Ngày 12/3/2024, tại Hà Nội, Cục Quản lý Tài nguyên Nước thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam; Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO); Cục Tài nguyên Nước thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường Lào và Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) phối hợp tổ chức hội thảo khởi động dự án “Tăng cường an ninh nguồn nước và môi trường cho các lưu vực sông Mã và sông Nuen - Cả và các vùng ven biển liên quan tại Việt Nam và Lào”. Hội thảo được tổ chức nhằm giới thiệu dự án và lấy ý kiến tham vấn về thiết kế dự án và kế hoạch thực hiện.

LƯU VỰC SÔNG MÃ, SÔNG CẢ ĐỐI DIỆN NHIỀU THÁCH THỨC

Ông Ngô Mạnh Hà, Phó Cục trưởng Cục quản lý Tài nguyên nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam, cho biết sông Mã và Neun-Cả là hai con sông xuyên biên giới của Lào và Việt Nam, nằm liền kề nhau về vị trí địa lý, có quy mô, đặc điểm, cũng như những thách thức về quản lý nước và môi trường tương tự nhau. Lưu vực sông Mã rộng 30.328km2, lưu vực sông Neun – Cả rộng 31,005km2.

Lưu vực 2 con sông này đang đối mặt với nhiều thách thức: các hồ chứa thủy điện gây ra những thay đổi đáng kể về dòng chảy trên các sông chính và phụ lưu ở cả hai lưu vực; việc mở rộng diện tích đất nông nghiệp và nạn phá rừng và những thay đổi về độ che phủ rừng ảnh hưởng đến dòng chảy và tải lượng trầm tích…

Cùng với đó, tình trạng gia tăng lượng nước khai thác liên quan đến tăng trưởng dân số và phát triển kinh tế, đang nhanh chóng ảnh hưởng đến dòng chảy môi trường. Trong khi đó, việc xả lũ khẩn cấp từ các con đập trong các đợt lũ cực đoan cũng góp phần gây ra lũ lụt cục bộ. Tại vùng hạ du ven biển, tình trạng xâm nhập mặn vào các tầng chứa nước ven biển do khai thác quá mức nước ngầm và mực nước biển tăng.

Sự phát triển liên tục ở hai lưu vực, kết hợp với biến đổi khí hậu, đang ảnh hưởng đến các khu vực ven biển do suy thoái chất lượng nước mặt và vùng nước biển nông, tần suất và cường độ lũ lụt và hạn hán ngày càng tăng.

Dự án hợp tác song phương “Thúc đẩy an ninh nguồn nước và môi trường cho các lưu vực sông xuyên biên giới sông Mã và sông Neun-Cả và các vùng ven biển liên quan”, được Chính phủ Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào và Chính phủ Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam phê duyệt từ năm 2021.

Dự án có tổng ngân sách tài trợ từ Quỹ ủy thác GEF là 8 triệu USD, trong đó khoảng 3 triệu USD sẽ được giải ngân trực tiếp từ FAO cho Cục quản lý tài nguyên nước Việt Nam (DWRM) và Cục quản lý tài nguyên Lào (DWR) để hỗ trợ thí điểm tại các lưu vực sông Mã và sông Neun-Cả.

Ngoài hai cơ quan thuộc chính phủ 2 quốc gia, dự án được triển khai với sự tham gia của các tổ chức quốc tế: FAO; IUCN. Trong đó, IUCN là cơ quan chịu trách nhiệm điều phối dự án và hỗ trợ kỹ thuật.

Theo Tiến sĩ Inthavy Akkharath – Cục trưởng Cục Tài nguyên Nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường CHDCND Lào, dự án này phù hợp với các ưu tiên quốc gia và đáp ứng yêu cầu của luật mới về quản lý nguồn tài nguyên nước. Chính phủ hai nước ủng hộ mạnh mẽ dự án này và sẽ hợp tác chặt chẽ với IUCN, FAO và các đối tác tại Việt Nam và Lào để giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu và cải thiện việc quản lý tài nguyên thiên nhiên tại hai lưu vực sông Mã và sông Nuen - Cả".

Ông Rémi Nono Womdim, Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam, cho hay Dự án phù hợp chặt chẽ với Khung chiến lược 2022-2031 của FAO, thúc đẩy 'bốn điểm tốt hơn' đó là sản xuất tốt hơn, dinh ưỡng tốt hơn, môi trường tốt hơn và cuộc sống tốt hơn.

“Bằng cách tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động hợp tác xuyên biên giới đối với các nguồn tài nguyên nước chung, dự án góp phần tạo nên hệ sinh thái lành mạnh hơn và là nền tảng cho hệ thống lương thực bền vững, cải thiện sinh kế và tương lai tốt đẹp hơn cho các cộng đồng ở Việt Nam và Lào”, ông Rémi Nono Womdim khẳng định.

TẠO MÔI TRƯỜNG CHO HỢP TÁC VÀ HÀNH ĐỘNG XUYÊN BIÊN GIỚI

Ông Jake Brunner, Trưởng đại diện IUCN Việt Nam, Giám đốc IUCN khu vực hạ lưu sông Mekong, nhấn mạnh: “Với tư cách là cơ quan chủ trì thực hiện, IUCN sẽ hợp tác với nhiều đối tác trong quá trình thực hiện dự án. Điều này bao gồm việc thiết lập một cơ chế phối hợp xuyên biên giới để hợp tác quản lý nước mặt và nước dưới đất. Điều này sẽ tối đa hóa giá trị kinh tế của tài nguyên nước tại hai lưu vực và giảm thiểu rủi ro lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn”.

“Mục tiêu của dự án là giúp Việt Nam và Lào giải quyết vấn đề về quản lý tài nguyên nước ngọt và sức khỏe hệ sinh thái ở các lưu vực sông xuyên biên giới sông Mã và sông Neun- Cả bằng cách tạo ra môi trường thuận lợi cho hợp tác và hành động xuyên biên giới”, ông Rosanna Keam, Giám đốc Kỹ thuật Chương trình nước của GEF, chia sẻ.

Ông Rosanna Keam cho hay Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) là nhóm quỹ môi trường đa phương chuyên cung cấp các khoản tài trợ, tài trợ hỗn hợp và hỗ trợ chính sách để giúp các quốc gia giải quyết các ưu tiên lớn nhất về môi trường và tuân thủ các công ước về môi trường quốc tế. Các khoản đầu tư của GEF dựa trên việc mang lại lợi ích cho môi trường toàn cầu về đa dạng sinh học, giảm thiểu biến đổi khí hậu, vùng biển quốc tế, suy thoái đất và rừng, hóa chất và chất thải.

Theo ông Rosanna Keam, Dự án “Tăng cường an ninh nguồn nước và môi trường cho các lưu vực sông Mã, sông Nuen - Cả và các vùng ven biển liên quan tại Việt Nam và Lào” được thiết kế hướng đến những kết quả thiết thực.

Kết quả 1: Tạo nên sự đồng thuận giữa các quốc gia về các mối quan tâm xuyên biên giới quan trọng, bao gồm sự thay đổi và biến đổi khí hậu, đạt được thông qua việc tìm hiểu thực tế chung - tăng cường hợp tác xuyên biên giới, làm cơ sở cho các hành động khắc phục phối hợp.

Kết quả 2: Đảm bảo an ninh nguồn nước và tính bền vững của môi trường, nâng cao năng lực dự báo trên cả hai lưu vực và các vùng ven biển phụ cận thông qua các khung hợp tác xuyên biên giới và cơ chế trao đổi thông tin.

Kết quả 3: Hai quốc gia quyết định kế hoạch hành động chung dựa trên kết quả thí điểm thực tế cách tiếp cận, chính sách, thực hành và công nghệ quản lý đất và nguồn nước thân thiện với môi trường, đồng thời chia sẻ về kết quả và kinh nghiệm.

Kết quả 4: Thúc đẩy tiến trình đảo ngược xu hướng suy thoái ở hai lưu vực sông thông qua cam kết duy trì các cơ chế hợp tác chung, thực hiện các cải cách và đầu tư ưu tiên của hai quốc gia.

Kết quả 5: Đảm bảo tính bền vững của dự án thông qua các hoạt động nâng cao năng lực cho các cơ quan, đơn vị liên quan và các cơ chế hợp tác xuyên biên giới được thiết lập trong khuân khổ dự án. Đồng thời, mang lại lợi ích ở cấp độ toàn cầu cũng như cấp địa phương thông qua việc chia sẻ và phổ biến các kết quả và bài học kinh nghiệm từ quá trình thực hiện dự án.