Akazawa, cũng là nhà đàm phán thương mại hàng đầu của nước này, cho biết Tokyo đang tìm cách xóa bỏ mọi mức thuế quan mà chính quyền Trump đưa ra gần đây, bao gồm cả thuế quan với ô tô và thép, cũng như mức thuế đối ứng cơ sở 10%. Ông nhận định các mức thuế này là “vô cùng đáng tiếc”.

Chính phủ Hàn Quốc cũng đang cố gắng để được ông Trump miễn trừ thuế quan ô tô. Thứ Sáu tuần trước, Bộ trưởng Thương mại, Công nghiệp và Năng lượng Hàn Quốc đã có cuộc gặp với Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer tại đảo Jeju của Hàn Quốc. Trước đó, ông Ahn Duk-geun nhấn mạnh rằng ngành công nghiệp phụ trợ ô tô hiện đang tạo khoảng 330.000 việc làm cho nền kinh tế Hàn Quốc và Chính phủ cam kết sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ giảm thiểu thiệt hại do thuế quan Mỹ.

Trong khi đó, các quan chức thương mại của một số nước thành viên EU cho biết họ sẽ thúc đẩy một thỏa thuận thương mại với Mỹ tốt hơn so với thỏa thuận Mỹ-Anh. Phía EU cho rằng với thỏa thuận này, thuế quan của Mỹ lên phần lớn hàng hóa Anh vẫn được duy trì.

“Tôi cho rằng đó không phải mà mức độ mà EU sẽ hài lòng”, Thứ trưởng Kinh tế Ba Lan Michał Baranowski, nhận xét về thỏa thuận thương mại Mỹ - Anh.

Trong chính sách thuế đối ứng được ông Trump công bố ngày 2/4, Nhật Bản bị áp thuế quan 24%, Hàn Quốc 25%, EU 20%. Chính quyền Trump cho biết mức thuế đối ứng này không chỉ phán ảnh mức thuế quan mà các đối thương mại đang áp đặt với hàng hóa Mỹ mà còn phản ánh cả các rào cản phi thuế quan. Anh chịu mức thuế đối ứng cơ sở 10%.

Sau khi công bố 1 tuần, ông Trump ký sắc lệnh tạm hoãn thuế đối ứng ở các mức cao (từ 11-50%) trong vòng 90 ngày, nhưng thuế quan với ô tô và nhôm, thép vẫn có hiệu lực.

Từ thời điểm này, một cuộc chạy đua giữa các đối tác thương mại của Mỹ chính thức bắt đầu. Nhật Bản là quốc gia đầu tiên đàm phán thương mại với Mỹ với hy vọng nhanh chóng đạt được một thỏa thuận. Tuy nhiên, sau các vòng đàm phán, vẫn chưa có thỏa thuận nào được đưa ra.

THẾ KHÓ CỦA NHẬT VÀ CÁC ĐỒNG MINH, ĐỐI TÁC KHÁC CỦA MỸ

Thời gian qua, ông Trump thường nói về sự kính trọng của mình đối với cố Thủ tướng Nhật Shinzo Abe. Cuối năm ngoái, phu nhân của ông Abe đã đến khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của ông Trump để chúc mừng ông đắc cử tổng thống nhiệm kỳ thứ hai. Đương kim Thủ tướng Nhật Shigeru Ishiba là một trong những nhà lãnh đạo quốc gia đầu tiên đến Nhà Trắng sau khi ông Trump nhậm chức.

Không giống Trung Quốc, Nhật Bản không đưa ra biện pháp trả đũa thuế quan của Mỹ và ông Ishiba thời gian quan luôn thận trọng để tránh những phản ứng tiêu cực của công chúng Nhật đối với Tổng thống Mỹ.

“Nhật Bản rất thận trọng để ông Trump không bị mất hình ảnh”, bà Shihoko Goto, thành viên tổ chức Mansfield Foundation tại Washington, nhận xét.

Còn theo ông Yorizumi Watanabe, hiệu trưởng trường Đại học Phụ nữ Fuji tại Nhật Bản và là từng là nhà đàm phán thương mại hàng đầu của Nhật, cho biết Nhật Bản là một trong những quốc gia chịu nhiều áp lực từ Mỹ, về cả lĩnh vực thương mại và quân sự.

Tuy nhiên, ông Watanabe cho rằng Nhật cũng tỏ ra thận trọng để mất quá nhiều thứ trong các cuộc đàm phán. Năm 2019, trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Tokyo đã ký một hiệp định thương mại với Mỹ, theo đó Nhật Bản giảm thuế quan với một số nông sản Mỹ như thịt bò và thịt lợn đông lạnh, trong khi Mỹ giảm thuế quan với một số mặt hàng từ Nhật như dụng cụ máy móc.

Với việc áp đặt thuế quan mới, chính quyền Trump cho thấy rằng vị tổng thống không xem thỏa thuận với Nhật năm 2019 là ràng buộc, tương tự như cách ông bỏ qua thỏa thuận Mỹ - Mexico  Canada (USMCA) mà ông đàm phán và ký kết trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Sự thay đổi này của ông Trump rõ ràng khiến phía Nhật Bản bất an.

“Kể cả khi chúng ta đạt được một thỏa thuận mới dựa trên cơ sở đôi bên cùng có lợi, điều quan trọng là phải đảm bảo rằng lần này họ sẽ tuân thủ đầy đủ các điều khoản”, ông Yoshihiko Noda, lãnh đạo Đảng Dân chủ Lập hiến đối lập của Nhật, chia sẻ trong một cuộc trả lời phỏng vấn tờ báo Wall Street Journal.

Theo các chuyên gia về thương mại, Nhật Bản có thể đề xuất tăng nhập khẩu ô tô Mỹ và điều chỉnh các tiêu chuẩn an toàn ô tô của mình theo các tiêu chuẩn của Mỹ. Nước này cũng có thể đề xuất nhập khẩu thêm ngôn và các nông sản khác như gạo. Đây là các mặt hàng bị loại ra khỏi các cuộc đàm phán năm 2019. Bên cạnh đó, chuyên môn về lĩnh vực đóng tàu của Nhật cugnx là một lợi thế trong đàm phán bởi việc hồi sinh ngành đóng tàu Mỹ cũng là một ưu tiên của ông Trump.

Tuy nhiên, ngoài vấn đề thương mại, các đồng minh và đối tác của Mỹ cũng đối mặt nhiều thách thức khác trong đàm phán. Theo các nhà phân tích, họ có thể không đồng tình với yêu cầu của Washington về việc giảm quan hệ thương mại với Trung Quốc hay đồng ý để đồng nội tệ của mình tăng giá so với USD.

Dù vậy, sau đã đạt được thỏa thuận với Trung Quốc ở Geneva, đội ngũ của ông Trump giờ đây có thể dành nhiều thời gian hơn cho các quốc gia khác.

“Tôi đã tập trung vào các cuộc đàm phán với châu Á, trong đó Trung Quốc là đối tác đàm phán lớn nhất”, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết tuần trước. “Chúng tôi đã có các cuộc thảo luận rất hiệu quả với Nhật Bản. Với các đối tác châu Á khác, mọi thứ đều đang diễn ra suôn sẻ”.