Vụ Thuận An: Chi tiền "chạy thầu" dự án là một thực trạng rất phổ biến và nhức nhối

Cơ quan Cảnh sát điều tra đề nghị truy tố 30 bị can về tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”, “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, “Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi”.

Trong vụ án này, ông Nguyễn Duy Hưng (cựu Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thuận An)  bị cáo buộc vi phạm đấu thầu để Tập đoàn Thuận An trúng 5 gói thầu tại các dự án gồm Dự án Cầu Đồng Việt (gói thầu số 07), Dự án Cao tốc Tuyên Quang-Phú Thọ (gói thầu số 26), Dự án cầu Vĩnh Tuy 2 (gói thầu số 2), Dự án Đường ven sông Hạ Long-Đông Triều (gói thầu số 13), Dự án Quốc lộ 14E (gói thầu số XD01,XD02).

THỰC TRẠNG "CHẠY THẦU" VẪN PHỔ BIẾN

Theo cơ quan điều tra, pháp luật về đầu tư xây dựng, đấu thầu có quy định các doanh nghiệp được xét chọn nhà thầu thi công xây dựng công trình phải có doanh thu, vốn chủ sở hữu đảm bảo tổng mức đầu tư dự án, giá trị gói thầu tham gia thực hiện.

Để có năng lực tài chính phù hợp với các yêu cầu, quy định này các đối tượng tại một số doanh nghiêp đã móc nối với các đối tượng ở các công ty kiểm toán thực hiện việc làm giả, nâng khống số liệu về doanh thu, vốn chủ sở hữu,..

 Do đó, các cơ quan, tổ chức, chủ đầu tư dự án đã lựa chọn doanh nghiệp làm chủ đầu tư, nhà thầu không đảm bảo điều kiện, năng lực dẫn đến dự án, công trình xây dựng không hoàn thành tiến độ, kéo dài, bán thầu, gây thiệt hại, thất thoát, lãng phí tài sản của nhà nước, tổ chức.

Bộ Công an cũng nhấn mạnh vụ án xảy ra tại Tập đoàn Thuận An và các đơn vị liên quan cho thấy việc “chạy thầu” là một thực trạng rất phổ biến. Bản chất “chạy thầu” là tìm kiếm sự thỏa thuận, can thiệp trái phép vào hoạt động đấu thầu

Để trúng thầu, đại đa số các doanh nghiệp phải có “quan hệ”, chấp nhận chi tiền “cơ chế” cho lãnh đạo các cơ quan có thẩm quyền, xem đấy là phần “tất yếu” của quá trình đấu thầu, thi công dự án.

“Vụ án cũng là điển hình cho việc các nhà thầu thi công ngay từ đầu đã sử dụng các mối quan hệ cấu kết, thông đồng, móc ngoặc vớ chủ đầu tư dự án để được tham gia đấu thầu thi công dự án, gói thầu. Từ dó, nhà thầu được chủ đầu tư tiết lộ, cung cấp thông tin, dự toán gói thầu, cài thầu, gài thầu trong hồ sơ mời thầu để đáp ứng năng lực theo yêu cầu, đề nghị của nhà thầu của loại bỏ các nhà thầu khác”, kết luận nêu rõ.

Nhiều chủ đầu tư chấm thầu, xem xét hồ sơ dự thầu trước khi nộp hồ sơ để nhà thầu chỉnh sửa, bổ sung đảm bảo yêu cầu về kỹ thuật, tài chính. Việc tổ chức chấm thầu, lựa chọn nhà thầu chỉ là hình thức.

Từ đó, nhà thầu đương nhiên được trúng thầu, gây tình trạng bất bình đẳng, không công bằng cho nhà thầu khác có đủ năng lực nhưng không có quan hệ, muốn tham gia phải xin hoặc chi tiền ngoài cho nhà thầu đó.

Đơn cử như tại gói thầu dự án cầu Đồng Việt, các bị can đã điều chỉnh, bổ sung, mở rộng yêu cầu phần tiêu chí về năng lực trong hồ sơ mời thầu nhằm hạn chế các nhà thầu khác tham dự. Ông Hùng thỏa thuận chi phí tiền “cơ chế” là 3% giá trị gói thầu trước thuế.

Hoặc tại gói thầu số 26 dự án cao tốc Tuyên Quang – Phú Thọ, liên danh nhà thầu được sao chép các file dữ liệu dự toán được phê duyệt trước khi phát hành hồ sơ mời thầu; được đổi hồ sơ đề xuất tài chính (đề xuất giá dự thầu) sau thời điếm đóng, mở thầu.

Ngoài ra, nhiều dự án, gói thầu, chủ đầu tư xây dựng dự toán đã sử dụng định mức, đơn giá nguyên vật liệu theo công bố của các bộ, ngành, địa phương; không áp dụng, điều chỉnh đơn giá thực tế theo thị trường của nguyên vật liệu khi tăng giá.

Theo Bộ Công an, điều này dẫn đến dự toán được xây dựng thấp, phải điều chỉnh nhiều lần, dẫn đến việc chậm trễ triển khai thi công, ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ triển khai dự án.

CẦN CÔNG KHAI KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN

Từ thực trạng trên, cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an kiến nghị Bộ Tài chính kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ và công khai kết quả hoạt động kiểm toán của các công ty kiểm toán xác nhận báo cáo tài chính, doanh thu, chi phí, vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp dùng làm năng lực tài chính để được các cơ quan có thẩm quyền xét duyệt, công nhận làm chủ đầu tư dự án, nhà thầu thi công công trình; hạn chế bị các đối tượng lợi dụng can thiệp, tác động nâng khống năng lực thực tế để được lựa chọn làm chủ đầu tư, nhà thầu thi công…

Bộ Xây dựng cần nghiên cứu đánh giá, tham mưu đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật liên quan đến định mức, đơn giá trong xây dựng theo hướng giá dự toán các hạng mục công trình dự án phù hợp với chi phí thực tế theo giá thị trường để áp dụng linh hoạt, đảm bảo nguyên tắc các doanh nghiệp thực hiện thi công dự án có lợi nhuận trên cơ sở tiết kiệm tối đa, tránh việc gây thất thoát, lãng phí tài sản nhà nước, tổ chức liên quan.

Các bộ, ngành, UBND các địa phương và các cơ quan chức năng đặc biệt chú trọng đến công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đấu thầu, có biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa vi phạm pháp luật nhất là hành vi tiêu cực, tham nhũng, lãng phí trong hoạt động đấu thầu.